Quintiq lost complexe puzzels op

Quintiq viert dit jaar zijn tweede lustrum. Het bedrijf uit Den Bosch lost met zijn slimme software grote, ingewikkelde planningpuzzels op. “Die oplossingen gaan verder dan even op een servetje de mogelijkheden berekenen”, stelt directeur Victor Allis. Hij vindt dat Quintiq een leemte opvult die erp-leveranciers met hun bedrijfssoftware achterlaten.

Zin in een biertje? Wie een Jupiler of een Hoegaarden van brouwerij InBev (wereldwijd 200 soorten bier) in de kroeg bestelt, zal niet gelijk denken aan de planningssoftware van Quintiq. Toch levert dit Bossche bedrijf de technologie voor het stroomlijnen van de distributie van het bier tussen fabrieken, distributiecentra, horecabedrijven en winkels in West-Europa. En niet te vergeten het plannen van de inname van lege flesjes.

Quintiq heeft meer opvallende successen op zijn conto geschreven. De dienstregeling van het Amsterdamse openbaar vervoerbedrijf GVB is aan de hand van de software van het bedrijf opgesteld. In Duitsland en Canada gebruiken luchtverkeersleidingorganisaties de Quintiq-tool voor het binnenloodsen van vliegtuigen. De softwaremaker is een van de snelstgroeiende technologiebedrijven in Europa, aldus adviesbureau Deloitte.

Standaard puzzelen

De officiële start van Quintiq viel op 1 februari 1998. Algemeen directeur Victor Allis was een van de vijf oprichters die allen werkzaam waren bij kennistechnologiebedrijf Bolesian (later opgegaan in Capgemini). "Daar dachten we al na over het oplossen van planningsproblemen. Alleen Bolesian ging de kant op van maatwerk, terwijl wij juist een standaardpakket wilden ontwikkelen. Wij zijn toen opgestapt om ons eigen bedrijf te beginnen: Quintiq, een samentrekking van ‘quint’, verwijzend naar getal vijf, en ‘iq’, om aan te geven dat intelligentie nodig is om complexe planningpuzzels op te lossen."

Allis kende twee van zijn vier mede-oprichters reeds van de Vrije Universiteit, waar hij voor zijn Bolesian-periode als universitair docent werkzaam was. Zij deden daar onderzoek naar kennistechnologie, planningsproblematiek en zoektechnieken. Alle vijf oprichters bekleden nog steeds topfuncties bij Quintiq.
"In die tijd merkten we dat organisaties behoefte hadden om planningspuzzels rond personeel, productie en logistiek beter op te lossen. Het inhuren van een rij C++-programmeurs om een ‘scheduling’-programmaatje te schrijven, bleek niet afdoende en de bestaande grote standaardapplicaties sloten met hun planningsfunctionaliteit niet aan op de bedrijfsprocessen. Ons doel was het ontwikkelen van een softwarepakket voor geavanceerde planning."
Het vijftal besloot twee jaar uit te trekken om zo’n standaardoplossing te ontwikkelen. Overdag verdienden ze hun geld via detachering; ’s avonds en in het weekend bouwden ze aan hun planningspakket.

Mond-tot-mond-reclame

In 2000 meldde zich de eerste klant: EMO. Dit overslagbedrijf uit de Rotterdamse haven verwerkt een aanvoer van miljoenen ton kolen en erts. De planning van de overslagprocessen was complex. "Wij ontwierpen in een week een overtuigende demo", beweert Allis. "Vanaf dat moment merkten we dat als we ergens zo’n puzzel hadden opgelost, andere geïnteresseerde partijen via mond-tot-mond op de deur klopten."

Nieuwe klanten volgden haast vanzelf: Draka voor het plannen van het produceren van papier-geïsoleerde kabels, koperbedrijf Luvata dat de productie op de locaties in Zutphen en Zweden beter wilde plannen, en railvrachtvervoerder Railion voor het beter inplannen van locomotieven en machinisten. "Voor al deze klanten is onze software dezelfde; alleen de configuratie wordt aangepast aan hun bedrijfsprocessen. Vergelijk het met een Excel-sheet: de software blijft het zelfde maar de functionaliteit ervan wordt aangescherpt aan de hand van de specifieke kennis in een bedrijf."

Quintiq breidde vervolgens zijn afzetmarkten gestaag uit: staal- en aluminiumindustrie (ThyssenKrupp, Ruukki), expressdiensten (DHL, TNT), de logistieke sector (vervoerder Jan de Rijk, P&O), de omroepwereld (VRT, DutchView en ZDF voor personeel- en materiaalplanning) en tegenwoordig zelfs de thuiszorg (het inplannen van personeel). Om dit brede pallet van klanten te bedienen kent het bedrijf een eigen R&D-afdeling en een testteam in Kuala Lumpur.

