Het standaardengremium The Open Group heeft Archimate aangenomen voor internationale standaardisatie. Wat deze taal voor het modelleren van enterprise-architecturen bijzonder maakt, is dat het om een volledig Nederlandse ontwikkeling gaat.
Archimate, de modelleertaal voor bedrijfsarchitecturen, is overgedragen aan de standaardenbeheerorganisatie The Open Group. Daarmee is een belangrijke stap gezet in de internationale standaardisatie ervan. Archimate is een Nederlandse ontwikkeling. Dat maakt deze mijlpaal extra feestelijk. "Dit is echt Hollandse trots," zegt Wil Janssen, manager business development bij het Telematica Instituut uit Enschede. "Archimate bouwt verder op de dingen waar Nederland goed in is: gestructureerd, georganiseerd en risicomijdend. Dat betekent in de ict-sector: eerst ontwerpen en dan pas bouwen. Bovendien heeft Nederland al een goede staat van dienst op gebied van procesmodellering en procesmanagement."
Processen
Archimate is een taal geworden voor de specificatie en analyse van bedrijfsprocessen en -structuren, it-architecturen en informatiesystemen. Het bouwt voort op Testbed, een project dat liep van 1996 tot 2001, waaraan het Telematica Instituut, ABP, IBM, ING en de Belastingdienst deelnamen. Doel was het ontwikkelen van modellen waarmee de essentiële gebeurtenissen in een bedrijfsproces in kaart te brengen zijn. Testbed moest een praktische uitwerking zijn van het in die tijd populaire begrip 'business process re-engineering' (bpr) over het opnieuw inrichten en verbeteren van werkprocessen.
Het noodzakelijke vervolg hierop was volgens Janssen het opzetten van een aanpak voor een bedrijfsarchitectuur. Daarin wordt vastgelegd hoe de processen zich met de organisatie als geheel verhouden, met de producten en diensten, de systemen, de technische infrastructuur, de bedrijfsfuncties en de omgeving. Zo'n aanpak is nodig wanneer organisaties nieuwe systemen willen invoeren of wanneer er grote verschuivingen (fusies, overnames) plaatsvinden.
Janssen noemt als voorbeeld de fusies van Achmea met Interpolis en Agis. "Daarin komen de bancaire wereld, en de directe en de indirecte verzekeringswereld bij elkaar. Idealiter moeten aan de achterkant van de nieuwe organisatie de processen worden gedeeld, om aan de voorkant de diensten vanuit een gemeenschappelijk administratief centrum via drie verschillende kanalen te verkopen."
Marc Lankhorst, group leader service architectures bij het Telematica Instituut, vertelt over een toenmalige kelder vol systemen van ABN Amro in Brazilië. "De bank had geen idee meer wat wat was. Elke keer als er iets nieuws werd ontwikkeld, werden die systemen ernaast gezet." Veel organisaties hadden in die tijd moeite om hun systeemlandschap in kaart te brengen. "Het ontbrak hen aan tijd, laat staan dat ze grip hadden op hun it-omgeving. Bovendien misten systeemontwerpers en procesmanagers een gemeenschappelijke taal om hierover te kunnen praten."
"Het ABP vormde een positieve uitzondering," aldus Lankhorst. "Vroeger kende het fonds een beperkt aantal pensioenregelingen. Toen het pensioenbedrijf verschillende CAO's aan moest kunnen, heeft het de producten geparametriseerd en er een algemeen systeem voor opgezet. ABP is daar tien jaar geleden al mee begonnen, en gebruikte daarbij Testbed."
Samenhang
De ontwikkeling van Archimate is eind 2001 van start gegaan als groot onderzoekstraject van het Telematica Instituut, Ordina, ABN Amro, de Belastingdienst en een aantal Nederlandse universiteiten. Het uitgangspunt was om van architecturen vast stellen hoe alles met elkaar samenhangt en wat er gebeurt als een bepaald systeem uitvalt. De moeilijkheid was, volgens Janssen, om in te zien dat dit vraagstuk bij elke organisatie in de kern dezelfde is. "Alleen, iedereen gebruikte andere woorden om het te duiden. Sommigen zaten meer in de techniek, anderen meer in de processen. Maar ze spraken allemaal over dezelfde concepten."
