Dit is het afsluitende artikel in de reeks ‘Werkend Leren of Lerend Werken’. In de voorgaande artikelen hebben we ons gericht op veranderingen in het vakgebied (consequenties van offshoring en service oriented architecture), veranderingen in leren (certificeren en leervormen) en de veranderingen in carrièrepaden (rollen en vaardigheden).
Veranderingen in het vakgebied leiden tot grote mogelijkheden (nieuwe rollen, nieuw vakgebieden) én bedreigingen (‘wordt mijn werk niet verplaatst’) voor individuele ict-professionals. Aan hen wordt gevraagd met deze veranderingen mee te bewegen en er mede zelf vorm aan te geven. Dit individuele veranderingsproces van de ict-professional noemen we ‘transformeren’.
Kern van dit artikel is de vraag: laat je de ontwikkelingen over je heen komen en transformeer je onbewust mee met je omgeving, of sta je zelf aan het roer en kies je heel bewust je eigen richting en toekomst? Indien je kiest voor de tweede optie dan heb je het fundament gelegd voor een succesvolle en een goed bij je als persoon passende carrière in de ict.
Continu proces
Transformeren betekent letterlijk van gedaante doen veranderen, een andere vorm geven.
In de voorgaande reeks hebben we de noodzaak tot transformatie toegelicht aan de hand van het thema ‘Werkend leren of lerend werken’. Bestaat mijn baan over twee jaar nog wel?
Transformatie is een natuurlijk proces. Ons dagelijks leven is hierop gericht en veelal gebeurt het onbewust. Zo groeien we op van baby naar peuter, worden kleuter, worden puber, gaan relaties aan, voeden zelf weer kinderen op en worden grootouder.
In deze natuurlijke cyclus verplaatsen we ons geleidelijk in een natuurlijk proces.
Dit geldt ook voor de werksituatie. Transformatie is geen schokgolf die ons overspoelt, het is een natuurlijke groei die veelal geleidelijk plaatsvindt. We starten met een eerste rol, doen ervaring op, veranderen van afdeling of werkgever en bouwen zo aan onze loopbaan. Dit alles in een ict-omgeving die continu verandert.
Bewuste keuze
Mensen hebben veelal een natuurlijke drang om mee te groeien met de omgeving. In de ict is het noodzakelijk om deze drive te hebben. Heb je deze niet of ben je niet in staat deze te ontwikkelen, dan sta je stil en loop je op den duur vast in je loopbaan.
Mee kunnen bewegen met je omgeving is dus een voorwaarde om als ict-professional actief te kunnen blijven. De vraag is echter of je, al meebewegend, wel uitkomt waar je heen wilt. Bereik je een positie die bij je past en biedt deze wel toekomst voor je? Wat de komende jaren het beste is voor de werkgever is niet automatisch op langere termijn het beste voor de werknemer. Om het roer in eigen handen te nemen, zal de ict-professional zich regelmatig moeten bezinnen op zijn eigen kwaliteiten, mogelijkheden en ambities. Op basis hiervan kan hij goede keuzes maken ten aanzien van zijn verdere ontwikkeling, groei en loopbaan.
Het mooie van de ict-wereld is dat er veel te kiezen is. Grote kans dus dat hier mogelijkheden tussen zitten die goed passen bij de wensen en ambities van de individuele professional. Om deze mogelijkheden te vinden, zal echter wel regelmatig afstand moeten worden genomen van de eigen werkomgeving en gecheckt moeten worden of de in het verleden gemaakte keuzes nog steeds de juiste zijn.
Keuzemogelijkheden
Een ict-professional heeft veel mogelijkheden om te kiezen uit vakgebieden. In deze vakgebieden kan hij zich ontwikkelen van junior tot senior professional en nadere accenten aanbrengen door te kiezen voor bepaalde methodieken, platforms en tools. Was men in het verleden vaak sterk gericht op maatwerksoftware en projectmanagement, nu kun je bijvoorbeeld ook kiezen uit vakgebieden als business analyse, business information management, testen, pakketimplementaties en architectuur.
Ook kan de ict-professional kiezen vanuit welke rol hij met zijn vakmanschap en ervaring aan de slag gaat. Voor veel professionals is dit bijna automatisch een serviceverlenende rol. Er zijn echter diverse andere mogelijkheden. Hij kan meer de kant van de business opgaan, of kiezen voor een rol die meer gericht is op sales, support, management of het verzorgen van trainingen.
