Winston Churchill, de Bijbelse Job, Julius Ceasar, Apple-ceo Steve Jobs, Muhammad Ali, Bill Clinton en Patty Brard beleefden allemaal een geslaagde comeback. Ze gingen stuk voor stuk door een diep dal om daarna gelouterd triomfen te vieren. Kan Michael Dell zijn comeback bekronen met nieuwe successen voor zijn kwakkelende computerbedrijf?
De grootste comeback aller tijden? Die speelde zich af in oktober 1974 in de Congolese stad Kinshasha. Muhammad Ali heroverde in de ‘rumble in the jungle' zijn wereldtitel in het zwaargewicht boksen op de veel sterker geachte wereldkampioen George Foreman. Ali, die zich als altijd verschool achter een masker van bluf, wist dat Foreman de hardste klappen in de geschiedenis van het boksen uitdeelde. Met een combinatie van moed, incasseringsvermogen, psychologische oorlogsvoering en strategie kreeg hij zijn tegenstander niet alleen op de knieën, hij reduceerde Foreman voor lange tijd tot een psychisch wrak. Door zijn stijl en strategie aan te passen werd Ali de tweede zwaargewicht in de geschiedenis die erin slaagde een verloren wereldtitel terug te winnen.
In de politiek heeft Bill Clinton de titel van de ‘comeback kid' opgeëist omdat hij er steeds weer in slaagde onfrisse schandalen en leugens ongeschonden te overleven. In de ict gaat de titel onbetwist naar Steve Jobs. De oprichter van Apple ging door een diep dal nadat hij in 1985 door een ‘groothandelaar in suikerwater' (Pepsi's ceo John Sculley) de deur uit werd gewerkt. Nadat verschillende ceo's hun tanden stuk beten op Apple beleefde Jobs twaalf jaar later een glorieuze terugkeer. De comeback van Jobs illustreert dat een bedrijf dat geschapen is naar het evenbeeld van de oprichter ook alleen succesvol blijft wanneer die oprichter de touwtjes zelf in handen heeft.
Ook Michael Dell heeft een bedrijf geschapen dat een soort kopie is van zijn karakter. Waar het bij Apple en Jobs gaat om pretentie, leiderschap, toekomstvisioenen en hemelbestormende producten, daar gaat het bij Dell om geld, management, efficiëntie en degelijkheid. Dell is de absolute tegenpool van Apple en Michael Dell is de onbetwiste anti-Jobs. Toen Dell in 2001 werd gevraagd wat hij zou doen als hij het voor het zeggen zou hebben bij Apple, antwoordde de wereldkampioen van de direct-sellers: "Ik zou de tent sluiten en het geld teruggeven aan de aandeelhouders." Achteraf gezien was dat geen wijze uitspraak. Een aandeel Apple heeft het sinds die uitspraak een stuk beter gedaan dan een stukje Dell.
Boomerang
De comeback van Jobs bij Apple ging volgens een patroon dat meerdere grote leiders in de geschiedenis hebben gevolgd: de leider vertrekt, de leider heeft een gedwongen periode van bezinning, de leider keert gelouterd en triomfantelijk terug. Er zijn voorbeelden te over in de geschiedenis: Jezus trok veertig dagen door de woestijn, Buddha verliet zijn paleis om de ellende van de wereld te leren kennen, Lenin leefde jaren in ballingschap alvorens een revolutie te ontketenen in Rusland, Julius Ceasar vocht negen jaar tegen de Galliërs en Nelson Mandela zat 27 jaar in de gevangenis op Robbeneiland voor hij president werd van Zuid-Afrika. Het verschijnsel van ‘withdrawal and return' wordt door de gerespecteerde Britse historicus Arnold Toynbee zelfs beschouwd als een van de drijvende krachten achter de wereldgeschiedenis.
