Werkend leren of lerend werken?

Outsourcing en offshoring van werkzaamheden naar lagelonenlanden, elkaar snel opvolgende technische ontwikkelingen en de wijzigende positie van de it-afdeling in organisaties leiden tot veranderingen voor werkgevers en it-professionals. Het betreft veranderingen op vakgebied, leren en professionele ontwikkeling.

Heb je als professional over twee jaar nog wel een baan, of is alles dan verplaatst naar India? Hoe blijf je als werkgever je medewerkers motiveren en binden? Dit zijn belangrijke vragen die een goed antwoord verdienen. De plaats van de informatietechnologie in de organisatie is, zoals gezegd, aan het veranderen. Afdelingen worden als gevolg van outsourcing kleiner en steeds meer werkzaamheden worden geoffshored naar lagelonenlanden. Dit is niet zonder gevolgen voor de it-professional. Productie van software maakt plaats voor advisering rondom mogelijke it-oplossingen in de organisatie. Hiervoor heeft de it-professional meer kennis van de bedrijfsprocessen nodig.

De inhoud van het werk verandert, waardoor het profiel van de juiste medewerker evolueert. De it-professional is steeds bewuster bezig met zijn loopbaan en zal zich waar nodig transformeren. De veelheid en snelheid aan technische ontwikkelingen maakt dat organisaties meer initiatief vragen van de professionals om deze zelf bij te houden. Daarnaast worden nieuwe competenties gevraagd; communicatieve en regisserende vaardigheden worden steeds belangrijker.

Om je waarde op de arbeidsmarkt als it-professional te behouden is continu leren een vereiste. Leren wordt steeds meer een integraal onderdeel van het werk. Opleidingen sluiten zich qua vorm en inhoud steeds nadrukkelijker aan bij de praktijk.

Veranderend vakgebied

Hoe ziet het nieuwe vakgebied eruit? Er is veel veranderd de afgelopen jaren; enerzijds door de ontwikkelingen op het gebied van methoden en technieken, anderzijds door de herinrichting van de it binnen organisaties (outsourcing en offshoring). Instromen als tester, doorgroeien naar programmeur, technisch ontwerper, functioneel ontwerper en informatieanalist was een logische professionele ontwikkeling. Na het volgen van een (vak-)training deed je ervaring op in de praktijk en de volgende carrièrestap was een feit. Bij het verlaten van de opleiding kon je al aangeven wanneer je de volgende opleiding ging volgen.

Het it-vakgebied is veel breder geworden dan alleen de ontwikkeling van maatwerksoftware. Nieuwe vakgebieden als pakketimplementatie, business intelligence en security vragen andere competenties, vakmatigheid en rollen. Als we inzoomen op de ontwikkeling van maatwerksoftware, dan verschuiven de eerder genoemde rollen naar die van tester, developer, designer, analist en softwarearchitect. Wat houden deze rollen nu precies in? De developer bouwt de toepassing op basis van het design in de voorgeschreven ontwikkelomgeving. De designer vertaalt de requirements naar het design, rekening houdend met de ontwikkelomgeving. De analist vertaalt voor de opdrachtgever kansen of knelpunten naar een concrete oplossing en specificeert de requirements voor de oplossing. De softwarearchitect is de spin in het web, die naast de oplossingsrichtingen ook kennis heeft van bijvoorbeeld infrastructuur, beveiliging en architectuurprincipes.

Deze hier gedefinieerde rollen hebben grote raakvlakken en overeenkomsten met de eerder genoemde rollen, maar ook grote verschillen. Traditionele watervalontwikkelmethoden gaan steeds meer over op iteratieve ontwikkelmethoden. Er komen steeds meer webbased applicaties en veel grote applicaties worden ontwikkeld met programmageneratoren.

Een deel van de softwareontwikkeling wordt bovendien naar lagelonenlanden verplaatst. Deze offshoring stelt hogere eisen aan de requirements-specificatie (de rol van de analist). Door de offshoring zal in onze contreien minder werk zijn voor de developer; de nadruk komt te liggen op de rol van de analist en softwarearchitect. Kennis van de cultuur van het offshoreland, communicatieve vaardigheden en een goede gemeenschappelijke taalkennis zijn noodzakelijk om gezamenlijk tot het gewenste resultaat te kunnen komen. De architect en analist moeten hun bedoelingen immers kunnen duidelijk maken aan de developers op de offshorelocatie.