"Er circuleerden al diverse modelleertalen voor allerlei deelgebieden," vertelt Lankhorst. "Vaak waren die ook gesloten. We hebben gekeken welke bruikbare concepten er in die talen zaten en die vertaald naar een hoger abstracter niveau. Daaraan voegden we nog andere concepten aan toe. Voorbeeld daarvan is het service-denken vanuit de servicegeoriënteerde architectuur-benadering."
Het idee achter Archimate is dat elke doelgroep een representatie krijgt 'in de eigen taal' , gebaseerd op gemeenschappelijke achterliggende modellen. "Organisaties zijn complex. Een procesmanager wil niet alle bedrijfslogica zien, maar wel de processen en de bedrijfsfuncties. Een beheerder moet weten welke systemen daarvoor nodig zijn. Een directie wil de hoofdlijnen van een architectuur weten en zit niet te wachten op zeven bolletjes en pijltjes."
What if?
Is de architectuur eenmaal vastgelegd, dan moeten what-if-analyses daarna wel mogelijk zijn. "Kunnen systemen bijvoorbeeld bepaalde veranderingen aan," aldus Lankhorst, "en wat zijn de afhankelijkheden? Er kan met Archimate ook gekeken worden naar de gevolgen op de werklast, niet alleen van systemen maar ook van mensen en andere hulpbronnen in een bedrijf."
Hij noemt ABN Amro als voorbeeld. "Die bank heeft de afgelopen jaren veel aan uitbesteding gedaan. Het vinden van koppelvlakken is daarbij belangrijk. Architectuur is het instrument daarvoor: hoe ga je dingen opknippen en wat zijn de relaties daartussen? Dat is ook precies de reden waarom het niet verstandig is de architectuur uit te besteden."
De huidige generatie uitbesteding, multi-sourcing, waarbij verschillende onderdelen van de it-omgeving bij verschillende leveranciers terecht komen, vraagt volgens Janssen om nog meer intelligentie. "Daarmee hebben we zo'n niveau van complexiteit bereikt dat een taal als Archimate echt nodig is."
Voor de ontwikkeling is het industriële consortium van Testbed en later Archimate cruciaal geweest. "Van alle ideeën keken we eerst of het werkte door schaduw te draaien," aldus Janssen. "Pas als we zeker wisten dat het goed was, werd de taal op kritische trajecten ingezet."
Toen het consortium in 2005 klaar was met het Archimate-project, was het eigenlijk nog te vroeg om het aan de markt over te dragen. "Als we destijds waren gestopt, was een investering van vier miljoen euro verloren gegaan," zegt Janssen. Nadat het eerst een Archimate Forum (later Foundation) werd opgericht, waarin belanghebbenden en gebruikers elkaar ontmoeten, is de modelleertaal dit jaar omarmd door de The Open Group. Die standaardenclub zocht een complementaire taal bij Togaf – The Open Group Architecture Framework. "The Open Group doen hetzelfde als wat onze stichting voor Archimate deed, maar dan in internationaal verband. De markt gaat er nu mee aan de haal."
Modelleertaal
Archimate identificeert drie lagen: business (bedrijfsprocessen), applicatie (software) en technologie (it-infrastructuur). Op elk van die lagen is een aantal 'concepten' en 'relaties' gedefinieerd. Voorbeelden van concepten zijn actoren en hun rol, services, processen, contracten, applicatiecomponenten en apparatuur. Voorbeelden van relaties zijn access, used by, composition en flow. Alles bij elkaar gaat het om ongeveer 25 concepten en acht relaties. Daarbij is gekozen voor een service-georiënteerde insteek.
Archimate wordt onder meer ondersteund in de tools van Bizzdesign, Casewise, IDS Scheer en Telelogic. Voor expertise kan men bijvoorbeeld terecht bij Capgemini, Getronics, Logica, Ordina en Sogeti.
Info: www.Archimate.org en Archimate.telin.nl.
