Gratis opleiding bestaat niet

Om goede ict'ers aan te trekken, bieden werkgevers hun medewerkers vaak interessante pakketten met opleidingen en cursussen aan. De ene nog indrukwekkender en verleidelijker dan de andere. Maar, is het wel zo verstandig om je werkgever te laten betalen voor je opleiding? Lang niet in alle gevallen, zo blijkt.

Ericsson heeft vers bloed nodig. In 2007 en 2008 gaan er drie groepen van start, met elk twaalf tot vijftien jonge hbo'ers en academici. Zij doorlopen het zogeheten recruitment- én retainmentproject, want het bedrijf wil zijn trainees ook graag houden! "Minstens 5 jaar", verklaart Paul van 't Hooft, director HR van Ericsson. Twee jaar lang zullen de rekruten allerlei opleidingen volgen waarbij ze intensieve begeleiding krijgen – inclusief coaching – en op verschillende afdelingen mogen proeven van het werk en de sfeer. Kortom, een buitenkans voor iedereen die net van school komt om praktijkervaring op te doen én tegelijkertijd veel te leren.

Ericsson is geen uitzondering. Vrijwel alle grote bedrijven bieden dergelijke ‘young recruitment'-programma's aan. En ook voor de andere medewerkers zijn er bij grotere bedrijven meestal interessante pakketten met opleidingen en cursussen beschikbaar, wat een belangrijke reden kan zijn om te kiezen voor een bepaalde werkgever. Ict'ers moeten immers als geen ander hun kennis blijven bijhouden.

Addertjes

Een werkgever met zo'n uitgebreid opleidingenpakket voelt luxe en fijn. Toch moeten ict'ers met een dergelijke werkgever zich niet al te snel rijk rekenen en zich tijdig bedenken waar ze zich aan verbinden. Er bevinden zich namelijk nog wel eens wat addertjes onder het gras. Wat een riant opleidingenpakket lijkt, blijkt bij nadere beschouwing toch wel erg gericht te zijn op het bedrijf en helemaal niet zo nuttig voor de eigen ontwikkeling. Of het betekent dat je als ict'er een heel mooie opleiding mag doen, mits je de betalende werkgever zo'n vier à vijf jaar trouwe dienst belooft.

"Bij grote bedrijven kun je kiezen uit pakketten met opleidingen en cursussen", zegt Arianne van den Berg, senior consultant bij Whitehorses, een ict-detacheringsbedrijf in Nieuwegein. "Die worden inderdaad voor je betaald. Gratis zijn deze opleidingen echter niet. Er is vaak een soort afbetalingsregeling, waarbij het er op neer komt dat je een aantal jaren bij deze werkgever moet blijven. Doe je dat niet, dan kost het je letterlijk geld: tien- tot twintigduizend euro is niet overdreven. Vaak wil de volgende werkgever dit dan wel betalen, maar als je iets heel anders wilt gaan doen, bijvoorbeeld leraar worden, dan zul je die duizenden euro's toch echt zelf moeten neertellen. Het is wel zo dat elk jaar dat je langer blijft, er een deel – zo'n 30 procent – van het bedrag af gaat."

Voor eigen rekening

Van den Berg werkt nu zelf bij een wat kleinere werkgever. Gaat het daar anders? "Ja, gedeeltelijk wel. Sinds kort is er weer een budget, dus als ik nu een opleiding voorstel, dan zegt mijn baas ‘ja' en betaalt de rekening. Ik kies wel opleidingen uit waar mijn baas ook voordeel bij heeft. Dan gaat hij toch wat sneller akkoord."

De opleidingen die Van den Berg recentelijk heeft gevolgd zijn een cursus in unified modeling language (uml), een internetcursus hypotheekapplicatie en een cursus Enterprise JavaBeans 3.0 (EJB 3), die ze gedeeltelijk in haar vrije tijd heeft gedaan. Van den Berg: "Aan deze opleidingen heb ik zelf ook iets. Ze staan allemaal op mijn cv." De vrije tijd die ze er in investeert, heeft ze er voor over. "In het wereldje van de detachering is het belangrijk dat je je blijft ontwikkelen. Dat hoort er bij." Zou ze deze opleidingen ook hebben gevolgd als haar baas er niet voor had willen betalen? "Nee, dat is niet gebruikelijk in de detacheringwereld, al kan ik me wel voorstellen dat in tijden van recessie als werkgevers geen opleidingsbudget hebben, ict'ers er voor kiezen om een opleiding voor eigen rekening te volgen."

Omgekeerd komt ook vaak voor: werkgevers vragen ict'ers regelmatig om bepaalde opleidingen of cursussen te volgen. Zoals het leren beheersen van bepaalde bedrijfsspecifieke applicaties. Ict'ers schieten daar voor hun cv vaak weinig mee op, omdat deze verder nergens gebruikt worden. Van de Berg: "Die opleidingen moet je gewoon volgen. Ook dat hoort erbij. En nog wel meer dan dit. Ik heb me bijvoorbeeld laten certificeren voor iets dat ik al kon, omdat mijn werkgever dat vroeg. Whitehorses kan me dan makkelijker detacheren. Uiteindelijk heb ik hier zelf ook iets aan, omdat ik nu het papiertje heb."

