Nog nadromend van drie weken vakantie op zijn dertig meter lang jacht met zijn exotische fotomodel Afef, belandt Marco Tronchetti Provera (58) half september in een nachtmerrie. De beroemde zakenman is vice-president van de werkgeversorganisatie, redder van bandenfabriek Pirelli en sponsor van Inter Milaan. Als hij als topman van Telecom Italia voorstelt Italië’s grootste telefoonbedrijf te splitsen is het land echter te klein.
De politiek, de aandeelhouders, de werknemers, de beursautoriteit en justitie nemen hem op de korrel. “Ik wist helemaal niks van een splitsing”, zegt een boze premier Romano Prodi die Tronchetti een paar dagen eerder nog had gesproken. “Ik heb het Prodi wel verteld”, blijft Tronchetti tot de dag van vandaag herhalen. Italië vreest dat Tronchetti de mobiele poot van Telecom, TIM, aan buitenlanders wil verkopen. Daarmee zouden alle vier de mobiele telefoniebedrijven in buitenlandse handen zijn.
Op 15 september is de druk zo hoog opgelopen dat de topman na de confrontatie met premier Prodi aftreedt. Vijf dagen later is het weer goed mis. Justitie legt een geheim spionagenetwerk bloot. Vanuit Telecom Italia zou dit duizenden Italianen, belangrijke industriëlen, voetballers, journalisten en showbizzmensen afluisteren. Hardop zegt niemand het, maar Tronchetti heeft wat uit te leggen. Zijn vertrouweling Giuliano Tavaroli, ex-hoofd beveiliging van Telecom en Pirelli, blijkt een van de hoofdverdachten te zijn (zie artikel rechts).
Telecom Italia, waar 85.000 mensen werken en dat vrijwel alle Italianen als klant heeft, beleeft sindsdien een bestuurlijke, financiële en morele crisis. Tronchetti wordt beschuldigd van het achterhouden van strategische informatie over de geplande splitsing en nu ook van verantwoordelijkheid voor het ontstaan van een spionagenetwerk binnen Telecom Italia. Al veel langer wordt hem verweten dat hij de miljardenwinsten van Telecom afroomt om de schulden te betalen van de holdingmaatschappijen Pirelli en Olimpia, die hij ook controleert.
Tronchetti voelt zich in zijn eer aangetast en ziet zich gedwongen te reageren. Hij organiseert een persconferentie in het luxe Milanese hotel Principe di Savoia. Met zijn drie kinderen Ilaria, Giada en Giovanni (ook grootaandeelhouders) op de eerste rij, zegt hij: “Wij luisteren niemand af. We zijn zelf juist getroffen en geschaad.” Dit neemt de twijfel echter niet weg.
In de persconferentie zegt hij ook: “Pirelli heeft nooit een lire dividend ontvangen van Telecom Italia.” Zijn woorden worden opgeschreven en afgedrukt, maar weinigen geloven hem. Daarmee lijkt zijn droom, waarin hij zich ziet als de schepper van het modernste telecombedrijf van Europa, definitief aan duigen.
Kans grijpen
Veertien jaar geleden begint Tronchetti voor het eerst te fantaseren over Telecom Italia. Hij heeft dan net van zijn ex-schoonvader Leopoldo Pirelli de leiding van het zieltogende Pirelli overgenomen dat zich had vertilt aan een overnamepoging van die andere bandengigant, Continental. Met een groep vertrouwelingen, die hem ook nu nog omringt, saneert Tronchetti in de jaren negentig Pirelli met veel succes. Dan wil hij meer. Niet alleen banden en kabels voor telefonie, maar ook de telefoons zelf.
