Onlangs was ik bij de NLJug J-Fall. Dit is een congres voor Java-developers georganiseerd uit naam van de Nederlandse Java-gebruikersgroep. Een van de keynotes werd gegeven door Reginald Hutcherson van Sun. Hij sprak uiteraard over Sun en ook over het open source maken van Java en vele aanverwante producten. Hij gaf aan dat dit erg goed was omdat wij allemaal van gratis software houden. Dit was uiteraard een opmerking met een grappige ondertoon. Toch zijn er nog steeds heel veel mensen die zo tegen open source-software aankijken, gratis software. Wat wordt er nu eigenlijk met gratis bedoeld in deze context? Net als vele anderen ben ik namelijk van mening dat open source-software niet gratis is.
Wanneer we naar het totale plaatje software kijken zijn er een aantal vormen van gratis. Naar mijn idee kunnen we de volgende vier stappen in 'gratis' onderscheiden:
- Gratis broncode
- Gratis software
- Gratis documentatie
- Gratis ondersteuning
Hoe gratis is een open source-product? Kun je er mee doen wat je wilt? Bijvoorbeeld je er je eigen bouwen en die samen verkopen? Bij open source hoort een licentie. Sommige licenties voelen als zo'n gratis krant op straat.
"Meneer wilt U deze krant gratis proberen? Ja hoor, geef maar. Dan moet u zich hier even inschrijven voor een proefabonnement dat zonder opzeggen meteen wordt omgezet in een permanent abonnement."
Dus een gratis krant komt met een abonnement en regels. Net als met deze gratis krant is open source-software ook gratis, er horen ook bepaalde regels bij. De gebruiksaanwijzing kan bijvoorbeeld aangeven dat er meerdere licenties zijn afhankelijk van type gebruik. Belangrijk is dat sommige licenties niet goed samen gaan. Zo kan gratis software nog best ingewikkeld zijn.
Hoe meer gratis een open source-product is, hoe belangrijker de community achter het open source-product is. Wanneer alleen de broncode vrij beschikbaar is, zul je zelf het product moeten bouwen. Naast de broncode is er misschien een installatiehandleiding aanwezig. De kans op problemen is groot en dus is de ondersteuning van een community erg belangrijk. Deze ondersteuning zal zich dan veelal beperken tot een mailinglijst of een online forum. Gelukkig leveren de meeste open source-projecten tegenwoordig ook 'runnables' op. Oftewel, werkende applicaties die meteen uitgevoerd kunnen worden. Als je geluk hebt, kun je ook nog gratis een gebruikershandleiding vinden. Ondersteuning is beschikbaar via mailinglijsten en online forum.
De volgende stap is gratis documentatie. Ook hier geldt dat een actieve community erg belangrijk is. Zonder een actieve community is er veelal geen goede documentatie. Bovendien verhoogt goede documentatie de algemene adoptie van een product. Een andere reden voor goede documentatie is een commercieel belang voor een bedrijf. De meest voorkomende vorm van een commercieel belang in een open source-project is een bedrijf dat ontstaat uit de starter(s) van dat open source-project. Dit bedrijf gaat ondersteuning verlenen bij het gebruik van het open source-product. Nu wordt het interessant, vooral omdat de laatste stap in de gratis stappen gratis ondersteuning is. Dit ondermijnt het businessmodel van het commerciële bedrijf, aangezien zij vaak verdienen aan die ondersteuning. De balans tussen gratis en betaalde ondersteuning is dan ook het lastigste voor een bedrijf dat geld wil verdienen en niet de community wil verliezen. Daarom blijft de online support meestal gratis. Dit wordt meestal door de community opgepakt samen met medewerkers van het commerciële bedrijf.
Gratis betekent dus puur het verkrijgen, niet het gebruiken, van software. Je hebt nog steeds iemand nodig die de sources gaat omzetten in werkende software of iemand die de software gaat begrijpen om zo anderen te trainen. Zo heb je waarschijnlijk nog vele mensen nodig om gratis software om te zetten in software die gebruikt wordt om werk uit te voeren.
