De manier om snelle wijziging in de werkwijze van de organisatie mogelijk te maken. Zo is service oriented architecture (soa) bij de introductie neergezet. Simpelweg door te kiezen uit beschikbare services en deze te configureren zou de werkwijze gewijzigd kunnen worden. Wat is er nu terecht gekomen van deze belofte?
Service Orientatie is in de praktijk vrijwel uitsluitend doorgedrongen in de it-afdelingen binnen organisaties. Hier zijn vooral de meer technische services ontwikkeld. Dit zijn afgebakende stukken functionaliteit uit bestaande applicaties die als een webservice beschikbaar worden gesteld. Maar het ontsluiten van functionaliteiten op basis van webservices maakt nog geen soa Het enige wat er feitelijk gebeurt is de implementatie van een open communicatie infrastructuur. Absoluut een voorwaarde voor een goede soa-implementatie, maar dat maakt nog geen service oriented architecture. De huidige aanpak richt zich vooral op de techniek van soa.
De a van soa
Wat er in deze aanpak mist, is de architectuur component. Architectuur is bedoeld om complexe omgevingen inzichtelijk en beheersbaar te maken. En dan niet alleen voor de it-afdeling binnen een organisatie, maar juist voor de organisatie zelf. Een goede architectuur maakt onderscheid tussen diverse invalshoeken voor verschillende belanghebbenden. De it-afdeling is één van die belanghebbenden. Deze kijkt dan vooral vanuit de invalshoeken van technische componenten, ontwikkelmethoden, gebruikte integratiestandaarden, machines, operating systemen, enzovoort.
De belangrijkste belanghebbende in een architectuur is altijd (of zou moeten zijn) de organisatie zelf. It is niet meer dan een, hoewel vaak essentieel, hulpmiddel om de doelstellingen van de organisatie te verwezenlijken. De it-afdeling wordt betaald door de organisatie, en de organisatie is de grootste belanghebbende van wat de it-afdeling oplevert. Of de it-afdeling de oplossing via manier a of manier b oplevert is van minder belang, zolang de doelstellingen van de organisatie maar gediend worden. Pas als it te duur wordt, te traag of niet meer voldoet aan de eisen van de organisatie, zien we dat de organisatie zich daadwerkelijk bemoeit met de manier waarop it zijn werk doet. En dat is geen goed teken.
Organisaties en services
In de context van soa is een belangrijke vraag waarom organisaties zelf nog niet hard sturen op soa? Waarom is het vrijwel uitsluitend nog de it-afdeling die hiermee bezig is? Met als gevolg dat er veel gepushet wordt vanuit it richting organisatie om vooral services te gaan gebruiken. Terwijl de organisatie zelf niet weet wat het met deze services moet, maar vooral, hoe het deze toe zou moeten passen. Hierin kan een goede architectuur een brugfunctie spelen.
Een belangrijke oorzaak kan liggen in de manier waarop organisaties zijn opgezet. Services gaan uit van goed gedefinieerde interfaces met een eenduidige input en een eenduidige output. Om als organisatie optimaal van services gebruik te kunnen maken, zou de organisatie zelf ook service georiënteerd ingericht moeten worden. Dit is iets wat nog maar weinig voorkomt.
Architectuur kan soa helpen
Het op een juiste manier toepassen van architectuur maakt inzichtelijk hoe doelstellingen van de organisatie ondersteund kunnen worden door het it-domein. Een goede architectuur begint dan ook met de organisatiedoelstelling en de visie voor de middellange en lange termijn. Veel voorkomende doelstellingen zijn kostenreductie of een snellere time-to-market.
Vanuit de context van organisatiedoelstellingen moet gekeken worden naar de oplossing van het voorliggende organisatievraagstuk. Dit zou kunnen leiden tot een vraag voor een soa-oplossing. Maar dat betekent dan wel dat de organisatie-architectuur zelf ook op een bepaalde manier dienstengericht moet worden opgezet. Een bedrijfsarchitectuur zal dan ook aandacht moeten schenken aan dynamische teams en dynamische processen, die in korte tijd diverse, snel wijzigende processen moeten ondersteunen. Dit is een daadwerkelijke drijfveer voor soa, zoals deze ooit bedoeld is.
Service oriëntatie als basis voor soa
Betekent dit dat we geen soa moeten toepassen als we niet een dergelijke organisatievraag kennen? Zeker niet. De technieken die soa mogelijk maken zijn zeker toepasbaar op verschillende organisatievraagstukken. Het modulair aanbieden van functionaliteiten en het standaardiseren van interfaces op basis van webservices kan zeker bijdragen aan doelstellingen die worden opgelegd aan de it-organisatie. Een realistische vraag die daarbij gesteld moet worden is of dit soa genoemd moet worden. In mijn ogen niet, ik ben voorstander van de term so-ai: service oriented application integration. Het gaat in deze aanpak veel meer om het integreren van applicaties op basis van open, web-gebaseerde, standaarden.
So-ai kan op korte en middellange termijn helpen om it-projecten sneller en goedkoper uit te voeren. Dat zou al een grote winst zijn in de huidige complexe integratieprojecten. Voor de langere termijn kan so-ai helpen om snelle wijzigingen in het it-domein te faciliteren. Dit is dan een geweldige enabler om ook vanuit organisatieperspectief snelle wijzigingen te gaan initiëren. Maar dan moet de bedrijfsarchitectuur wel duidelijk neergezet worden, iets wat nu nog vaak ontbreekt.
Dit artikel raakt de essentie van service orientatie. Vanuit een holistische blik op de organisatie kan het service paradigma een werkelijke verandering teweeg brengen. Dit service paradigma past binnen de beschrijving van wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn over de voortschrijdende ontwikkelingen van kennis. Schijnbaar heeft zich de afgelopen jaren een paradigmaverschuiving voltrokken. Op basis van een nieuwe set modellen en theorie?n waaronder voor enterprise architectuur kunnen we hopelijk effectiever bevindingen verklaren. Denk bijvoorbeeld eens aan de bevinding van het (niet) succesvol zijn van een soa implementatie.
In tegenstelling tot de auteur ben ik geen voorstander van de introductie van nieuwe termen, zoals so-ai. Binnen bestaande modellen van OASIS en IFEAD worden gelijkwaardige termen gehanteerd. Zo spreken zij naast SOA over de de termen Service Oriented Enterprise (SOE) en Service Oriented Computing (SOC). Deze termen worden internationaal toegepast in modellen en theorie?n en bieden voldoende houvast. Daarnaast suggereert de term applicatie integratie of het service paradigma niet wordt toegepast, maar het multi-tier paradigma. Afgezien van dit laatste verschil van inzicht ben ik het verder volkomen eens met de strekking van het verhaal. Het betoog getuigt van vooruitstrevendheid en visie !