Bovendien blijkt dat de bedrijfstak waarin de ict-professional werkt, erg bepalend is voor zowel het eigen werkplezier als de toegevoegde waarde voor de opdrachtgever. Vanuit hetzelfde vakgebied en rol werken bij een industrieel bedrijf is compleet anders dan bij een financiële instelling. Terwijl de hiervoor benodigde competenties sterk overeenkomen.
Tot slot kan de ict-professional kiezen uit welk type werkgever goed bij hem past. Werkt hij het liefst steeds bij en voor één organisatie of is hij continu op zoek naar nieuwe werk- en klantomgevingen? Of maakt hij de stap om niet langer werknemer te zijn, maar actief te worden als freelancer of een eigen bedrijf te starten?
Wie bepaalt de richting?
Het hebben van veel keuzemogelijkheden is mooi, maar ook lastig. Wat is de goede keuze en voor hoe lang blijft die keuze de juiste? Laat je je hierin leiden door vooral je huidige situatie en werkgever of kijk je verder en laat je je leiden en inspireren door je eigen ambities, interesses en wensen?
Dieper inzoomen op de professionele vaardigheden leidt ons naar de intrinsieke eigenschappen van een persoon. We komen dan terecht bij de kern. Wat is echt belangrijk? Wat drijft iemand? Wat zijn de grenzen? Wat is motiverend? Deze eigenschappen bepalen wie je bent, wat je motiveert en daarmee ook welke richting je leven op gaat. Ze vormen tevens de drijfveer voor de ontwikkeling. Niet alleen privé maar ook in de werksituatie.
Per saldo zal er een goede balans moeten zijn tussen een transformatie die wordt gestuurd van buiten naar binnen (gestuurd door de markt) en van binnen naar buiten (gestuurd door persoonlijke ambities). Een aantal veranderingen is een gegeven, maar veel zaken zijn echt te kiezen en zelf te beïnvloeden. Dat moet je dan wel doen en je moet weten waar je heen wilt. Als je handelt vanuit deze overtuiging is transformeren een leuk proces dat mensen vaak ook zelf opzoeken. “Ik ben eraan toe”, is een veelgehoorde uitspraak.
Transformatieproces
De ict-professional zal zijn keuzes moeten omzetten in acties om het transformatieproces echt uit te kunnen voeren. Het leren en ontwikkelen van nieuwe vaardigheden en het opdoen van nieuwe werkervaring spelen hierbij een hoofdrol. Hoe en in welke volgorde dit gebeurt, hangt sterk af van de persoonlijke situatie en leerstijlen.
Dat leren en werken steeds nauwer met elkaar samenhangen, blijkt uit het eerste artikel uit deze reeks ‘Werkend Leren of Lerend Werken’.
De werkgever speelt hierbij vaak een belangrijke rol. Een goede werkgever zal zijn werknemers stimuleren zich te ontwikkelen. Deze zal de benodigde ruimte in de vorm van tijd en budget moeten geven. Ook hij heeft er belang bij dat zijn werknemers op het hoogste niveau werkzaam zijn. Bovendien vormt voor werknemers de mogelijkheden om opleidingen te volgen en professioneel te groeien, steeds meer een cruciale factor in de keuze voor een werkgever.
Transformeren is niet opnieuw beginnen, maar vooral voortbouwen op. In het vorige artikel is hier uitgebreid op ingegaan door onderscheid te maken tussen duurzame en vluchtige vaardigheden. De kunst is primair te investeren in duurzame vakmatige vaardigheden (het echte vakmanschap), gekoppeld aan een goede ontwikkeling van persoonlijke vaardigheden. De vluchtige vaardigheden zijn zeker niet onmisbaar, maar zijn relatief gemakkelijk te vervangen. Primair hierin investeren, is bouwen op los zand.
Stilstaan
De wereld van ict is niet alleen dynamisch, maar vaak ook hectisch. Veel ict-professionals voelen continu de druk van deadlines en veranderende werkwijzen. Ondertussen is het voor het maken van goede keuzes juist belangrijk stil te staan en afstand te nemen van de huidige situatie. Dit is veelal niet eenvoudig. Toch is het de investering meer dan waard, omdat je hiermee de kans creëert om optimaal gebruik te maken van je eigen kwaliteiten en de mogelijkheden in het vak en de markt.
Hoe je dit stilstaan vormgeeft, kan sterk variëren. Je kunt het alleen doen, samen met je manager of een externe adviseur of coach. Regelmatig stilstaan zal je zeker helpen om je keuzes en acties te heroverwegen, dan wel nog bewuster en zekerder door te gaan op de al ingeslagen weg.
Nettie van den Berg (productmanager) en Gerard Coes (clustermanager) bi Capgemini Academy
