Een associate degree (ad) geeft mbo’ers een kans door te studeren zonder een volledige hbo-studie te volgen. Onderzoek wijst uit dat ict’ers met een associate degree gewild zijn in de sector.
Ricardo van der Steen (23) werkt op de helpdesk van een groot computerbedrijf in ’s-Hertogenbosch. Na zijn mbo-studie ict heeft hij een hbo-studie geprobeerd, maar die heeft hij niet afgemaakt. “Dat was te theoretisch voor me. Ik ben liever wat meer praktisch bezig.” Toch wil Ricardo hogerop. Beginnen aan een vierjarige hbo-opleiding ziet hij echter niet zitten. “Ik heb het heel erg naar mijn zin hier, maar ik zie mezelf dit gewoon niet doen tot mijn vijfenzestigste.”
Een uitkomst voor werkende mbo’ers als Ricardo is wellicht een associate degree, een nieuwe opleidingsvorm die afgestudeerde mbo’ers de kans geeft door te studeren zonder meteen een volledige hbo-studie te hoeven volgen. Een associate-degreeprogramma duurt in de regel twee jaar en maakt onderdeel uit van een hbo-bacheloropleiding. De opleidingsvorm ligt dus precies in het midden tussen een vierjarige mbo-opleiding en een vierjarige hbo-bacheloropleiding.
Saxion Hogescholen in Enschede en Deventer is een van de onderwijsinstellingen in Nederland die al bezig zijn met een aantal associate-degreeprogramma’s. Saxion is daarnaast op dit moment de enige onderwijsinstelling die al ad’s aanbiedt in de informaticasector. De ad-opleiding informatiedienstverlening en –management loopt sinds september, terwijl de ad-opleiding bedrijfskundige informatica in februari dit jaar gestart is. In september start Saxion ook met een ad technische informatica-ict-beheer. Beide associate degrees die al lopen zitten in hun pilotjaar, net als alle andere ad’s in Nederland. De opleidingsvorm is pas sinds begin dit schooljaar ingevoerd.
Omhoog op de arbeidsmarkt
De achterliggende gedachte van de associate degrees is om meer mensen hoger op te leiden, wat vooral voor de veranderlijke ict-branche erg belangrijk kan zijn. “In het verleden bleven mbo’ers vaak steken op de positie waar ze zaten”, aldus Trijntje van Dijk, programmacoördinator van de aankomende ad technische informatica-ict-beheer van Saxion Hogescholen in Enschede. “Doorstromen naar een hogere functie was een stuk moeilijker. Daarvoor moest je vaak dure cursussen volgen. Of een vierjarige hbo-opleiding volgen, maar dat is voor velen te lang. Met een tweejarige associate degree is het een stuk gemakkelijker om te switchen tussen de verschillende lagen van de arbeidsmarkt.”
Een voordeel is volgens Van Dijk dat een associate degree zo ingericht kan worden dat een deel van het reguliere hbo-programma gevolgd kan worden of studenten meer doelgericht kunnen studeren: “De ad is bedoeld voor mbo’ers met werkervaring die toch weer verder leren en op zoek zijn naar nieuwe kennis. Het is mogelijk om praktijkopdrachten en projecten tijdens het werk te doen. Ze komen dan alleen nog maar voor de theorie en vaardigheden naar de Hogeschool toe. Zo wordt werken en leren gecombineerd.”
Prangende behoefte
“Er is behoefte aan medewerkers met een hoger opleidingsniveau dan mbo-4. De complexiteit van het werk in de ict-sector neemt immers continu toe en veel van het lagergekwalificeerd werk verdwijnt naar lagelonenlanden.” Dat is de belangrijkste conclusie uit een onderzoek van HBO-I, Loket MBO ICT en ICT~Office. In het onderzoek werd onder andere gekeken naar de behoefte op de arbeidsmarkt en naar de wensen van een nieuwe hbo-opleiding in de ict.
Ruim zeventig procent van de ondervraagden die weten wat de associate-degreepogramma’s inhouden, vinden het een goed idee. Studenten die een ad afgerond hebben, zullen voornamelijk ingezet worden op functies die nu door mbo’ers worden vervuld, zoals het werken op een helpdesk en bij systeembeheer. Dat de ondervraagden wel brood zien in werknemers met een ad op zak, blijkt uit de bereidheid van ruim tweederde deel om stageplaatsen te creëren voor studenten aan de nieuwe opleidingsvorm. Voor het onderzoek werden 2000 vertegenwoordigers van werkgevers in de ict ondervraagd. 270 respondenten vulden de enquête helemaal in.
Ook volgens Trijntje van Dijk hebben de associate degrees bestaansrecht: “Alle opleidingen binnen het hbo ontstaan uit een behoefte van het werkveld. Als een instelling niet kan aantonen dat er behoefte is vanuit het werkveld, wordt een opleiding niet goedgekeurd. Dat geldt niet alleen voor gewone hbo-opleidingen, maar ook voor de associate degrees. Ze zijn immers onderdeel van het hbo.”
Nieuwe pilots
Studenten die afstuderen aan een associate-degreeopleiding krijgen een hbo-getuigschrift, dat praktisch gezien hetzelfde is als een diploma. Het geeft ze meer kansen op de arbeidsmarkt en recht tot het volgen van de rest van de bacheloropleiding, als ze dit willen.
Deelnemers aan het associate-degreeprogramma worden opgeleid op hbo-niveau, maar niet tot hbo-eindniveau. Daarvoor zullen ze toch echt een volledige hbo-bachelorstudie moeten volgen. Dat er studenten zijn die deze overstap wellicht wel willen wagen, realiseert ook Saxion zich. “De associate degrees zijn zo ontworpen dat doorstromen naar een hbo-bachelor mogelijk is”, aldus Van Dijk. De onderwijsinstelling probeert ervoor te zorgen dat de leerlingen zo weinig mogelijk stof dubbel krijgen, maar het kan wel zijn dat er zo nu en dan wat overlap is. Daar is dan weer vrijstelling voor aan te vragen.
Voor het volgend schooljaar staan momenteel twee nieuwe associate degrees op stapel in Nederland. Aan Saxion Hogescholen gaat de ad technische informatica-ict-beheer van start en aan Noordelijke Hogescholen Leeuwarden de ad bedrijfskundige informatica.
Nick Kivits
