“Ik heb veel audits uitgevoerd op allerlei soorten ict-projecten, ook zeer grote, en daarbij kon ik altijd binnen één dag achterhalen of de projectadministratie op orde was. Wat heeft de Algemene Rekenkamer dus die zeven maanden zitten doen sinds deel A van haar rapport uit kwam?” Dat vraagt Daan Rijsenbrij, onafhankelijk adviseur in IT-zaken, zich af.
Daan Rijsenbrij, principal architect en personal ict-coach voor topmanagement: "De Algemene Rekenkamer zegt: de projectadministratie van de onderzochte overheidsprojecten is onder de maat. Daarom kunnen we de vraag van de Tweede Kamer, naar de oorzaak van de vertragingen en kostenoverschrijdingen, niet beantwoorden. Ik heb veel audits gedaan van allerlei soorten it-projecten, ook zeer grote, en daarbij kon ik altijd binnen één dag achterhalen of de projectadministratie op orde was. Dus voor vijf projecten kost dat vijf dagen. Wat heeft de Algemene Rekenkamer dan in de afgelopen zeven maanden wel zitten doen?"
Projectadministratie niet op orde
"Wat me opvalt als je de brieven van de ministers (Bos, ter Horst, Verhagen en Verburg) leest in antwoord op het rapport van de Algemene Rekenkamer, dat alleen Verburg niet aangeeft dat er onjuistheden staan in de geconstateerde feiten van de Algemene Rekenkamer. Hoe is het mogelijk dat de rekenkamer en de ministers verschillende meningen hebben over geconstateerde feiten? Dat begrijp ik gewoon niet. De Algemene Rekenkamer had toch al in het begin van haar onderzoek deze discrepanties kunnen laten uitzoeken. Met dit welles-nietes spel krijgen we nooit duidelijkheid. We hebben als burgers toch recht op eerlijkheid en transparantie? Trouwens, als de projectadministratie niet op orde is, heeft de projectleider zich dus ook nooit op professionele wijze verantwoord naar de opdrachtgever. Hoe kan dat? Het gaat hier wel mooi om ons belastinggeld."
Extra interviews
"Die projectadministratie is trouwens niet eens echt nodig voor een audit. Je kunt ook vragen om de tot nu toe geboekte resultaten op tafel te leggen en nog wat extra interviews uitvoeren. Dan weet een beetje auditor echt wel hoe zo'n project verlopen is."
"Bovendien: vier van die vijf projecten hééft de rekenkamer al eerder bekeken, waaronder het toeslagensysteem. Over dat laatste systeem heeft zij nog op 31 januari van dit jaar een rapport laten verschijnen. Ik neem aan dat zij toen ook al heeft geconstateerd dat de projectadministratie niet op orde was. Waarom is dat toen niet gelijk verholpen? Als je naar de tandarts gaat voor een zenuwontsteking aan de linkerkant en hij ontdekt dat je rechts cariës hebt, dan behandelt die tandarts toch ook je hele gebit? Ik zou wel eens inzage willen krijgen in hoe de algemene rekenkamer precies te werk gaat met dergelijke auditopdrachten."
Nuchterheid en zakelijkheid zijn nodig
"Het werkelijke probleem bij de overheid is de bedrijfscultuur ten aanzien van ict. Ik mis nuchterheid en zakelijkheid. Dat zijn de twee echte boosdoeners die zorgen voor te weinig grip op ict-projecten. Met nuchterheid bedoel ik beslissen en managen op basis van cijfers en niet op basis van hoop. Meer concreet: waarheidsgetrouwe voortgangsrapportages, realistische risicobeheersing, een strikt auditingschema en het sturen op basis van een praktische business case. Zakelijkheid zou ik willen terugzien in het opdrachtgeverschap, in een voor business managers begrijpbare architectuur, in het feit dat de opdrachtgever een architect in de arm neemt om zijn relatie met de aannemer te managen en in de aansturing van externe aannemers (softwarehuizen, consultancybureaus)."
Ononderzoekbaar probleem
De Rekenkamer gaat geen rijksbreed onderzoek doen naar vermijdbare kosten en vertragingen bij ict-projecten van de overheid sinds 2000, "omdat informatie over tijd, omvang, beschikbare mensen en kosten in de administraties van de onderzochte projecten niet altijd aanwezig is." Dat schrijft het controleorgaan van de overheid in het rapport ‘Lessen uit ict-projecten van de overheid, deel B', dat de rekenkamer woensdag aan de Tweede Kamer presenteerde. Saskia Stuiveling, president van de Rekenkamer, vertelt in een vraaggesprek met Computable: "Het is een ononderzoekbaar probleem. Wij raden de Tweede Kamer aan dat verzoek weer in te slikken".