In 1997, ten tijde van de eerste regering Prodi, wordt een begin gemaakt met de privatisering van Telecom Italia. Te vroeg voor Tronchetti. Het is de Agnelli-familie van Fiat die samen met een aantal andere industriëlen op verzoek van de politiek een controlerend aandeel neemt in Telecom. Ze worden ‘de harde kern’ genoemd, maar hun strategie en de door hen aangestelde managers bakken er weinig van. Deze traditionele Italiaanse industrielen hebben geen echte interesse in telefonie. Ze hebben andere dingen aan hun hoofd en ‘de harde kern’ houdt het maar twee jaar vol.
In 1999 doet Roberto Colaninno, die de leiding heeft bij Olivetti, een bod op Telecom. Hij doet dat samen met een aantal Noord-Italiaanse financiers, waaronder Emilio Gnutti, die enkele jaren later ABN Amro op illegale wijze dwars zal zitten bij de overname van de Italiaanse bank Anton Veneta.
In 2001 ziet Tronchetti zijn kans schoon. Gnutti en Colaninno worden rijk dankzij de deal met Tronchetti die 4,20 euro per aandeel betaalt, terwijl de beurskoers Telecom maar iets meer dan 2 euro is: een operatie die de financiële wereld met stomheid slaat en nog altijd voor vraagtekens stelt. Zeker nu vijf jaar later de koers van een aandeel Telecom Italia nog altijd slechts 2,1 euro is.
Tronchetti financiert de aankoop van Telecom met de 4,4 miljard euro die zijn Pirelli in 2000 heeft overgehouden aan de verkoop van het onderdeel Optical Technologies aan de twee Amerikaanse bedrijven Corning en Cisco Systems. Daarnaast leent hij nog eens 3 miljard euro. Twee banken steunen hem en nemen een belang in Olimpia, het bedrijf waarmee Tronchetti de Telecom-aandelen koopt. De overnamekosten hangen nu nog als een molensteen om de nek van zijn bedrijven. Ook afgelopen week heeft Tronchetti weer 1,2 miljard euro moeten terugbetalen aan twee banken.
De Telecom-deal kost hem dit jaar nog meer geld. De beurstoezichthouder Consob zal hem spoedig dwingen om een verlies in te boeken in de balans van Pirelli. Daarin zijn de aandelen Telecom als bezittingen opgegeven met een waarde van 4,20 euro per aandeel, twee keer zoveel als de beurswaarde. Een afwaardering zal Pirelli 2 miljard euro kunnen kosten.
Om aan al deze verplichtingen te voldoen heeft Tronchetti de afgelopen periode diverse Pirelli-bedrijfsonderdelen afgestoten: een jaar geleden de kabeldivisie voor 1,3 miljard euro en onlangs ging ook een minderheidsaandeel van Pirelli Tyres van de hand voor 740 miljoen euro, terwijl hij dit jaar ook een belang in de door Pirelli gesponsorde voetbalclub Inter verkoopt. Alles om de grote Telecomdroom te realiseren en de controle te behouden. Wat Tronchetti betreft is alles ook nu nog steeds onder controle. Op de persconferentie in hotel Principe di Savoie beklemtoont hij dat Pirelli voor 5 miljard euro aan bezittingen heeft en dus een stootje kan hebben: “Het gaat goed met Telecom, het gaat heel goed met Olimpia en het gaat heel goed met Pirelli”.
Woede
Toch dalen de aandelenkoersen van Pirelli en Telecom na de onrust deze maand fors. In de vijf jaar dat Tronchetti Telecom Italia leidt, neemt de gigantische schuld (41,3 miljard euro) van de belgigant nooit af, terwijl de koers maar niet wil stijgen. Banken die geld lenen, willen rendement zien. Aandeelhouders morren. Zelfs Luciano Benetton van de kledingmultinational, die 20 procent van Olimpia bezit, begint druk uit te oefenen.
