Virtualisatie is misschien de meest populaire en tegelijkertijd de minst zeggende vakterm van het moment. Van servers tot aan Second Life, alles moet tegenwoordig virtueel. Verwarrend, maar ook onvermijdelijk.
We leven in een tijdperk van virtualisatie, in de breedste zin van het woord. Terwijl consumenten en masse hun intrede doen in virtuele werelden als Second Life en Word of Warcraft, wordt virtualisatietechnologie in de it steeds populairder op diverse plekken en lagen in de architectuur.
Vreemd is dat niet, want virtualisatie brengt onmiskenbaar voordelen met zich mee. Wel dreigt er momenteel een Babylonische spraakverwarring te ontstaan, doordat de term te pas en te onpas gebruikt wordt voor een veelheid aan zaken die slechts zijdelings iets met elkaar te maken hebben. Hoog tijd dus om één en ander op een rij te zetten, en uit te leggen waarom verdergaande virtualisatie simpelweg onvermijdelijk is.
Wat is virtualisatie?
Virtualisatie is, simpel gezegd, het loskoppelen van de fysieke eigenschappen van een systeem of proces enerzijds en de manier waarop het gebruikt wordt anderzijds. In een niet-virtuele situatie bepalen fysieke kenmerken zoals locatie en omvang wat je bijvoorbeeld met een opslagsysteem of een vergadering kan bereiken. Bij virtualisatie wordt dat verband doorgesneden, meestal door er een softwarelaag tussen te plaatsen.
Zo kun je bijvoorbeeld meerdere fysieke opslagsystemen samenvoegen tot één grote virtuele opslagbron of juist één fysieke harde schijf opdelen in meerdere virtuele bronnen. Op dezelfde manier kun je in een virtuele vergaderruimte mensen bij elkaar brengen zonder dat het uitmaakt waar ze zich fysiek bevinden.
Grofweg zijn er drie soorten virtualisatie te onderscheiden: hardwarevirtualisatie, applicatievirtualisatie en presentatievirtualisatie.
Hardwarevirtualisatie (ook wel device-virtualisatie genoemd) is het virtueel samenvoegen of opdelen van specifieke it-middelen, iets dat op alle lagen in het besturingssysteem gebeurt. Het kan bijvoorbeeld met opslagsystemen zoals hierboven beschreven, maar ook met resources als processoren (multicore processoren), netwerken (vpn, nat) en zelfs hele computers (grid computing, clustering, virtual machines).
Applicatievirtualisatie behelst het laden van een applicatie vanaf een server naar een geïsoleerde omgeving op een desktop of een andere server. Waar bij hardwarevirtualisatie alleen de hardware verborgen wordt, is bij applicatievirtualisatie dus het onderliggende besturingssysteem volledig onzichtbaar voor de applicatie. Die applicatie kan dankzij de virtualisatielaag wel gebruik maken van de hardware van de desktop, zonder het besturingssysteem op de desktop of andere applicaties te beïnvloeden.
Presentatievirtualisatie tot slot scheidt de gebruikersinterface en de applicatieverwerking. De interface, of presentatielaag, kan via een netwerk op elk apparaat gebruikt worden om te werken met een applicatie die gehost wordt op een server in een datacenter. Door presentatievirtualisatie is het niet meer nodig om applicaties te installeren en te draaien op het apparaat van de eindgebruiker. Terminal services en virtueel vergaderen zijn voorbeelden van presentatievirtualisatie.
Trends in 2007
Voor de duidelijkheid: virtualisatie is niet nieuw. Het concept deed al in de zestiger jaren zijn intrede in de it-wereld met de creatie van de eerste virtual machines. In de jaren daarna heeft het geleidelijk aan zijn weg gevonden naar allerlei andere plaatsen in de it-omgeving, vooral gedreven door technologische vooruitgang.
De reden dat virtualisatie nu zo populair is onder bedrijven, schuilt vooral in een drietal zakelijke en maatschappelijke uitdagingen:
Een van de belangrijkste drijfveren achter verscheidene virtualisatietechnieken is de trend om steeds meer mobiel te werken. Gartner (in: Scenarios for Future of Client Computing, 7 september 2006) voorspelt bijvoorbeeld dat in 2010 de helft van alle geïnstalleerde pc’s en meer dan de helft van de nieuwe pc-aankopen een notebook is. Dat brengt de nodige uitdagingen voor de it-omgeving met zich mee, die met virtualisatie goed te ondervangen zijn.
Met interfacevirtualisatie is het natuurlijk mogelijk om mensen op afstand met elkaar te laten communiceren, of een volledige bedrijfsdesktop virtueel buiten kantoor beschikbaar te maken. Daarvoor is vaak een vpn nodig, wat feitelijk een vorm van resourcevirtualisatie is.
De voortschrijdende globalisering en de daarmee gepaard gaande vervagende grens tussen zakelijk en privé-leven is een andere belangrijke motor achter virtualisatie. Doordat gebruikers ook op privé-devices in vrije tijd werk voor de zaak verrichten, en omgekeerd privé-zaken op het werk afhandelen, wordt het steeds lastiger om de it-omgeving afdoende te beveiligen en tegelijkertijd toch gebruikers de gewenste functionaliteit te bieden. Door zakelijke applicaties te virtualiseren, is dat relatief eenvoudig te realiseren.
Veel bedrijven en organisaties zijn momenteel bezig met het centraliseren en consolideren van hun it-middelen. Dat is vaak hard nodig na de wildgroei van it-apparatuur in de jaren ‘90, waarin desktops en servers ad hoc op allerlei plekken in de organisatie zijn neergezet. De aldus ontstane decentrale architectuur is echter moeilijk te beveiligen en te onderhouden, en maakt het bovendien lastig en tijdrovend om nieuwe applicaties en systemen in te voeren.
Met virtualisatietechnologie wordt het mogelijk om de architectuur gefaseerd te centraliseren, zonder dat de eindgebruikers daar hinder van ondervinden. Dat kan bijvoorbeeld door het migreren van losse stand-alone servers naar een enkel homogeen hardwareplatform dat meerdere virtuele servers draait. Daarnaast kunnen met virtualisatie bedrijfsapplicaties centraal geïnstalleerd en beheerd worden, maar toch decentraal aangeboden.
Onvermijdelijk
Samengevat zijn er nu zoveel argumenten voor virtualisatie dat de technologie het stadium ‘handig’ al lang ontgroeid is. Virtualisatie is tegenwoordig vaak de enige oplossing om een zakelijke it-omgeving echt een stap voorwaarts te laten maken. Daardoor zullen we in de nabije toekomst nog veel over virtualisatie horen, op alle fronten. Dat komt de duidelijkheid niet ten goede, maar het is wel onvermijdelijk.
Rob van der Hoeven, Areas Vice President Benelux Citrix Systems