In de wereld van de managementstheorie heet een ceo die aftreedt en dan na een paar jaar terugkeert om de inboedel te redden een ‘boomerang ceo'. Michael Dell is een boomerang geworden nog geen twee jaar nadat hij de titel van ceo overdroeg aan Kevin Rollins. Het gaat immers niet goed met het bedrijf dat door Business Week ooit werd gebombardeerd tot ‘the best managed company in the world'. Dell heeft zijn greep op de pc-markt – die het bedrijf jarenlang domineerde met bloedige prijsoorlogen – verloren. Er zijn problemen met de kwaliteit, de reputatie van de klantenservice ligt aan diggelen en het direct-sales model lijkt plotseling een papieren tijger. Bovendien ligt Dell overhoop met de Securities and Exchange Commission (SEC) over de manier waarop het in de afgelopen jaren financiële resultaten naar buiten heeft gebracht. Omdat er geen geautoriseerde financiële cijfers zijn over de laatste drie kwartalen heeft de Nasdaq zelfs gedreigd Dell te schrappen.
Volgens Rudi Fahlenbrach, een managementsexpert van Ohio State University's Fisher College of Business, brengt de ‘boomerang ceo' een diep inzicht in en een grote betrokkenheid met het bedrijf mee. Dell is natuurlijk een super-boomerang omdat hij zelf ergens in de jaren zeventig op zijn studentenkamer in Texas de eerste Dell-computers in elkaar zette. Het nadeel van de boomerang-ceo is volgens Fahlenbrach dat hij niet geneigd is radicale veranderingen door te voeren. Michael Dell kent zijn bedrijf door en door. Daar tegenover staat dat hij nog nooit eerder geconfronteerd is met een crisis zoals het bedrijf die nu doormaakt. Kan de manager Michael Dell het bedrijf met zijn strategisch inzicht weer op het juiste spoor zetten of is er in Round Rock een meer inspirerende leider nodig?
Reorganisatie
Is de oprichter van een bedrijf de aangewezen persoon om zijn geesteskind uit een crisis te leiden? Volgens de experts hangt dat af van de aard van de maatregelen die noodzakelijk zijn om het bedrijf uit het slop te halen. Wanneer het probleem vooral ligt in de executie van een strategie, dan heeft de boomerang-ceo een voordeel. Wanneer er echter een geheel nieuwe strategie of een nieuw ondernemingsmodel nodig is, dan bestaat de kans dat een comeback van de oprichter een mislukking wordt. De eerste signalen uit Round Rock wijzen er op dat Michael Dell niet uit is op een ingrijpende wijziging van de strategie, maar op een reorganisatie van het management. Dell is bezig gelouterde managers uit andere bedrijven binnen te halen terwijl veel oudgedienden hun biezen kunnen pakken.
De boomerang ceo is geen garantie voor succes. Ted Waitt startte ooit Gateway met 10.000 dollar die hij leende van zijn grootmoeder. Gateway was jarenlang een goedlopend bedrijf. Waitt trad eind 1999 af als ceo om een groter deel van zijn tijd te kunnen besteden aan filantropie. Hij keerde al in januari 2001 terug als ceo omdat het met Gateway bergafwaarts ging. Dit was geen geslaagde comeback. Waitt kon niet de radicale veranderingen doorvoeren die nodig waren om het tij te keren en verliet Gateway (voorgoed?) in 2005. De meest opvallende overeenkomst tussen Steve Jobs, Michael Dell en Ted Waitt blijft daarom dat ze alle drie college drop-outs zijn die nooit hun universitaire opleidingen afmaakten. Nog een les voor aanstaande kapitalisten: wees lief voor oma! Zowel Michael Dell als Ted Waitt leende het startkapitaal voor hun bedrijven van een grootmoeder.
