De adoptie van XBRL (eXtensible Business Report Language) lijkt het laatste jaar tot stilstand te zijn gekomen. De digitale rapportagemethodiek is het antwoord om op een transparante en efficiënte wijze binnen een bedrijf een financiële rapportage te maken. Echter, XBRL is in Nederland meer een praatstuk tussen overheid en bedrijfsleven en dreigt als een bloem in de knop te verwelken. Dit stelt drs. Arjen Nijdam in dit opinie-artikel.
Vrijwel iedereen kent de situatie waarbij informatie uit alle hoeken en gaten van de organisatie wordt verzameld. Losse spreadsheets en handmatige handelingen zijn nodig om tot een rapportage te komen. Dit is niet alleen inefficiënt, maar leidt ook tot onbetrouwbare rapportages. Nog belangrijker is dat er door strengere richtlijnen en wetgeving zoals IFRS behoefte is aan transparantie en betrouwbare rapportages.
XBRL biedt uitkomst. Het is een uitwisselstandaard, gebaseerd op XML, waarmee een transparante informatiestroom kan worden gerealiseerd. XBRL past daarmee uitstekend in het huidige tijdsbeeld. Waar IFRS zorgt voor vergelijking van inhoud van financiële data, zorgt XBRL ervoor dat de context van de financiële data gedurende het gehele proces wordt vastgehouden. Herkomst en actualiteit kunnen zo worden getraceerd. Kortom, XBRL verkleint de kans op interpretatieverschillen, voorkomt het handmatig overtypen van informatie en reduceert de kosten van diverse interfaces tussen systemen.
De ontwikkeling van XBRL raakte de afgelopen jaren in een stroomversnelling. Zowel toezichthouders, overheidsinstanties als accountantbedrijven en softwareleveranciers omarmden het concept. De Nederlandse overheid zag XBRL als een van de ict-middelen om de administratieve lasten terug te dringen. En vanaf 1 januari 2007 kunnen ondernemers elektronisch jaarrekeningen naar de Kamer van Koophandel sturen en verschillende aangiften bij de Belastingdienst doen en economische statistieken bij het CBS aanleveren met behulp van XBRL . Tot dusver klinkt alles crescendo met XBRL.
Niet echt tot bloei
Echter het daadwerkelijk gebruik van XBRL wil maar niet doorzetten. XBRL is nu vooral een praatstuk en er wordt te weinig mee gedaan. Waar ligt dit aan?
– Het ontbreekt aan praktijkervaring. Tijdens diverse bijeenkomsten, sessies en evenementen wordt met elkaar over XBRL van gedachten gewisseld. Vertegenwoordigers van accountantskantoren, overheidsinstanties en softwareleveranciers komen hiervoor regelmatig bijeen. Echter, in de praktijk blijft XBRL in Nederland beperkt tot slechts enkele pilotprojecten, met als gevolg dat scepsis blijft en kinderziektes onopgelost blijven. Bij de adoptie van XBRL dreigt Nederland hierdoor achterstand met andere landen op te lopen.
– Complexiteit materie. Het Nederlands Taxonomie Project heeft afspraken gemaakt over een Nederlandse taxonomie voor financiële gegevens om tot een eenduidige rapportagestructuur te komen. Zo is bijvoorbeeld afgesproken wat de betekenis van ‘afschrijvingen’ is. Echter, de vrijgegeven taxonomie is inmiddels dusdanig uitgebreid dat een gemiddelde mkb-organisatie er geen chocola meer van kan maken. Ook voor andere belanghebbenden, zoals accountantskantoren en softwareleveranciers, zijn de ontwikkelkosten aanzienlijk om XBRL te kunnen ondersteunen. Dit verklaart de afwachtende houding van alle partijen. Veel partijen kijken eerst de kat uit de boom. Ook blijkt dat medewerkers die daadwerkelijk met XBRL aan de slag gaan, onvoldoende inzicht hebben in de mogelijkheden van de technologie. XBRL wordt nog te veel beschouwd als een ‘black box’. Dit maakt organisaties afhankelijk van hun accountant en softwareleverancier en zorgt niet voor een bredere toepasbaarheid van XBRL binnen organisaties.
– Te vrijblijvend. De Nederlandse overheid stimuleert het gebruik van XBRL. Echter, zolang het gebruik beperkt blijft tot een beperkt aantal voorgeschreven doeleinden, is er te veel sprake van vrijblijvendheid. Zo kunnen gemeenten hun IV3 (InformatieVoorziening Derden)-aangifte aan het CBS aanleveren middels XBRL, terwijl lokale overheidsinstanties jaarlijks tientallen rapportages aanleveren bij publieke instanties. Voor deze rapportages kan geen aanlevering worden gedaan via XBRL.
– Politieke lading. Met de ondersteuning van XBRL als hulpmiddel voor administratieve lastenverlichting door het kabinet-Balkenende, heeft XBRL onbedoeld een politieke lading gekregen. Het succes wordt uitvergroot en is gebaseerd op slechts enkele pilotprojecten. De realiteit leert dat XBRL onvoldoende tot bloei komt en dit raakt door de politieke lading onderbelicht.
Impasse doorbreken
Het echte punt van doorbreken is wellicht wel het moeilijkste moment. XBRL is dan ook eerder een management- dan een technologische uitdaging. De mensen die aan de slag gaan met XBRL, moeten inzicht hebben in de toepassingsmogelijkheden. Anders wordt het nooit als standaard geadopteerd door het bedrijfsleven.
