Jaarlijks volgen zevenduizend Nederlanders een opleiding aan een buitenlandse universiteit. Onder hen slechts een handjevol ict'ers. De mogelijkheden voor het volgen van een volwaardige ict-opleiding in het buitenland zijn beperkt en de waarde van de diploma's weegt niet op tegen de hoge kosten. Toch ervaren ict'ers de voordelen.
Jaco Megens is net klaar met een semester management and information systems. Een mooie aanvulling op zijn studie bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit, waar hij zich op supply chain management had toegelegd. Het aanvullende semester was een ict-studie waar hij de principes leerde van visual basic.net en projectmanagement. Dit lijkt niet zo spannend. Toch was het bijzonder, want Megens volgde de opleiding aan de Griffith University in Brisbane, Australië. Een mooie gelegenheid om iets van de wereld te zien, de Engelse taal bij te schaven en zijn cv wat extra glans te geven, vond hij.
"Tijdens mijn studie aan de Erasmus Universiteit had ik gemerkt dat elke verbetering in het logistieke proces gepaard gaat met aanpassingen van het ict-systeem. Dus wilde ik een vervolgopleiding die daarbij aansloot."
Studeren in het buitenland is populair, zo blijkt uit gegevens van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De helft van de studenten wil het graag, maar gaat uiteindelijk niet. De wens komt niet voort uit de excellente opleidingen die over de grens te vinden zijn, ook niet op het gebied van ict. Het zijn dan ook zelden de professionele uitdagingen die ict'ers prikkelen om in het buitenland de studieboeken nog eens open te slaan. Meestal is de reis een gewoon buitenlandavontuur, de droom van menige jongere. Dat er uiteindelijk ook nog ict wordt gestudeerd is niet meer dan het verbinden van het nuttige met het aangename, waarbij dat laatste voorop staat. "Ik heb eerst een land uitgekozen waar ik mijn studie zou kunnen volgen", vervolgt Megens. "Omdat ik in een Engelstalig land wilde studeren, had ik maar een paar keuzes: Engeland, Amerika of Australië. In Amerika was ik al eens geweest, in Engeland vond ik het weer niet zo mooi en dus bleef Australië over. Ik kwam uit bij de Griffith University, waar ik kon instromen op basis van mijn opleiding bedrijfskunde."
Jaco Megens is geen uitzondering. Volgens het ministerie van OCW trekken jaarlijks zevenduizend Nederlanders voor een studie naar het buitenland. Hoewel het wereldwijd wemelt van de opleidingscentra, gaat de belangstelling toch vooral uit naar universiteiten. Die verschaffen erkende diploma's en certificaten. Een veelvoud van intermediairs helpt de leergierige ict'ers op weg. Maar slechts een gering aantal van de belangstellende studiebollen volgt een ict-opleiding. "Vijf of zes procent", zegt René Lenssen, directeur van Studyworld, een organisatie die mensen adviseert en begeleidt die een buitenlandse opleiding willen volgen. "De meeste kiezen een MBA of iets dat erop lijkt", vervolgt Lenssen. "Degenen die een ict-opleiding kiezen doen dat niet omdat de studies in het buitenland beter zijn, maar vanwege hun positie op de arbeidsmarkt. Soms willen ze zich oriënteren op een baan in het buitenland, en dan kan het helpen als je een diploma hebt in het land van vestiging."
Plakken
Vorig jaar bevestigde een onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) dat mensen die in het buitenland studeren nogal eens blijven plakken. Hoe langer de studie, hoe groter de kans dat ze niet meer terugkomen. Maar dat is geen wet van Meden en Perzen. Jaco Megens kwam terug na een half jaar. Ook Marjolijn Kamphuis keerde terug en zij was nog langer weggeweest. Een jaar lang studeerde ze aan de universiteit van Edinburgh. Ze deed daar een master design & digital media. Nu is ze projectmanager bij Universal Music en Orange. "Ik wilde een vol jaar een buitenlandse studie volgen met een echt diploma, en geen simpele uitwisseling", zegt ze. "Heel veel software heb ik doorgenomen in dat jaar, een database-website gebouwd, een 3d-ontwerp gemaakt en een businessplan voor een bedrijf opgesteld. Deze studie sloot aan bij mijn vooropleiding, bedrijfscommunicatie en digitale media, aan de Universiteit van Tilburg. Voordat het zover was, heb ik eerst allerlei universiteiten aangeschreven in Engeland, Schotland en Ierland. Bij sommige werd ik afgewezen en bij sommigen werd ik toegelaten. Ik maakte daaruit een selectie, en mijn keuze viel uiteindelijk op de universiteit van Edinburgh. Via een studentenplatform heb ik daar een kamer gezocht. Uiteindelijk ben ik op de bonnefooi gegaan. Het is maar een uurtje vliegen, de taal was helemaal geen probleem en na een paar weken vond ik het heel natuurlijk om daar te zijn. Een grote stap vond ik het uiteindelijk niet.'
Maar het ogenschijnlijke gemak waarmee de buitenlandse ict-opleiding wordt gevonden, is bedrieglijk. Alleen al de kosten maken een ict-studie in het buitenland voor velen een onbereikbaar ideaal. Lenssen van Studyworld: "Collegegelden kunnen oplopen tot jaarlijks achtduizend euro. Daar komen dan nog de kosten voor levensonderhoud bij."