Daarom, zo lijkt het, komt Tronchetti deze zomer met zijn gewraakte splitsingsplan. Hij zegt het niet, maar als hij de mobiele tak TIM weet te verkopen levert dat 35 miljard euro op en is iedereen uit de problemen. Hij camoufleert het plan als een strategiewijziging gericht op de toekomst, bedoeld om internet-tv over breedband als concurrent voor de kabel en de satelliet te lanceren. Hij zou contact hebben met Rupert Murdoch van Sky Italia. Ze zouden aandelen willen uitwisselen en de films en sportprogramma’s van Sky via het internet willen aanbieden aan de acht miljoen breedband-internet-abonnees van Telecom. Op zich een zeer vooruitstrevende gedachte en wellicht ook de toekomst, maar Italië gelooft hem niet. Al was het maar omdat hij twee jaar eerder TIM voor miljarden had gekocht en geïncorporeerd in Telecom, omdat dat juist synergievoordelen zou opleveren.
Inmiddels is Italië’s nationale crisismanager Guido Rossi aangetreden als opvolger van Tronchetti. Rossi is ook de man die deze zomer de voetbalbond heeft proberen te saneren na een groot omkoopschandaal. Eerder ook adviseerde hij ABN Amro in de overnamestrijd rond de Italiaanse bank Anton Veneta. Rossi komt bij Telecom terug op zijn oude post, want hij leidde het bedrijf ook tijdens het privatiseringsproces eind jaren negentig.
Hij is de juiste man op de juiste plaats, zo concludeert iedereen. En hij straalt zoals dat hoort vertrouwen uit en neemt een positie tussen Tronchetti en diens critici in. Rossi steunt het plan van Tronchetti om op breedband-tv te mikken, maar hij zegt ook: “Er wordt gereorganiseerd, de schuld van Telecom is onder controle en TIM wordt voorlopig niet verkocht.”
Splitsing
Wat de werkelijke strategie van Telecom zal worden, blijft afwachten. De werknemers zijn inmiddels echter woedend. Vorige week gingen ze de straat op om te protesteren tegen een mogelijke nieuwe reorganisatie, maar vooral om Tronchetti de huid vol te schelden: “Je hebt alleen maar aan geld gedacht en niet aan het bedrijf zelf.”
Tronchetti is dan wel geen president meer, maar de werknemers weten dat hij dankzij een ingenieuze commandoketen de grootste aandeelhouder van Telecom is. Met iets meer dan 1 procent van de aandelen in eigen handen en een wirwar aan afspraken met andere Italiaanse industriëlen controleert hij 18 procent van Telecom Italia, dat in Nederland overigens eigenaar is van bbned.
Intussen zouden Italiaanse industriëlen en banken die minderheidsbelangen in Telecom hebben ook genoeg hebben van Tronchetti. In het geheim zouden ze volgens de Italiaanse media werken aan een poging om de macht van Tronchetti bij Telecom te verkleinen door aandelen Pirelli of Olimpia te kopen en zo diens controleketen te breken.
Maar voorlopig heeft de afgetreden topman de touwtjes nog in handen en duren de financiële problemen van Telecom voort. Nu zijn Telecom-droom is mislukt zal hij zeker geld willen zien om de schulden van Pirelli en vooral van Olimpia (3 miljard) af te betalen. Financieel analisten suggereren dat deze bedrijven Telecom al jarenlang uitzuigen. 85 procent van de jaarlijkse miljardenwinst van Telecom Italia is de laatste drie jaar besteed aan dividenden, veel meer dan bij andere telefoonbedrijven in Europa. Het gevolg is dat er maar weinig overblijft voor investeringen in nieuwe technologie en het onderhoud van de bestaande netwerken.
En dat voelen de gewone klanten. Wie Telecom Italia belt om te klagen over de zoveelste storing, krijgt steevast Frank Sinatra aan de lijn. Terwijl de klant wacht en wacht en wacht, zingt de glimmerbariton hem verder de put in: “Someday when I’m awfully low, and the world is cold…”.
Niet bepaald een deuntje waar je blij van wordt. Zeker niet als je als Italiaanse Telecom Italia-klant al de hoogste beltarieven van Europa betaalt.
Bas Mesters