Naar mijn idee is open source dus nooit echt gratis. Wat betekent dit nu voor open source? Een ramp? Nee hoor, met betaalde software is het namelijk niet anders, ook daarvoor moet je mensen trainen. Open source is dus niet hetzelfde als gratis. Als je het letterijk neemt, betekent open source slechts dat de broncode beschikbaar is. Het 'Open Source Initiative' heeft een definitie opgesteld die open source beschrijft. De beschikbaarheid van de source is slechts een van de tien punten waaraan open source moet voldoen. De andere punten beschrijven onder andere dat je open source-software moet kunnen doorgeven aan anderen, mits de licentie meegeleverd wordt, de originele schrijver erkenning krijgt en er afgeleide producten gemaakt moeten kunnen worden. Lees de volledige tien punten op de pagina van het Open Source Initiative. Een licentie mag zichzelf pas een open source-licentie noemen als hij goedgekeurd is. Een lange lijst van open source-licenties is beschikbaar op dezelfde website. Wanneer je de open source-definitie hebt doorgenomen, kom je tot de conclusie dat er niet wordt gesproken over gratis software. Er wordt slechts gesproken over het beschikbaar stellen van sources en wat er vervolgens met die sources gedaan mag worden.
Conclusie, open source-projecten stellen hun software meestal volledig gratis beschikbaar onder een bekende open source-licentie. De software kan zo gratis gebruikt worden. Er kan gratis om hulp worden gevraagd in een forum. Voor onsite ondersteuning moet veelal betaald worden. Omdat je zoveel gratis mag doen met open source-software, zal open source veelal als gratis worden gezien. Ik vind echter dat het gebruik van open source nooit gratis zal zijn. Je zult altijd moeten investeren in het leren kennen van de software. Je zult misschien dure consultants moeten inhuren voor implementaties. De belangrijkste les die ik kan geven is dan ook dat je een keuze voor open source nooit moet laten afhangen van het feit dat het 'gratis' is, dit is het namelijk niet. Kies voor open source voor de vrijheid die je krijgt, de kwaliteit en vooral de community die altijd bereid is om te helpen.
Als je consultants in de armen moeten nemen voor je software componenten dan ben je niet helemaal goed bezig. Deels van de beslissing om zoiets te gebruiken ligt namelijk aan het personeel die je zelf in huis hebt om hiermee om te gaan. Als je alles uitbesteed zal geen enkel software gratis zijn…
Je sluit zin is sterk, dat zijn volgens mij ook de twee top punten van een open source oplossing.
Goed verhaal over OSS! Je maakt het verschil tussen gratis en vrij (beschikbaar) goed duidelijk vind ik.
Met Eric D. Schabell (18-11-2008 20:31) ben ik het echter absoluut niet eens. Een stuk software is gewoon gereedschap waarvan je moet weten hoe en waarvoor je het moet gebruiken. Daarnaast moet je het ook onderhouden — vaak door ‘dure consultants’.
Ik neem voor het gemak maar even aan dat meneer Schabell een auto rijdt. Om de auto te kunnen gebruiken heeft hij dan eerst ook een consultant ingehuurd om hem te leren met de auto om te gaan (de rijinstructeur). Daarnaast neem ik ook aan dat hij het onderhoud van de auto niet zelf doet, maar uitbesteed aan gespecialiseerde consultants, namelijk de monteurs in de garage.
Voor kennis moet gewoon geinvesteerd worden. Dat kan je doen door met geld consultants in te huren, of door tijd te investeren en zelf documentatie te bestuderen. De keuze staat eenieder vrij.
Beste Jettro.
Mooi artikel dat je hebt geschreven waarin je het verschil tussen gratis en vrij beschikbaar goed uitlegt. Ik denk dat het belangrijk is dat zulke artikelen worden geschreven, omdat je daarmee de verkeerde beelden over open source ontzenuwd. Maar al te gauw kan het immers leiden tot verkeerde verwachtingen, teleurstelling en uiteindelijk negatieve gevoelens over open source. Deze negatieve gevoelens hadden makkelijk voorkomen kunnen worden als ze de juiste kennis hadden gehad.
Met een groot deel van je betoog ben ik het dan ook roerend eens. In tegenstelling tot Eric Schnabell vind ik ehcter de laatste zin het minst sterke van je betoog. Ik ben het helemaal niet eens dat er een community is die altijd bereid is om te helpen.
Ik heb een aantal jaar onderzoek mogen doen naar open source communities. Met dat onderzoek heb ik veel geleerd van communities en open source in het bijzonder. Laten we voorop stellen dat de meeste mensen en bedrijven in open source het leuk en belangrijk vinden om anderen te helpen en daar niet meteen iets voor terug hoeven te krijgen. In die zin klopt het dat mensen in een community vaak bereid zijn om te helpen.