Onderzochte projecten
In het rapport ‘Lessen uit ict-projecten van de overheid, deel B' beschrijft de Algemene Rekenkamer vijf overheidsprojecten:
– Walvis (Wet administratieve lastenverlichting en vereenvoudiging in sociale verzekeringswetten)
– SUB (Samenwerking UWV en Belastingdienst)
– C2000 (meldkamer- en registratiesysteem voor communicatie tussen politie, brandweer, ambulancediensten en marechaussee)
– Toeslagen bij de Belastingdienst (in eerste instantie alleen voor huur- en zorgtoeslag, na een herstart moet het nu een integraal systeem voor alle toeslagen worden)
– NVIS (visumverlening aan vreemdelingen)
Ach, zodra dhr. Rijsenbrij suggereert om een architect (jawel) in de hand te nemen om de regie te voeren, maakt hij zichzelf natuurlijk definitief volledig belachelijk. Alsof een architect weleens wat meer heeft gepresteerd dan projecten vol gas in de achteruit gooien! Over verspilling van overheidsgeld gesproken.
“Ik heb veel audits uitgevoerd op allerlei soorten ict-projecten, ook zeer grote, en daarbij kon ik altijd binnen een dag achterhalen of de projectadministratie op orde was”
Dat zullen dan lekker degelijke en goed onderbouwde audits zijn geweest!
De Rekenkamer maakt zich natuurlijk onsterfelijk belachelijk met deze rapportage; alsof het mislukken en ontsporen van projecten iets van doen heeft met de achterstand in de projectadministratie!!
Ik heb 23 jaar ICT ervaring bij de overheid, en kan alles terugleiden tot 2 hoofdoorzaken.
1. Falend leiderschap, en daarmee falend opdrachtgeverschap (geen visie, geen sturing geven, minkukels als projectmanager aanstellen, polderen en compromissen zoeken)
2. Falend opdrachtnemerschap (snel geld willen verdienen, niet geinteresseerd zijn in het leveren van kwaliteit, de opdrachtgever niet een handje helpen in zijn denken, ondanks dat zij (de opdrachtnemers) meer verstand van zaken hebben.
En dan zijn er natuurlijk nog de combinaties van deze 2 hoofdoorzaken, met als mooiste voorbeeld P-Direct.
De eerste factor kan bij de Rijksoverheid voor een groot deel verweten worden aan de ABD. Inmiddels is er door de natuurlijke selectie een generatie managers overgebleven die typische ABD bestuurderskwaliteiten hebben, maar volstrekt ongeschikt zijn om (ICT) programma’s aan te sturen. Wie denkt dat je daarvoor met dezelfde competenties uit de voeten kunt, is dankzij de ABD brainwash al te ver heen. Medelijden is hier geboden.
De tweede factor zou juridisch aangepakt moeten worden: opdrachtgevers geven ongeveer eens in de 15 jaar opdracht voor de bouw van een nieuw systeem; zij ontberen dus de broodnodige kennis en ervaring met dergelijke grote projecten. En als zij al inhuren, dan huren ze weer types in die passen in de bestuurscultuur, i.p.v. een manager die ook echt ‘ manage’t ‘.
Voor opdrachtnemers zijn grote projecten dagelijks werk: je zou hen dan ook kunnen verwijten dat zij de opdrachtgever onvoldoende geholpen hebben zijn/haar kant van het project ingericht te hebben.
Nee, zij laten liever het project mislukken, en toucheren dan ook nog eens zonder blikken of blozen 20 miljoen ‘schade’ vergoeding.
Ik ken een aantal juristen die hier graag eens hun tanden in zouden zetten om deze praktijken eens aan te pakken.
En de Rekenkamer? Geheel in de ABD traditie verwoorden zij hun conclusies in wollige taal, eufemismen en slaan daarbij ook nog eens de plank volkomen mis.
“Lasciate ogne speranza, voi ch’intrate” zou niet misstaan als
spreuk boven de toegangsdeuren van de ministeries…….
C
Ik heb jaren lang bij banken en verzekeraars gelopen. Mijn eerste project bij de overheid heb ik mij in grote mate verbaasd over het gebrek aan kennis, verantwoordelijkheid en daadkracht.
Ad 1. Ik zag managers budgetten toekennen aan initiatieven waarvan ze inhoudelijk onvoldoende begrepen
Ad 2. Ik zag vergaderingen met 15 specialisten waarbij niemand verantwoordelijk was en er dus geen besluit werd genomen
Ad 3. Ik zag urenlange meta-discussies en stapels nutteloze documenten terwijl er gewoon besluiten moesten worden genomen
Als ik naar dit soort punten kijk dan zie ik een architect daad zeker in helpen:
Ad 1. Door managers te adviseren wat inhoudelijk verstandig is en wat iets zou mogen kosten
Ad 2. Door inhoudelijke verantwoordelijkheid te nemen voor het eindresultaat
Ad 3. Door kennis en ervaring in te brengen en hierdoor snel de juiste beslissingen te kunnen nemen
Architecten die intiatieven alleen maar vertragen zijn uit het verkeerde hout gesneden en zouden zo snel mogelijk moeten worden ontslagen. Helaas zijn er op dit moment te veel architecten waarvoor dit geldt.
“Architect” is een beschermde titel, dus stop er mee het te misbruiken voor het veredelen van wat in essentie gewoon droge materie is.
De Rekenkamer moet zich schamen! … omdat informatie over tijd, omvang, beschikbare mensen en kosten in de administraties van de onderzochte projecten niet altijd aanwezig is. Voldoende reden om na te gaan hoe zorgvuldig is omgegaan met belastinggeld.
Is het soms verboden te leren?