Slim rekenen

Het ontwerpproces bestaat doorgaans uit een jaarplan, een dagplan (de uitvoering) en de bijsturing. Uit het optimaliseren van zo’n operationele puzzel valt winst te halen, stelt Allis. "Kijk, de snelste route van A naar B is makkelijk te berekenen. Maar het wordt stukken moeilijker bij duizend orders en honderd trucks: hoe bereken je dan de beste routes en optimaliseer je het proces. Het systeem moet alle mogelijkheden overwegen en de kortste route berekenen. Onze software kan op een slimme manier veel afstanden in korte tijd doorrekenen."

"Ons pakket", vervolgt hij, "bestaat uit twee hoofdcomponenten: kennistechnologie – het representeren van kennis in regels – en routesoftware met algoritmes die alle afstanden bepalen voor alle mogelijkheden. Een deel van de functionaliteit hebben we op de markt gehaald, zoals de visualisatie via kaarten, en een deel hebben we zelf ontwikkeld met behulp van C++ en Java. Ik schat in dat er tot nu toe zo’n 100-150 manjaren in de software is gestoken."

Om de parameters van een Quintiq-oplossing af te stellen op de situatie bij een klant, maakt het softwarebedrijf gebruik van een configuratietemplate. Via deze module kunnen specifieke bedrijfsregels, zoals de arbeidstijdenwetgeving voor vrachtwagenchauffeurs of cao-afspraken in de thuiszorg, worden toegevoegd of aangepast. Quintiq verkoopt en stelt niet alleen zelf af, ook partners zoals Capgemini of Ordina kunnen het pakket en dit maatwerk leveren. Verder voert Quintiq technische tests uit, bijvoorbeeld bij een expressbedrijf dat een miljoen orders per week uitvoert en zich afvroeg of het puzzelsysteem schaalbaar genoeg was.

Tekortschieten

Voor klanten valt er veel te winnen met het slimmer plannen en indelen: een vervoerder die bijvoorbeeld middels een optimaler rooster 6 procent minder tijd nodig heeft om zijn vrachten af te leveren, kan besparen op brandstof en personeel. In een markt met krappe marges is dat een aantrekkelijke gedachte. Ook besparingen op productie- en distributieprocessen en efficiënter werkende procesketens zijn aansprekende voordelen voor bedrijven. "De meerderheid van de nieuwe opdrachten komt van bedrijven die naast de computer nog steeds pen en papier gebruiken bij het plannen van activiteiten", vertelt Allis dan ook. "Dan ontstaat er op den duur toch een probleem met de betrouwbaarheid van de data."

Verder krijgt het bedrijf vervangingsopdrachten voor planningssystemen die eigenlijk veredelde typemachines zijn, of Excel-toepassingen die niet verder komen dan het doortrekken van bepaalde berekeningen. "In dit rijtje passen ook andere, zelfgemaakte toepassingen, bijvoorbeeld in Microsoft Access. Ook mislukte erp-implementaties leveren ons werk op."

Allis erkent dat enterprise resource planning (erp)-applicaties ook roosters kunnen maken en dat klanten geneigd zijn om daarom voor dit soort bekende producten te kiezen. Hij vindt echter dat deze functionaliteit in de praktijk tekortschiet voor complexe processen. "Erp-software vormt de basisdatavoorziening voor een organisatie. Die software legt als het ware de fundering, maar is niet geschikt voor het plannen van dynamische, complexe processen. Daar heb je ter aanvulling geavanceerde scheduling-pakketten voor nodig."
Hij legt uit: "Bepaalde onderdelen van een planningsproces zijn standaard. Daar kan erp-software mee overweg. Maar ook de kennis van het bedrijf is hard nodig: de ‘business regels’ en de ‘fuzzy kennis’ van de medewerkers. Je moet in nauw overleg met gebruikers de oplossing van de puzzel verbeteren en optimaliseren. Erp-pakketten hebben er moeite mee dit op te nemen in hun software."

Opslokken

Aan een verkoop van het goedlopende bedrijf moet Allis voorlopig niet denken. "We rooien het al tien jaar zonder externe financiering. We zijn voor ons gevoel ook nog niet klaar met de mogelijkheden van geavanceerde planningsoplossingen. In 2009 willen we Quintiq 5.0 op de markt brengen. Elk lustrum vragen we als aandeelhouders aan elkaar: gaan we verder? Tot nu toe zijn we er steeds binnen een paar minuten uitgekomen."

De directeur twijfelt bovendien aan de voordelen van een verkoop. De afgelopen jaren zijn diverse concurrenten opgeslokt door grote bedrijven: Numetrix/JD Edwards, Jlog/Oracle, Fygir/Infor, Carmen Systems/Jeppesen (onderdeel Boeing) en Manugistics/JDA Software. Allis vindt dat hun marktpositie daarna is verslechterd: van pure focus op planning zijn ze een bouwsteen in een groter geheel geworden.
Mocht er toch geld nodig zijn voor een verdere internationale expansie, dan ligt een beursgang meer voor de hand. "Maar", benadrukt Allis, "we laten in zo’n scenario alleen een minderheidsbelang verhandelen. We willen als oprichters controle houden over het bedrijf. Ik ben al heel mijn leven gefascineerd door puzzels. Ik heb van mijn hobby mijn beroep gemaakt! Waarom zou ik dan de toekomst van Quintiq in handen van een ander leggen?".