Zodra een ict'er in eigen land financiële en sociale verplichtingen heeft, is het al bijna onverantwoord om er langdurig tussenuit te knijpen. Voor de kwaliteit van de buitenlandse diploma's hoeft niemand het te doen. Soms zijn die ronduit dubieus. Zo heeft Willem van Schaik, een Nederlandse internetarchitect bij Sun Microsystems in Canada, de kwalificatie van certified industrial automation consultant van de Singapore Industrial Automation Association op zijn cv staan. Maar hij erkent ruiterlijk dat het diploma nauwelijks waarde heeft. "Ik werkte toen bij dat instituut. Ik heb er een training van een dag gevolgd en een referaat geschreven, genoeg om dat papiertje te halen. Het stelt eigenlijk niets voor."
Bredere horizon
Er zijn geen buitenlandse ict-studies die een maandenlange opleiding in het buitenland rechtvaardigen. "Ik heb veel kennis opgedaan tijdens mijn opleiding", zegt Chris Heunen, die een half jaar differentiaal wiskunde studeerde in Vancouver. "Maar dat lag niet zo zeer aan deze studie. De voordelen zijn meer van immateriële aard. Door een tijd in het buitenland te zijn, krijg je een bredere horizon en een groter netwerk." Anderen zijn vooral geraakt door het sociale aspect, zoals Marjolijn Kamphuis. "Een sociaal jaar waarin we vooral veel lol hebben gemaakt, naast de studie."
Er zijn dan ook maar heel weinig werkgevers die een maandenlange ict-studie in het buitenland faciliteren. "We kennen hier geen voorbeelden van medewerkers die een ict-opleiding in het buitenland hebben gevolgd", zegt woordvoerder Lucas Stassen van Capgemini. "Voor scholing hebben wij onze eigen Capgemini Academy, en we hebben ook in Frankrijk een opleidingscentrum. Verder zijn er nog wel eens mensen die in het buitenland gaan werken, en daar soms ook een opleiding volgen. Maar dat is dan geen voltijdse opleiding, meer een aanvullende cursus."
Ondanks de beperkingen vindt jaarlijks toch een handjevol ict'ers de weg naar een buitenlandse campus. Het zijn vooral de schoolverlaters die hun leven als student nog een beetje weten te rekken, voordat ze de arbeidsmarkt opgaan. Voor hen zijn er inderdaad mogelijkheden. De eerste mogelijkheid is de private financiering van het buitenlandse opleidingsavontuur. Met een beetje sparen en sponsoring door familie is de reis, het verblijf en de studie te bekostigen. Jaco Megens realiseerde zijn ict-studie in Australië op deze manier. Een andere manier is financiering via een fonds. Marjolijn Kamphuis deed met succes een beroep op het VSB-fonds, een particuliere instelling die beurzen verstrekt aan studenten met een afgeronde bachelor- of master-opleiding, die voor minimaal drie maanden en maximaal een jaar een aanvullende studie in het buitenland willen volgen. Een andere sponsor is het Nuffic, dat hiervoor het Talentenprogramma heeft. Dat is bedoeld voor uitblinkende studenten die nog een jaartje opleiding in het buitenland aan hun studie willen vastknopen. Nederlandse whizzkids kunnen ook in aanmerking komen voor buitenlandse beurzen, zoals het Japan Prizewinners Programme.
Uitwisseling
De derde optie is het uitwisselingsprogramma tussen universiteiten. Zo ging Chris Heunen een half jaar naar Vancouver via een uitwisselingsproject van de Universiteit Leiden waar hij wiskundestudent was. Verder is er nog de kans om met behoud van studiefinanciering in het buitenland te gaan studeren. Tot nu toe zijn de mogelijkheden daartoe heel beperkt, en voor ict'ers zelfs nihil. Alleen studenten die een opleiding volgen in de zorg, de administratieve sector en de metaalelectro kunnen met behoud van studiefinanciering in België of Duitsland studeren.
Maar komend najaar zal dat anders worden. Dan kunnen studenten hun studiefinanciering meenemen naar 44 Europese landen die de bachelor-master structuur in het hoger onderwijs hebben ingevoerd. De overheid trekt hiervoor 26 miljoen euro extra uit.
De vraag is echter wat het oplevert voor de studenten. Een ict-opleiding in het buitenland biedt zeker voordelen, zo blijkt uit onderzoek van het CPB. De studie in het buitenland leidt echter niet tot een hogere kans op werk. Maar dat komt mogelijk doordat het onderzoek is uitgevoerd onder topstudenten die het toch al goed doen op de arbeidsmarkt, suggereren de onderzoekers. Wel hebben studenten met een buitenlands certificaat of diploma later een beter salaris en werken ze vaker in banen waarin internationale contacten belangrijk zijn.
De betrokkenen ervaren ook dat hun buitenlandse studieavontuur voordelen heeft. Ze vallen op bij werkgevers. "Ik heb al heel wat telefoontjes gehad de laatste tijd", zegt Chris Heunen. Marjolijn Kamphuis merkte dat werkgevers de oren spitsen zodra ze horen van haar Schotse studie. "Starters op de arbeidsmarkt hebben het soms best moeilijk, alle bedrijven vragen werkervaring. Maar als ik begin over mijn opleiding in Schotland, willen ze er allemaal meer over weten. Dat is net het beetje extra dat je meeneemt.