In plaats van praten en afwachten zullen softwareleveranciers, overheidsinstanties, accountants en ondernemingen de handen ineen moeten slaan en gezamenlijk praktijkcases gaan ontwikkelen. Gewoon doen en leren door samen te werken. De wet van de remmende voorsprong moet overwonnen worden.
Alleen op deze manier kan de kloof tussen praktijk en theorie worden geslecht en kan de XBRL-bloem alsnog tot bloei komen. Van de meerwaarde van XBRL kan dan volop gebruik worden gemaakt. Het zal leiden tot betere oplossingen die de voordelen in de praktijk bewijzen.
De overheid moet een voortrekkersrol vervullen om de projecten actief van de grond te krijgen. Alleen op deze manier ervaren ondernemers de voordelen van XBRL.
Drs. Arjen Nijdam, Product Manager Financial Solutions IBS Nederland
Het (financiele) rapportage domein dat XBRL kan afdekken is omvangrijk. XBRL is een generieke standaard. Het ontwikkelen van een goede taxonomie die in de praktijk gebruikt kan worden vereist veel overleg met alle betrokken partijen. In bepaalde landen hebben toezichthouders de XBRL-rapportage op gang gebracht door zowel de rapportagegereedschappen (software) voor de zender als voor de ontvanger te (laten) ontwikkelen en gratis beschikbaar te stellen. In Nederland is de scope van het XBRL-project omvangrijk. Hier laat men veel over aan de marktwerking. Helaas zijn de commerciele prikkels om er in te stappen nog zwak. Voor de grote softwareleveranciers is Nederland maar een kleine markt. Er lijkt in Nederland een impasse te ontstaan afgaande op het bovenstaande bericht.
De software-industrie weet dat er een behoorlijke kennis en inspanning (=investering) nodig is om XBRL in de producten te verwerken op een gebruikersvriendelijke en flexibele manier. Deze investering moet wel terugverdiend kunnen worden. Het Nederlandse bedrijfsleven dat moet rapporteren is niet verplicht om dat in XBRL te doen. Men kan de bestaande rapportagestructuren handhaven. Vele bedrijven kunnen niet aangeven of weten niet wat hun directe ‘beloning’, in de vorm van een (korte termijn) besparing, is. Dat te bepalen is al een hele toer voor menig bedrijf. Gevolg is dat er geen of nauwelijks marktvraag ontstaat naar XBRL-rapportage software (de business case ontbreekt daarvoor of kan nog niet worden gemaakt). Vele bedrijven en leveranciers hebben daarom een afwachtende houding aangenomen. Enkele leveranciers zijn (voorzichtig) gestart met het inbouwen van XBRL-functies in hun financiele softwarepakketten. Hopelijk geeft de beschikbaarheid daarvan een duw omhoog aan de XBRL-adoptiecurve. De CFO van een groot Europees softwarebedrijf zei eens tegen mij over XBRL: ‘Als je te vroeg instapt in XBRL, dan verlies je te veel geld, stap je te laat in dan loop je te veel geld mis’.
Het komt dus voor de leveranciers aan op een juiste timing. De markt kan op gang komen door een aanslinger-effect. Het verplicht stellen van elektronische rapportage met XBRL over bijvoorbeeld 2 jaar kan een dergelijk effect wellicht teweeg brengen. Men heeft tijd om zich voor te bereiden en er wordt een markt gecreeerd. Er zijn natuurlijk (politieke) redenen te bedenken om dat (nog) niet te doen. In de Verenigde Staten is de SEC-voorzitter, Christopher Cox, een warm voorstander van deze rapportagestandaard. Hij noemt dit interactive data en promoot het overal. Ook daar is het rapporteren met XBRL aan de SEC vrijwillig. De situatie is enigszins vergelijkbaar met die in Nederland. Veel enthousiaste mensen die de standaard een warm hart toedragen, maar slechts een kleine groep bedrijven die de standaard daadwerkelijk gebruiken (sommigen zelfs alleen om als innovatief te worden gezien en om de pers te halen). Er duiken daar steeds meer geluiden op dat de SEC de standaard verplicht moet gaan stellen. Vermoedelijk zal dat op korte termijn (2 jaar?) ook gebeuren. Cox heeft geen alternatief om het hopeloos verouderde rapportagesysteem van de SEC structureel te verbeteren. Er is ook geen andere vergelijkbare standaard in aantocht. Een integratie-rapportageketen op gang brengen is een moeilijk proces. Degene die investeert heeft niet per se de meeste voordelen. XBRL is een groot succes te noemen als deze standaard onzichtbaar wordt, met andere woorden de standaard is opgenomen in de software en de gebruiker is er zich nog maar nauwelijks van bewust dat hij deze toepast. We hebben echter daarvoor nog enige tijd te gaan en moeten dus doorzetten om dat doel te bereiken.
Zijn er uberhaupt Nederlandse, beursgenoteerde, bedrijven die zelf hun jaarverslag in XBRL opleveren en publiceren op het Investor Relations gedeelte van hun site?
Ik vind eigenlijk alleen wat jaarverslagen terug die door softwareleveranciers zijn samengesteld.
Wat maakt de implementatie van XBRL nou zo moeilijk voor bedrijven? Ik heb zelf gewerkt bij en voor bedrijven waar XML zeer belangrijk was en veel werd toegepast. In de complexiteit van XBRL moet het probleem toch niet zitten. Die vind ik namelijk reuze meevallen.
Wel kan ik me voorstellen dat het “normaliseren” van de financiele data een taaie klus is. Begrippen, met name financiele ratio’s, worden vaak toch net weer anders ingevuld.