Op 31 december 2010 moeten alle bestaande rijksoverheidswebsites in Nederland voldoen aan de zogenaamde webrichtlijnen, een set aan regels om sites “transparanter, toegankelijker, effectiever en efficiënter” te maken. Sinds 1 september 2006 al geldt dit voor nieuwe websites. Inmiddels zijn ook veel andere overheidsorganisaties zich op de webrichtlijnen aan het oriënteren. Nederland behoort wereldwijd tot de koplopers op dit gebied.
Veelomvattender dan WCAG, dat alleen over toegankelijkheid gaat, gaan de webrichtlijnen over modern, standards-compliant web development. Hierbij is vormgeving volledig gescheiden is van inhoud, worden actuele W3C-standaarden als uitgangspunt gehanteerd en wordt er volgens het progressive enhancement-principe gewerkt. Dit houdt in dat de basis van een site volledig functioneel en toegankelijk voor iedereen is, maar als de voorzieningen van de bezoeker het toelaten, extra functionaliteit, visuele verbeteringen of speciaal gedrag wordt toegevoegd. Belangrijk hierbij is dat deze extra lagen wel de gebruiksvriendelijkheid en de algehele gebruikerservaring kunnen verbeteren, maar nooit noodzakelijk mogen zijn voor de werking van de site.
Om werkelijk aan alle 125 kwaliteitseisen van webrichtlijnen te voldoen, is een behoorlijke investering in kennis en tijd noodzakelijk. Volgens QuirksBlog (www.quirksmode.org/blog) is dit één van de prettige bij-effecten: de geleidelijke verwijdering van de ‘nieuwe amateurs' uit het circuit. Peter-Paul Koch doelt hiermee op het grote aantal enthousiaste nieuwelingen met een klein webbureautje dat, niet gehinderd door dit soort kennis, snel en goedkoop sites uit de grond stampt.
Maar wat is nu het effect van ‘webrichtlijnen' op de keuze voor en de implementatie van een enterprise cms?
Voor ecm-systemen die van oudsher volledige scheiding van content, vormgeving en functionaliteit bieden lijkt er op het eerste gezicht weinig aan de hand, maar inmiddels zijn er ook gevallen bekend van systemen waar allerlei ingrepen en tooling nodig zijn om alleen al te kunnen voldoen aan de, veel beperktere, ‘drempelsweg' richtlijnen. Bij deze systemen heeft de site developer veel minder directe controle over de gegenereerde html en moet er dus kunst- en vliegwerk aan te pas komen om de boel achteraf ‘recht te breien'.
Los van het opleveren van de juiste html zou een modern cms echter nog een stuk verder moeten gaan: het zou zowel front-end ontwikkelaars als content contributors en editors moeten begeleiden en waarschuwen. Cms-workflows zouden, indien gewenst, het ontwikkelen en onderhouden van webrichtlijnen-compliant sites moeten afdwingen.
Is het wachten op de volgende shake-out in cms-land nu 31 december 2010 zijn schaduw al vooruitwerpt?
Ik blijf het jammer vinden dat ECM en WCM als termen onvoldoende gescheiden worden behandeld. WCM is een onderdeel van ECM, maar kijkend naar de oplossingenmarkt zijn het nog flink gescheiden werelden. De grote ECM leveranciers hebben allemaal een WCM module, maar vooralsnog kent de serieuze WCM markt zijn eigen spelers, zeker in Nederland. En da’s helemaal geen schande, de ECM leveranciers hebben de laatste jaren hun focus op andere gebieden gehad dan WCM, zoals BPM, Compliance, etc, en daarmee het WCM vakgebied aan de specialisten overgelaten.
