Alle publicaties over miljarden kostende ict-projecten die niet van de grond komen ten spijt, er zijn toch heel wat boeiende ict-banen te vergeven bij de overheid. Naar welke ict’ers is daar op het moment vraag, en over welke kwaliteiten moet je als ict’er bij de overheid beschikken?
"De eisen aan overheidsinstanties zijn op het moment enorm hoog. Gemeenten moeten bijvoorbeeld verplicht een bepaald deel van hun dienstverlening digitaal kunnen aanbieden aan de burger. Prima al die nieuwe systemen, maar die zullen ook beheerd moeten worden." Aan het woord is Ilona Boelens. Als sales manager bij arbeidsbemiddelaar Brunel richt zij zich op de ict-functies in de publieke sector. "Vijfentwintig procent van de ict'ers die wij detacheren, komt bij de overheid terecht. Onze klanten binnen de overheid zijn heel divers. Het gaat om functies in de zorg, in het onderwijs, bij waterschappen, gemeenten, provincies en ministeries."
De grootste groei aan ict-vacatures bij de overheid ziet Boeles in het functioneel applicatiebeheer. "Veel overheden zijn bezig met de introductie van grootschalige systemen, bijvoorbeeld document management systemen. De complexiteit van systemen wordt steeds groter, en daardoor blijft de functioneel beheerafdeling groeien."
Daarnaast constateert Boelens dat de vraag naar projectleiders onverminderd groot blijft. Hoe kijken ict-projectleiders aan tegen het politieke spel waar ze bij de overheid onvermijdelijk mee te maken krijgen? "Inderdaad, hoe hoger het niveau, hoe meer last je daar van krijgt," reageert ze. "Als systeembeheerder of in een willekeurige uitvoerende ict-functie heb je daar niet zo veel mee te maken. Op het niveau van projectleider spelen wel allerlei politieke en organisatieprocessen, en heb je met veel verschillende actoren te maken. Het besluitvormende proces is dan vaak wat traag. Daar moet je tegen kunnen. Ik vind dat trouwens niet uniek voor de overheid. Hoe groter de organisatie, hoe meer verschillende belangen er meespelen, of het nou profit of non-profit is. Gelukkig is onze klantenkring heel divers en kunnen ict'ers aangeven welk soort baan ze zoeken."
Charlotte van der Grift ziet die complexe omgeving juist als een van de spannende uitdagingen voor ict'ers bij de overheid. Van der Grift is plaatsvervangend directeur van het Expertisecentrum Arbeidsmarktcommunicatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Een onderdeel van het Expertisecentrum is de afdeling Arbeidsmarktprogramma's, die zich actief richt op de beroepsgroepen waar grote vraag naar is. Zoals ict'ers. "Net als het bedrijfsleven azen wij ook op de schaarse ict'ers. We hebben een aantal grote ict-projecten lopen binnen de overheid. Daarnaast verwachten we -en dat geldt ook in het bedrijfsleven- een grote uitstroom in verband met pensionering."
Techneuten onder elkaar
De overheid heeft ict'ers genoeg te bieden, vindt Van der Grift: "Het gaat vaak om grote projecten, waarbij je in een complexe omgeving opereert met ontzettend veel actoren. De organisatie- en veranderkant is cruciaal om het project te laten slagen. Dat is een bijzondere component waardoor je hier als ict'er vaak in een multi-disciplinair team werkt. Dus niet meer techneuten onder elkaar, maar ook samenwerken met organisatieadviseurs en met het lijnmanagement. Dat stelt natuurlijk bepaalde eisen. Je moet in multi-disciplinaire teams kunnen werken, en lol hebben in de complexiteit van die mega-projecten. Daarvoor moet je ook goed kunnen communiceren met niet- ict'ers. En we kijken naar omgevingsbewustzijn: je moet begrijpen dat die ict-component die jij voor je rekening neemt binnen een project enorm veel impact heeft op anderen."
Dat raakt aan een ander aspect van het ict-werk voor het Rijk. Projecten hebben vaak niet alleen grote impact op de rijksorganisatie, maar ook op de samenleving. Van der Grift: "Of je het nou over het digitaliseren van vergunningen, digiD of het automatiseringssysteem voor het gevangeniswezen hebt, er is altijd een directe link met wat er gebeurt in de samenleving. Het project waar je aan werkt kan morgen in de krant staan. Dat maakt het ontzettend leuk."
Een ander voordeel van de schaalgrootte van de projecten bij de overheid, is dat mensen zich binnen die projecten goed kunnen ontwikkelen. Van der Grift: "Ik heb bijvoorbeeld binnen een project applicatiebeheerders trainingen laten geven. Daarin legden ze aan gebruikers uit hoe het systeem werkt en waar je tegenaan loopt. Die ontwikkelden daarmee een hele andere kant van zichzelf, die ze nog helemaal niet kenden. Zo zie je mensen groeien binnen zo'n project."