Verstandig

Het zijn verstandige keuzes die Arianne van den Berg maakt volgens loopbaanadviseur Rob van Deursen van Atlas Loopbaantraining. Van Deursen kent de branche goed want hij heeft zelf twintig jaar in de ict gewerkt als softwareontwikkelaar, teamleider en lijnmanager.
Opleidingen waar je wat mee opschiet als ict'er zijn volgens Van Deursen inhoudelijke opleidingen die de ontwikkelingen in de markt volgen, zoals Java.

Bij de keuze voor een opleiding is het belangrijk dat je jezelf een aantal vragen stelt. Bijvoorbeeld: Wil je een generalist of een specialist zijn? Van Deursen: "En waar wil je zijn over vijf jaar? Vervolgens kies je de bijbehorende opleidingen waarvoor natuurlijk bij voorkeur de werkgever betaalt. Maar let wel, de werkgever heeft een ander belang dan jij. Als je in de detachering werkt, zal een werkgever er ook belang bij hebben als je certificaten wilt halen. Maar als je opleidingen wilt volgen op een heel ander vlak, dan zal hij daar niet zo snel zijn portemonnee voor trekken." Volgens Van Deursen is het slim om de opleidingen op het inhoudelijke vlak aan te vullen met trainingen in persoonlijke ontwikkeling, zoals communicatietrainingen voor bijvoorbeeld programmeurs. "Het is niet voldoende als je goed bent in het in elkaar sleutelen van programma's. Je moet je ervan bewust zijn hoe dingen gaan in een organisatie. En om goed te kunnen functioneren in een team moet je bijvoorbeeld hulp kunnen vragen als dit nodig is."

Dezelfde fouten

En dan is er nog de keuze voor de juiste opleider. Bij grote bedrijven valt er vaak weinig te kiezen, zo weet Arianne van den Berg. "Wat ik heb meegemaakt toen ik zelf bij een groot bedrijf werkte is dat de aangeboden opleidingen alleen bij een bepaalde opleider gevolgd mochten worden. Ze wilden niet dat je op eigen houtje een opleiding volgde." Van Deursen noemt hiervoor als reden dat veel grote bedrijven mantelovereenkomsten hebben met bepaalde opleiders. Dit heeft volgens Van den Berg voor- en nadelen. "Het voordeel is dat iedereen in een bepaalde lijn denkt en dat communiceert natuurlijk erg goed." Al heeft de tijd dit voordeel aardig ingehaald. Van den Berg: "In één bepaalde lijn denken was vooral handig toen iedereen twintig, dertig jaar bij dezelfde werkgever bleef. Dat voordeel is weggevallen nu iedereen gemiddeld vijf jaar bij een werkgever blijft. En het nadeel van eenzelfde opleider is dat als er fouten gemaakt worden, je ook allemaal dezelfde fouten maakt."

Bewezen

Wie zijn opleiding wil afsluiten met een certificaat doet er goed aan om vooraf te controleren bij de afnemer van het examen, bijvoorbeeld Exin een internationaal en onafhankelijk exameninstituut voor ict-opleidingen, of de opleider officieel geaccrediteerd is. Anders kan het zijn dat je niet eens examen mág doen. Annemarie Bosschaart van Exin: "Voor sommige ITIL en I-Tracks-examens kunnen we uitsluitend examenkandidaten toelaten die zijn opgeleid bij geaccrediteerde opleiders. Accreditatie is voor cursisten een garantie dat zij professionele begeleiding krijgen bij de voorbereiding op het examen. Voorwaarden voor opleiders om geaccrediteerd te worden zijn bijvoorbeeld dat docenten zelf zijn gecertificeerd en dat opleidingsmateriaal van voldoende kwaliteit is".

Het kunnen tonen van een diploma of certificaat wordt steeds belangrijker, aldus Bosschaart. "Er ontstaat de laatste jaren in Nederland meer behoefte aan het afsluiten van een opleiding met een officieel certificaat, merken wij. In landen als de Verenigde Staten, Japan en Duitsland vindt iedere ict'er het vanzelfsprekend een opleiding af te ronden met een examen. Dat ook de interesse in certificering in Nederland toeneemt, heeft met internationalisering te maken. Het is de enige manier om aan te tonen dat je over de juiste competenties beschikt om je werk goed te kunnen doen". Van Deursen beaamt dit gedeeltelijk. "Mijn indruk is dat het nog steeds niet zoveel uitmaakt of je diploma's kunt overhandigen. Het is vooral zo dat uit je cv moet blijken dat je het kunt en dat ook bewezen hebt. Al is het voor projectmanagers erg handig als ze certificaten hebben van Prince2 en voor beheerders als ze ITIL- en AMS-certificaten kunnen laten zien."

Gratis zijn opleidingen via de werkgever dus niet. De baas moet er baat bij hebben wil hij zijn portemonnee trekken. En rendement. Wie kort na het volgen van een opleiding besluit te vertrekken, krijgt de rekening gepresenteerd en die kan in de tientallen duizenden euro's lopen. Maar wie slim kiest, in overleg met de werkgever, kan er goed uitspringen. En soms kan het slim zijn opleidingen voor eigen rekening te volgen. Van Deursen: "Ik vind dat je altijd moet kiezen voor wat je zelf wilt. Het moet niet zo zijn dat je over vijf jaar om je heen kijkt en je realiseert dat je ergens bent beland, waar je eigenlijk nooit hebt willen zijn."