“Vanwege het tempo waarmee de ict zich ontwikkelt hebben we nu even wat fricties.” Dat zegt Saskia Stuiveling, president van de Algemene Rekenkamer over de ict-problemen bij de overheid. “Dat is altijd zo aan het begin van een technologische revolutie. Dan denkt iedereen dat de techniek het wel zal oplossen. Maar dan blijkt dat via de techniek een organisatieprobleem ontstaat en via de organisatie een techniekprobleem.”
Er komt geen rijksbreed onderzoek naar vermijdbare kosten en vertragingen bij ICT-projecten van de overheid sinds 2000.
Wij raden de 2e kamer aan dat verzoek weer in te slikken.
Vindt u dat niet heel droevig?
Nu ja, we geven aan dat dat een ononderzoekbaar probleem is.
Maar het gaat wel om publieke gelden.
Misschien moet je accepteren dat dingen in de beginfase dingen anders gaan dan dat je had gewild.
Sinds 2000, dat is toch al even.
Dat is natuurlijk wel de beginfase van de ict. Voor de generatie die nu opgroeit is ict normaal, maar de generatie die nu aan de macht is, heeft het moeten aanleren. Ik ben ook niet geboren met een computer naast mijn bed. Van een foto maken met je mobiel had niemand vijf jaar geleden nog gehoord. Vanwege het tempo waarmee de ict zich ontwikkelt hebben we nu even wat fricties.
Er zijn publieke gelden uitgegeven, zonder dat controleerbaar is waaraan. Hoe heeft dat kunnen gebeuren?
Dat is altijd zo aan het begin van een technologische revolutie. Dan denkt iedereen dat de techniek het wel zal oplossen. Maar dan blijkt dat via de techniek een organisatieprobleem ontstaat en via de organisatie een techniekprobleem.
De aanbevelingen die u nu doet, veranderen niets aan de hoofdoorzaak van vertragingen, zoals u die zelf formuleerde in november 2007, in deel A van dit rapport: dat ministers, Tweede Kamer en ict-leveranciers elkaar ‘gevangen' houden in een driehoeksverhouding die bijdraagt aan het mislukken van ict-projecten bij de overheid.
Jawel.
Hoe dan?
We hebben in deel A gezegd dat de sleutelpositie om dit te doorbreken zit bij de vakminister. En de minister is afhankelijk van zijn eigen ambtelijke staf. Per departement moet je iemand verantwoordelijk maken voor je informatie-architectectuur. Die Chief Information Officer kan ook portfoliobeheer doen van ict-projecten, want er is maar een beperkt aantal mensen beschikbaar. En als je een eigen CIO hebt dan is er dus direct een hoge ambtenaar aanspreekbaar op het gebied van informatiearchitectuur.
En wanneer gaat u opnieuw kijken of dat heeft gewerkt?
We bevelen de ministers aan om ict-projecten boven een bepaald grensbedrag in hun jaarverslagen te beschrijven. Dan heb je ten eerste overzicht, wat er nu niet is, en ten tweede kun je dan ook vergelijkingen trekken.
Maar u gaat niet elk ict-project controleren?
Dat is onze rol niet. Wij komen ze als het goed is alleen tegen als onderdeel van de jaarrekeningcontrole. De minister moet zorgen dat werkzaamheden goed en efficiënt verlopen, ook de ict-werkzaamheden.
En hoe zit dat dan met ict-projecten die worden uitgevoerd door rechtspersonen met een wettelijke taak (rwt's)?
Ja, dan komen we in een lastig gebied van de ministeriële verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld op het gebied van kindermishandeling is er een hele keten van organisaties belast met het vroegtijdig signaleren van problemen met het kind. En dan wordt er een maatwerkstichting gemaakt. Die krijgt van allerlei kanten geld en eisen, maar het is de vraag wie daar eigenlijk de baas van is, wie op de hoogte moet worden gehouden over het verloop van het project en of de tweede kamer wel voldoende kennis ontvangt via de minister. Daar moet toch langzamerhand iets op bedacht worden.
En wat zou een oplossing kunnen zijn?
Dat er wat verder over wordt nagedacht. Het is ook niet aan ons om daar een oplossing voor te verzinnen. Wel om het probleem aan te kaarten.
Hoe zit het met uitbestede projecten?
Die kunnen wij niet controleren. De Algemene Rekenkamer heeft niet de bevoegdheid om in de boeken te kijken van de commerciële bedrijven die ze uitvoeren.
Wat zijn de verschillen tussen de overheid en het bedrijfsleven die ict-projecten bij de overheid zo complex maken? Zijn overheidsprojecten complexer?
De condities waaronder ze moeten draaien wel, maar de projecten zelf niet.
Er is nu een aantal onderzoeken van de Algemene Rekenkamer geweest naar de ict-problemen bij de overheid. Heeft u het idee dat het beter gaat met de ict-projecten bij de overheid? Verbetert er wat?
Ja en nee. We hebben niet de indruk dat er op projectniveau dingen beter gaan. Daar hebben onze aanbevelingen zich tot nu toe ook niet op gericht. We hebben wel de indruk dat iedereen in Den Haag langzamerhand overtuigd begint te raken dat het om een managementprobleem gaat, en in eerste instantie niet om een technisch probleem.
Maandag werd bekend dat uitkeringsinstantie UWV heeft besloten niet verder te gaan met de ontwikkeling van het ict-systeem voor de Wia, opvolger van de WAO. Door een te hoog ambitieniveau werd het project te complex en technisch en financieel onbeheersbaar. Gaat u dit project onderzoeken?
Dat is geen aanleiding om meteen te zeggen: dat gaan we onderzoeken. We hebben hier een beperkt aantal onderzoekers, dus we moeten selectief zijn. Als het UWV zelf al naar buiten brengt dat dit project mislukt is, dan zullen ze daar wel van geleerd hebben. Dan hoop je dat ze daar zelf een verhaal over hebben.
Dus dat wacht u even af.
Ja, daar kijken we eerst even naar.
Wellicht kan uitgelegd worden dat ICT toch al iets langer bestaat en bij maturity trajecten van delivery trajecten door bijvoorbeeld standaarden als CMMI (http://en.wikipedia.org/wiki/CMMI) ook vaak zaken als supplier management e.d. betrokken zijn en dat dat bovendien onafhankelijk is of het nou een commercieel of een niet commercieel bedrijf is. Hoe lang bestaat CMMI al? Wanneer kwam het eerste boek uit “waarom IT trajecten mislukken”, 1970?