Van der Grift ziet de tendens binnen de rijksoverheid om meer te centraliseren en werkprocessen te standaardiseren. Zij noemt als voorbeeld een project van haar afdeling om dit jaar alle stages bij de verschillende ministeries centraal te coördineren: "Zo'n plan wordt natuurlijk door systemen ondersteund. Er moeten rapportages uitrollen over hoeveel stages we rijksbreed hebben gehad, wat voor soort stages, de niveaus, de types stagiaires, men moet stageplaatsen digitaal kunnen aanmelden. Daar zit dus een hele digitalisering achter, die ontzettend veel impact heeft binnen de ministeries die immers hun hele werkwijze moeten aanpassen. Al die actoren, weerstanden en vragen vormen natuurlijk verschrikkelijk boeiende projecten."
Als ict'er bij de overheid moet je dus over een grote organisatiesensitiviteit beschikken. Maar wat moet je kunnen op ict-gebied? "Dit stagesysteem wordt geleverd door een externe leverancier," vertelt Van der Grift. "Een aantal functionaliteiten ontwikkelen we zelf door tot we maatwerk hebben. Je moet dus in staat zijn vanuit klantwensen te beoordelen wat er aangepast moet worden qua functionaliteit, en wat niet. De programmeurs die dat vervolgens moeten realiseren zijn externen. Maar de ontwerpers en ontwikkelaars die dat eerst moeten vertalen zijn natuurlijk cruciaal. Die hebben we hard nodig. Daarnaast zijn we altijd op zoek naar senior projectleiders. Zware projectmanagers voor hele grote complexe ict-projecten, die goed kunnen schakelen tussen de it-component van projecten en de organisatiekant. En daarnaast hebben wij natuurlijk alle functies van beheerders, ontwerpers, ontwikkelaars, adviseurs, testers en managers."
Senior projectleiders, informatiemanagers, programmamanagers, ook Joost Beukers ziet veel mogelijkheden voor deze ict'ers bij de de overheid. Beukers is directeur en partner bij Verdonck, Klooster & Associates, een onafhankelijk adviesbureau met ruime ervaring op het gebied van strategische projecten met ict in de publieke sector. Beukers noemt het huidige veranderingsproces bij de overheid ‘ronduit enerverend'.
"De overheid heeft zich de afgelopen jaren sterk bezonnen op wat haar taak is," ligt Beukers toe. "Departementen richten zich sterk op beleid, de uitvoering vindt elders plaats, bijvoorbeeld bij een UWV of een CWI. Bij die uitvoeringsinstellingen speelt ict een enorm grote rol om maatschappelijke vraagstukken op te lossen.
Keihard nodig
De laatste jaren zijn de vraagstukken echter zo veranderlijk en multi-disciplinair, dat ze niet meer door een enkele uitvoeringsinstellng op te lossen zijn. We moeten in ketens gaan denken, aan een netwerkoverheid. Om al die samenwerkingsvormen en organisatorische ontwikkelingen te coördineren is ict keihard nodig. Hoe lopen informatiestromen, hoe bestuur ik zo'n keten, aan wie leg je verantwoording af, wie voert de regie? Dat zijn allemaal vraagstukken waarvan ict'ers op de hoogte zouden moeten zijn. En dat is ook wat binnen de publieke sector gevraagd wordt. Niet alleen de technische specialisten, maar juist verbinders, mensen die in staat zijn de kloof te slechten tussen beleid en uitvoering. Met een gedegen kennis van wat er kan met ict ,en van de mogelijkheden om de ict zo in te richten dat die infrastructuur flexibel blijft."
Hoe ziet dus die ideale ict'er voor de overheid eruit? "Hij of zij moet over goede persoonlijke vaardigheden beschikken, communicatief zijn maar ook verleiding durven toe te passen om anderen in beweging te krijgen. Dat vergt inzicht in de totale keten, niet alleen op de problemen in je eigen organisatie. Tegelijkertijd moet je ook heel goed verstand hebben van ict, anders heb je niet veel toegevoegde waarde behalve leuk meepraten. Het gaat niet alleen meer om ict-functies, maar ook om beleidsmatige functies waarbij je veel ict toepast. Bij de traditionele ict'er denk je al gauw aan de programmeur, de systeemontwikkelaar, of de ict-beheerder. Natuurlijk zijn die mensen ook nog hard nodig, maar de sterkste behoefte van de overheid ligt op het moment bij de verbinders."
