De tegenstellingen tussen open en gesloten technologie verplaatsen van programmatuur naar data formats. Ook voor het kanaal is deze ontwikkeling uiterst relevant, omdat interoperabiliteit en (open) standaarden essentiële voorwaarden zijn voor verantwoord automatiseren. Beseffen Microsoft certified business partners en hun klanten echter wel waar de emotionele en vaak politiekgeladen discussies over ict-standaarden eigenlijk over gaan?
Niet iedereen was zich ervan bewust dat Microsoft’s wereldwijde partnerconferentie in Boston, begin juli, in het hol van de leeuw plaatsvond. De hoofdstad van Massachusetts vormt namelijk het toneel van waarschijnlijk het meest rigide overheidsbeleid ter wereld ten aanzien open standaarden in relatie tot digitale technologie en open source-software. Zo besloot de staat Massachusetts onlangs dat zijn ongeveer 50.000 computers vanaf 1 januari 2007 uitsluitend met het OpenDocument Format mogen werken. ODF is een nieuw bestandformaat waarvan de specificaties kosteloos en openbaar beschikbaar zijn.
Met de regelgeving wil de staat in de toekomst een ‘vendor lock-in’ situatie voorkomen, daarmee nadrukkelijk wijzend op dominante positie van ’s werelds grootste softwareproducent en diens eigen bestandsformaten. Eerder, in 2003, formuleerde Massachusetts al een beleid dat open source-softwareproducenten en open standaarden binnen de overheid voorrang geeft.
Microsoft
Ook Microsoft heeft met zijn bestandsformaat van Office 2007 voor een open standaard gekozen. Microsoft’s OpenXML betreft een bepaalde gegevensindeling op basis van eXtensible Markup Language, een standaard van het World Wide Web Consortium (W3C). OpenXML is backwards-compatible en dus ook van toepassing op documenten gemaakt in eerdere versies van Office.
Toch kon het openbaar bestuur van Massachusetts zich hier niet in vinden. Waarom niet, is niet geheel duidelijk. Mogelijk vanwege het ontbreken van een universele, eensluidende definitie van een ‘open’ standaard voor informatie- en communicatietechnologie.
Voor sommigen weegt bijvoorbeeld de factor mee of de standaard door een internationaal erkende non-profit organisatie, zoals de International Organization for Standardization (ISO) of Ecma International, is geaccepteerd en soms ook nog wordt beheerd. In weer andere gevallen richt de discussie zich op de voorwaarden waaronder de standaard wordt aangeboden. De OpenXML-licentie van Microsoft valt in de categorie Reasonable and Non-Discriminatory-licenties. Deze RAND-voorwaarden staan toe dat iedereen met een implementatie van OpenXML mag programmeren, en onder redelijke voorwaarden. OpenXML is namelijk royalty-free. Aan de implementatie van OpenXML is dus geen gebruiksvergoeding gekoppeld, zodat budgettaire redenen geen bezwaar voor toepassing vormen.
Verder belooft Microsoft door middel van een ‘Convenant-Not-to-Sue’ dat het geen vordering op grond van octrooi-inbreuk zal indienen tegen gebruikers of ontwikkelaars die met OpenXML werken. In het algemeen bestaat er echter alleen consensus over de publicatie en openbare beschikbaarheid van de binaire specificaties van een open standaard. Andere eisen die aan een open standaard gesteld worden, zijn individueel bepaald.
Arbitrair
De recente beslissing van Massachusetts om ODF verplicht in te voeren is ronduit arbitrair te noemen. Allereerst omdat vrijwel overal ter wereld technologische neutraliteit, sterker nog, onafhankelijkheid van technologie, het legislatieve uitgangspunt vormt. Dat betekent dat een wetgever uit oogpunt van duurzaamheid van wet- en regelgeving, een vrije markt en ter stimulering van concurrentie desgewenst wel voor randvoorwaarden kan kiezen waaraan de beschikbaarstelling van digitale technologie moet voldoen, maar geen bepaalde technologie of technologiestandaard juridisch mag voorschrijven. Met betrekking tot een bestandsformaat zou een overheidsorganisatie zich dus moeten beperken tot het formeel vaststellen van ‘open’ criteria.