Overigens denk ik dat in het segment van de serieuze WCM leveranciers de shake-out door de nieuwe webrichtlijnen gaat meevallen. Inderdaad zullen de “zolderkamerartiesten” wellicht gaan afhaken (al zijn er ook overheidsmaatregelen aan het werk die het werken met lokalen partijtjes bevoordelen), maar voor elke zichzelf-respecterende WCM leverancier mogen de nieuwe webrichtlijnen niet “shocking” zijn. Kijk je echt naar de onderkant van de markt, dan gaan er vast een paar afvallen, maar voor die partijen geldt dat elke marktbeweging sowieso lastig te volgen is, al is het maar vanwege R&D investeringen en beperkte architectuur. De meer bekende partijen in de markt hebben allemaal een beter doordachte architectuur, waardoor minder R&D nodig zal zijn, terwijl zij juist de partijen zijn die ook dit aspect van product vendorschap wel op orde hebben.
Kortom, als deze discussie al thuis hoort in een ECM forum, dan is het mijn inschatting dat de shake-out wel zal meevallen, tenzij je echt naar de bodem van de markt gaat kijken. En op die bodem zouden overheidsinstanties met serieuze informatieplicht en al bestaande overheidsrichtlijnen voor websites �berhaupt niet moeten zoeken.
De Webrichtlijnen ( http://www.webrichtlijnen.nl/richtlijnen/ ) zien er doordacht uit, maar komen bij mij over als mosterd na de maaltijd. De richtlijnen, waarvan sommige heel detaillistisch en andere behoorlijk vaag zijn, waren 10 jaar geleden relevant. Tegenwoordig is de gehele ECM-, CMS-, WCM-wereld met Ajax en RIA?s bezig. Een mooi voorbeeld is Backbase dat door de oprichter van Tridion, Jouk Pleiter, opgezet is. De richtlijnen zullen waarschijnlijk ook op RIA?s van toepassing zijn, maar sites gebaseerd op Ajax en RIA?s zullen andere (aanvullende) richtlijnen nodig hebben. In hoeverre blokkeren de webrichtlijnen de opkomst van Ajax en RIA?s? Ik hoop niet dat we door deze richtlijnen in het platte HTML tijdperk blijven hangen. Dan verwacht ik namelijk het omgekeerde van wat Marc hierboven schrijft. Back to the future.
P.S: wat is er mis met “… snel en goedkoop sites uit de grond stampt.”? Volgens mij wil iedereen dat en de overheid voorop.
Paul, natuurlijk is iedereen met RIA’s bezig, maar veelal wordt daarbij uit het oog verloren dat de applicaties ook toegankelijk moeten zijn. Het is te waarderen dat de overheid daar richtlijnen voor opstelt, en het is ook een logische eerste reactie als mensen het een stap terug vinden. Door Progressive Enhancement te gebruiken wordt het echter geen stap terug maar een flinke stap vooruit. Daar zit ook een belangrijk pijnpunt bij veel van de (Ajax) frameworks die voor het bouwen van RIA’s gebruikt worden: ze zijn te zeer afhankelijk van optionele technologie als Javascript of van specifieke kenmerken van browsers.
Al met al zie in de webrichtlijnen geen blokkades, maar een prikkel om beter na te denken over de scheiding van vorm, inhoud en logica.
Paul, nu de naam Backbase toch gevallen is, is het – zonder te verzanden in een al te schaamteloze reclame – júist de Backbase portal met haar serverside rendering en progressive enhancement een schoolvoorbeeld van hoe een portal platform ontwikkeld zou moeten zijn, met dit soort aspecten in het achterhoofd. Richtlijnen of geen richtlijnen.
Juist innovatieve clubs als deze zijn de grote spelers ver vooruit, en ook op dit vlak is het ooit mooi als de overheid met richtlijnen komt; maar dit zal wederom mosterd na de maaltijd zijn, zoals je terecht al aangaf voor de huidige set.
Een optie naast phe die niet vaak overwogen wordt is om als fallback de non-rich clients gewoon de mobile/pda/webTV variant (die met nadruk op accessibility zouden moeten worden opgezet) voor te schotelen. Je zou verwachten dat deze vanuit de WCM pakketen en de integrators sowieso al als extra view standaard zou worden geïmplementeerd; persoonlijk merk ik echter nog maar weinig van vorderingen op dit gebied.