Maar, ik heb ook geleerd dat a) elke community anders is, dat b) er vaak impliciete regels zijn over het stellen van vragen en het kunnen bijdragen, en dat c) mensen harder bereid zijn te lopen als een vraag komt van een bekend persoon of bekende organisatie die ook tijd en/of geld investeert in open source.
Het kan dus zomaar zijn dat er helemaal geen antwoord komt op je vraag. Of erger nog, dat je wordt uitgescholden omdat je gewoon in de handleiding had moet kijken. En er zijn voldoende voorbeelden, waarin de community eigenlijk niet meer is dan een aantal zeer gedreven ontwikkelaars die zich met zeer inhoudelijke vraagstukken willen bezig houden en niet met ‘simpele’ vragen.
De suggestie dat een community altijd bereid is te helpen, bestrijd ik dus ook. De suggestie wekken dat communities altijd goed en behulpzaam zijn, vind ik net zo iets als zeggen dat open source gratis. Ze zijn beide uit verband getrokken en, erger nog, ze kunnen leiden tot verkeerde verwachtingen en daarmee teleurstelling over open source.
Hi Ruben,
dank voor je reactie. Ik zie dat ik mijn laatste regel niet duidelijk genoeg heb geformuleerd. Wat ik er mee wil zeggen is dat je een (open source) produkt moet kiezen om zijn actieve community. Als die er niet is, als vragen stellen niet normaal mogelijk is zie ik dit als een zeer nagatief punt van zo’n community. De kunst van een community is om een gemeenschap op te bouwen waar de seniors de juniors helpen en de experts de seniors. Dit is iets dt vele communities proberen te realiseren door punten toe te kennen. Hier geloof ik dan weer niet zo in, zeker niet als je eerst punten moet verdienen om vragen te mogen stellen.
Ook ik weet uit ervaring dat sommige communities veel meer bereid zijn om te helpen dan anderen.
De stelling Open Source Software is gratis blijft bij mij overeind. De software is namelijk gratis (geen licentie kosten). Maar zoals je aangeeft de implementatie ervan kost vaak wel geld. Het hangt ook af van je eigen kennis, ervaring en het soort software waar het om gaat.
Steeds meer mensen gebruiken OpenOffice als hun office pakket. Dit pakket kan kant en klaar gedownload worden (jou zogenoemde runnables). Dit pakket is dus voor een groot publiek echt gratis. Echter, als het gaat om grote rollouts in bedrijven komt er meer bij kijken dan een offic pakket installeren. Er moet dan gekeken worden naar integratie met andere software, gebruikte hardware, training e.d.
Andere software, b.v. bedrijfskritische software zoals ERP of CRM systemen zijn van nature al complex. Deze software vereist goede consultants om het pakket goed in te regelen zodat het ook gaat doen wat er verwacht wordt. Als bedrijven deze software zelf willen implementeren loopt het project vaak spaak. Zoals je al zegt, een aannemersbedrijf moet ook niet zijn eigen autos gaan onderhouden, dat doet een garage bedrijf voor ze.
Daarnaast is het zo dat grotere applicaties ook vaak meer vergen van een algehele architectuur (hardware en software). Of dit nu met closed source of open source software wordt uitgevoerd, maakt niet uit, een specialist is gewoon nodig.
Nogmaals, in mijn optiek is Open Source Software gratis maar de implementatie vaak niet. De implementatie hangt wel af van de omvang van het project, de software en het kennisgebied van de gebruikers.
Daarnaast blijft je opmerking dat je Open Source niet moet nemen vanwege het ‘gratis’ maar vanwege de ‘vrijheden’ die je krijgt staan als een huis.
Je stipt op een heldere wijze een aantal voordelen van Open Source aan naast de lage aanschafprijs. Bij het volwassen worden van de IT komt men er steeds meer achter dat de aanschaf van software alleen niet de enige kostenpost is van een software-implementatie. Als je puur naar de kostenkant van implementatietrajecten kijkt zul je (afhankelijk natuurlijk van het specifieke product en situatie) waarschijnlijk niet zoveel verschil zien tussen implementaties van Open Source en propietary software. Het is jammer dat de verdere voordelen van Open Source die je noemt nog niet zo bekend zijn bij het grote publiek.
Heren,
Goed artikel, goede reacties :).
Ik zou er graag nog een punt aan toe voegen, namelijk het up-to-date houden van je Open Source Software.
Als je een closed source oplossing hebt gekozen, zit er gewoonlijk een contract bij met een leverancier. Gedurende een bepaalde tijd zal hij patches, updates etc. voor het door jou gekochte product aan moeten leveren, inclusief installatie instructies en dergelijke.