Bovendien rijst de vraag waarom een wetgever slechts één open bestandsformaat kiest, daarmee andere (open) gegevensindelingen nadrukkelijk naar de prullenbak verwijzend. Hoe zorgvuldig zijn het besluitvormingsproces en de achterliggende motivering eigenlijk? Een dergelijke, politiek getinte beslissing heeft immers verregaande gevolgen voor iedere ict-producent, dienstverlener en reseller. Die situatie eist volledige transparantie.
Ondertussen gaan binnen de senaat van Massachusetts langzaam maar zeker stemmen op om vooral niet overhaast te werk te gaan, nu ODF nog niet volledig vastgesteld c.q. ontwikkeld is. Zo schort het in dit stadium onder meer aan de toegankelijkheid van het bestandsformaat voor gebruikers met een fysieke handicap, zoals slechtzienden. Amerika kent strikte regels voor gelijke behandeling van gehandicapten en de overheid loopt hierin doorgaans voorop.
Pragmatisch
Dat de keuze voor ODF Microsoft in eerste instantie buitenspel zet, laat zich raden, en dat betekent tevens dat zijn businesspartners de commercieel aantrekkelijke overheidsmarkt aan zich voorbij zien gaan. Microsoft heeft echter inmiddels voor een pragmatische en verrassende oplossing gekozen. Op 6 juli jl., vlak voor de start van zijn Worldwide Partner Conference, maakte de softwaregigant uit Redmond bekend een project te gaan financieren voor de ontwikkeling van allerlei add-ins die documenten converteren tussen diens eigen OpenXML-formaat en ODF. Daarmee zet Microsoft een uiterst belangrijke stap, waarmee zowel vrijwel zeker de slepende controverse met Massachusetts wordt opgelost, als eventuele problemen met andere overheidsorganisaties, ook in Nederland, worden voorkomen.
De add-ins zullen als open source-software worden ontwikkeld en vervolgens gratis aan de gebruikers van Office 2007 ter beschikking worden gesteld. Ook dat is opmerkelijk, omdat Microsoft, dat geregeld als gedoodverfde tegenstander van het open source-businessmodel te boek staat, nu zelf, prominent, de ontwikkeling van een bepaald open source-product stimuleert. Open source-software is een verzameling van juridische constructies voor de beschikbaarstelling van softwaretechnologie, waarbij iedere licentienemer het recht heeft de programmatuur te kopiëren, te wijzigen en verder te verspreiden. Daarbij mag voor het gebruik beslist geen licentievergoeding worden verlangd. Het businessmodel leunt dus zwaar op betaalde dienstverlening rondom een gratis product.
Businesspartners
Dankzij de nieuwe open conversiesoftware – genaamd OpenXML Translator – krijgen gebruikers in de publieke en private sector straks de gelegenheid om Office 2007-bestanden van OpenXML om te zetten naar files in OpenDocument Format. Bovendien maakt Microsoft’s keuze voor open source-sofware het mogelijk dat andere partijen en individuele ontwikkelaars applicaties kunnen bouwen voor de conversie van bestanden tussen OpenXML en ODF.
Naast het standaard OpenXML-bestandsformaat zal Office 2007 een nieuw menuonderdeel bevatten dat gebruikers verwijst naar een website waar ze vertalers en converteer-utilities kunnen downloaden. Op de rol staan onder andere conversie add-ins voor pdf en voor xml-bestandsformaten, zoals XML Paper Specification (XPS) en ODF, die online worden gedistribueerd.
Samenwerking
De nieuwe xml-vertaaltools voor Office 2007 worden ontwikkeld in samenwerking met het Franse bedrijf CleverAge en een aantal andere softwareleveranciers, waaronder Aztecsoft uit India en het Duitse Dialogika. De broncode van een prototype van de add-in voor Word 2007, die beschikbaar gesteld wordt op grond van de Berkeley Software Distribution (BSD) open source-licentie, kan nu al worden gedownload van de open source-website SourceForge (www.sourceforge.net/projects/odf-converter).
De uiteindelijke versie van het vertaalprogramma voor Word verwacht Microsoft eind dit jaar; de add-ins voor Excel en PowerPoint worden in 2007 verwacht. Voor oudere versies van Office komen de tools via een gratis Compatibility Pack beschikbaar, waarin ook updates zitten voor ondersteuning voor het OpenXML-bestandsformaat.
Mr. V.A. de Pous
redactie@channelweb.nl