(On)bekend groeipad

Help, denken veel professionals. Wat betekent dit nu voor mij, hoe zeker is mijn baan nu en in de toekomst? Hoe zal mijn carrière eruit zien en wat kan ik hier zelf aan doen? De uitgestippelde carrière met een vooraf bekend groeipad is steeds minder vanzelfsprekend. Er is niemand meer die een it-professional kan vertellen hoe zijn loopbaan eruit gaat zien.

Het gaat echter niet alleen om de vakmatige groei. Belangrijker is de professionele groei van de professional. Hij moet in staat zijn om zich staande te houden in een omgeving die continu aan verandering onderhevig is. Daarvoor is flexibiliteit nodig. Daarnaast worden soft-skills, zoals communicatieve vaardigheden en beheersing van bijvoorbeeld de Engelse taal, belangrijker als gevolg van outsourcing en offshoring.

De veranderde situatie kan als bedreigend worden ervaren, maar biedt tegelijkertijd ook perspectief – juist omdat een loopbaan niet meer dat uitgestippelde groeipad is. De professional kan zelf richting geven aan zijn ontwikkeling. Naast een gevoel van vrijheid geeft dit ook veel onzekerheid. Wanneer weet je dat de juiste keuze is gemaakt? Hoe kan een it-professional ervoor zorgen dat hij naast zijn werkzaamheden ook zijn vakgebied bijhoudt?

Kortom, een professional zal zelf meer initiatief tonen, er opuit gaan, de interactie met zijn omgeving zoeken. De huidige werkgever vraagt dit ook van zijn professionals. Daarom bieden werkgevers steeds meer keuzevrijheid op het gebied van leren en inrichting van groeipaden.

Een it-professional zal regelmatig zijn plaats in de organisatie vanaf een afstand bekijken. Ben ik op de juiste weg? Wat biedt het werk mij nu en in de toekomst? Wat zijn mijn groeimogelijkheden? Hoe doen mijn collega’s het?

Hoe kun je nu aantonen dat de juiste professional op de juiste plaats in de organisatie zit? Waaruit blijken de kwaliteiten, kennis en vaardigheden? Naast werkervaring zijn certificaten een goede, objectieve indicatie van kennis en vaardigheidsniveau.

Werken en leren

Om bij te blijven is het noodzakelijk een essentieel deel van je tijd te investeren in de eigen ontwikkeling. Ook de leervormen zelf zijn volop in ontwikkeling. Is het Werkend Leren of juist Lerend Werken?

Werkend Leren betreft de opleidingen die zich aan de praktijk meten. Opdrachtgevers verwachten dat de cursist na afloop van een opleiding direct zelfstandig inzetbaar is. Om dit te bereiken zijn andere opleidingsvormen nodig. Naast kennis zal ook ervaring opgedaan moeten worden in een beschermde omgeving waarin fouten gemaakt mogen worden.

De nieuw geleerde kennis en vaardigheden worden geïntegreerd met de methoden, technieken, standaarden en tools die in de werkomgeving gebruikt worden. Projecten komen onder begeleiding van een senior medewerker of coach tot uitvoering. Na afloop is de medewerker ‘fit for the job’, ofwel direct inzetbaar. Dit leren in een afgeschermde omgeving wordt ook wel praktijkcasus of ‘leer-werk lab’ genoemd.

Lerend Werken zijn die leervormen waarbij aangereikt wordt wat op dat moment noodzakelijk is voor het functioneren van een medewerker; het ‘just in time’-principe. Leren is een continu onderdeel van het werk geworden. Boeken worden aangevuld met, dan wel vervangen door web-based trainingen (e-learningmodules). Alleen wat direct in de praktijk toepasbaar is wordt geleerd. Traditionele opleidingen worden aangevuld met leren op de werkvloer of een begeleidende coach.

Onze visie is dat het niet óf Werkend Leren óf Lerend Werken is, maar dat beide vervlochten zijn met elkaar. De praktijk is de beste leerschool, waarbij de basis gelegd wordt door trainingen. Het biedt de professional een continue uitdaging, een grote mate van flexibiliteit en de mogelijkheid om dát werk te doen dat het meest aansprekend is.

Nettie van den Berg en Gerard Coes, Capgemini Academy