Bij Open Source Software zal er ook iemand moeten zijn, die op de hoogte is / blijft van de updates en patches op het product.
Dat kan een intern iemand zijn, die de mailinglists, fora en dergelijke bijhoudt. Het kan ook een dienst zijn die je afneemt bij ofwel de commerci?le partner van het betreffende OSS product, ofwel bij een andere partij.
Niet gratis, wel belangrijk!!!
Voordeel van OSS in dit opzicht is natuurlijk wel dat je zelf kunt kiezen of je de update wel of niet installeert – je support blijft (meestal) gelijk – dankzij de eerder (al uitgebreid) besproken communities.
Bij iedere software is het nodig dat het geinstalleerd wordt. Alleen bij de koop van een nieuwe PC wordt vaak voor-geinstalleerde software geleverd.
Het verschil met open source software is dat je geen licenties betaalt i.t.t. proprietary software.
In die zin is het “gratis”.
Ondersteuning is nooit gratis, bij proprietary zit ’t vaak in de prijs, bij open source kun je dat kopen. Tenzij je gebruik maakt van Forums waar gebruikers en ontwikkelaars hun ervaringen uitwisselen, dan ksot het alleen je tijd.
Bij grote projekten zoals een ERP-systeem bijv. Compiere kost het je de inzet van specialisten om het aan jouw situatie aan te passen, licenties moet je echter niet betalen. Bij een commercieel ERP betaal je echter naast de licenties ook de inzet van de specialisten dus is het toch goedkoper.
Hoe je het ook draait, FOSS is goedkoper op den duur.
Verborgen kosten loeren overal bij het overstappen naar Free Open Source Software (FOSS). Ondanks de ‘gratis’ componenten die al genoemd worden in het artikel, zijn er veel aspecten die van je eigen situatie/organisatie af hangen. Twee aspecten die naar voren springen:
– zijn je IT’ers bekend met de FOSS style van ontwikkelen en ondersteuen?
– het aantrekken van ervaren IT’ers wordt eenvoudiger?
Er zijn veel omgevingen waarin medewerkers zijn gewend aan gesloten ontwikkeltooling, gesloten producten, en beperkte trouble-shooting mogelijkheden van deze producten. FOSS zal dan veel verborgen kosten met zich meebrengen als je op consultants moeten leunen (zie mijn eerste comment op deze artikel).
Heb je eigen kennis van FOSS producten, zijn je IT’ers leergierig, ben je als organisatie in staat om nieuwe dingen op te pakken dan valt er veel te winnen met FOSS.
Laten wij niet vergeten, het is moeilijk aan goed bewezen ict’ers te komen. Met ontwikkelomgevingen die FOSS tooling of producten juist gebruiken, kunnen wij FOSS ervaren ict’ers juist binnen trekken. Selectie van deze mensen is een stuk eenvoudiger met hun code, communicatie en contributies online te raadplegen.
Leuk artikel en goede discussie. Ik denk echter dat het gratis zijn van software maar 1 kant van de medaille dekt.
Om dat uit te leggen moet je twee fasen waarin de software wordt gebruikt onderscheiden: build en run. In de build-fase (het bouwen van een oplossing mbv open source software) hebben mensen vaak behoefte aan software die het toestaat snel te prototypen en dingen uit te proberen. Daarna wil je liefst zonder veel moeite kunnen opschalen naar een productieomgeving. Alle vier de ‘gratissen’ van Jettro zijn hier faciliterend aan.
In de run-fase (het draaiend houden van de oplossing) gelden er echter andere criteria. Continuiteit van de operatie, robuustheid en performance spelen hier een grote rol. Veel organisaties prediken hier “liever iets meer betalen dan het risico lopen op een storing”. Je ziet hier dat gratis dus niet echt een sterk criterium is.
En zie daar de klassieke frictie tussen build en run: kosten versus risico. Precies daar ligt de afweging voor veel ict-organisaties om wel of niet met open source software te werken. Natuurlijk hebben closed source leveranciers diezelfde balans af te wegen bij hun pricing van pakketsoftware, maar zij kunnen nooit lager dan nul. Het is dus aan open source leveranciers en communities om risico’s te beperken tot ommenabij het niveau van de closed source alternatieven. Pas dan zul je zien dat ‘gratis’ een doorslaggevende factor wordt bij de overwegingen.
Groeten,
Jeroen