Wordt Dell een nieuwe comeback kid? Men kan zich afvragen of hij wel ooit echt weg is geweest. Punt één: het is nog geen twee jaar geleden dat hij aftrad als ceo. Punt twee: hij bleef ook na zijn aftreden in de functie van chairman van Dell nauw samenwerken met ceo Kevin Rollins. De kantoren van de voormalige en de nieuwe ceo waren slechts gescheiden door een glazen deur die volgens bezoekers vrijwel altijd open stond. Dell en Rollins bestuurden eigenlijk al sinds 1996 als een onafscheidelijk duo het bedrijf zoals Gates en Balmer dat jarenlang deden bij Microsoft. Ook na het aftreden van Dell gingen veel topmanagers van het bedrijf nog rechtstreeks naar de oude ceo voor advies. Als Kevin Rollins als ceo grote fouten heeft gemaakt, dan heeft hij dat gedaan terwijl Dell er met zijn neus bovenop stond.
Muf
Verschillende analisten menen dat Dell een nieuwe koers nodig heeft. Dell is groot geworden als direct-seller, maar dat model werkt niet meer zo als voorheen. De consumenten kopen steeds meer laptops, apparaten die je in je handen wilt hebben en ruiken voordat je ze koopt. Vooral de Amerikanen spoeden zich dus sneller naar een winkel waar de laptops van Dell dus niet te vinden zijn. Volgens Charles Wolf, een analist van Needham & Company, zijn de consumenten bereid meer geld uit te geven voor de meer ‘sophisticated' laptops van Apple, HP en Toshiba. Dell is als ‘brand' een beetje muf geworden. Volgens marktonderzoeker IDC verscheepte Dell in het laatste kwartaal van 2006 8,4 procent minder computers dan in het laatste kwartaal van 2005. In dezelfde periode verkocht HP juist 23.8 procent meer.
Charles Wolf meent dat het direct-selling model in de VS op een soort natuurlijke grens is gestoten. Moet Dell zijn pc's dus in winkels verkopen? Het is interessant om te bedenken dat ceo Michael Dell in 1993 vergevorderde plannen had om te stoppen met het uitsluitend verkopen van zijn pc's via telefoon en internet. De contracten met Wal-Mart waren al getekend. Precies op dat moment kwam er een consultant binnen bij Dell die iedereen ervan wist te overtuigen dat het verkopen van pc's in winkels voor het bedrijf op de lange duur een financieel debacle zou worden. De naam van die consultant was Kevin Rollins. Met Rollins uit de weg kan Dell zich misschien nog eens bedenken.
Er is altijd hoop op een comeback. Ga even terug naar Kinshasa, 1974. George Foreman was door de nederlaag tegen Ali gereduceerd van 220 kilo menselijke zelfoverschatting tot een zielig hoopje mens. ‘Big George' was niet langer de meest gevreesde zwaargewicht aller tijden en kapte met boksen in 1977 na een ‘near death' beleving in de ring. Hij werd dominee en verwekte vijf zonen die alle vijf George Edward Foreman heten. Edoch, in 1994 slaagde de 45-jarige Foreman erin om in de tiende ronde van een gevecht in Las Vegas Michael Moorer neer te halen. Mean George Foreman was na 20 jaar opnieuw wereldkampioen.
Foreman verklaarde dat zijn comeback bewees dat iemand van boven de veertig nog doelen kan realiseren in het leven. Dat is goed nieuws voor de 42-jarige Michael Dell. Misschien kan ook hij zijn wereldtitel in het verkopen van pc's terugwinnen van aartsrivaal HP. Wanneer hij Muhammad Ali en George Foreman als voorbeelden neemt dan zal hij zien dat beide boksers noodgedwongen hun stijl, hun persoonlijkheid en hun strategie aanpasten om de titel te heroveren. Michael Dell waarschuwt dat zijn aandeelhouders geduld nodig hebben. "We zullen onze doelen niet morgen bereiken, maar dat we ze zullen bereiken is zeker", aldus Michael Dell in een commentaar op de teleurstellende cijfers over het laatste kwartaal van 2006.
Teake Zuidema
