Vista opent nieuwe vensters op Windows

Microsoft brengt Vista (codenaam Longhorn), de opvolger van Windows XP, wellicht pas begin 2007 uit. We bekeken build 5308 van Vista bèta 2. Wat mogen we van Vista verwachten?

Wim Van Winghe, business group manager Client & Mobility bij Microsoft Benelux, zei al in november 2005: “Vista is Microsofts grootste investering en ontwikkelproject ooit.” Het nieuwe Vista- of Longhorn-platform wordt eerst losgelaten op de desktop, maar vormt daarna ook de basis voor de server-edities van Windows. Van een succesvolle afronding van de bètaperiode hangt dan ook heel wat af, reden waarom de oorspronkelijke lanceringsdatum van november 2006 voor de desktopversie wellicht niet wordt gehaald. We mogen er redelijkerwijs van uitgaan dat Vista pas echt op de markt zal komen in 2007. Het zal daarna nog wel een hele tijd duren voor de nieuwe Windows-versie op grote schaal zal worden gebruikt binnen bedrijven. Toch dateert de vorige ‘nieuwe’ Windows al van oktober 2001. In 2007 zal het dus meer dan zes jaar geleden zijn dat er een nieuwe versie van Windows werd vrijgegeven. Voorheen lanceerde Microsoft ongeveer om de drie jaar een nieuwe Windows-versie.

De desktopversies van Windows zijn goed voor ongeveer eenderde van Microsofts omzet. Ditmaal zijn de zenuwen in Redmond extra gespannen, omdat Vista gebaseerd is op volledig nieuwe programmacode en niet langer op de OS/2- en NT-programmacode die al van 1987 dateert en waarop de huidige Windows-versies zijn gebaseerd. Daarom duurde de ontwikkeling van Vista zo lang. Het is de belangrijkste reden waarom niet alle nieuwigheden die waren beloofd ook in de eerste versie aanwezig zullen zijn. Bepaalde nieuwe technieken zijn gewoon nog niet klaar en zullen pas opduiken in latere versies.

Overgang

Critici noemden Vista al smalend ‘service pack 3 voor XP’, daarmee insinuerend dat de wijzigingen niet zo aanzienlijk zijn en eerder kleine verbeteringen inhouden van Windows XP. Het is waar dat de overgang van Windows XP naar Windows Vista voor de eindgebruiker minder groot zal zijn dan die van Windows 98 naar Windows XP. Maar dat slaat dan vooral op de gebruikersinterface, die heel vertrouwd overkomt.

Onder de motorkap zijn er toch aanzienlijke wijzigingen in Vista, zoals wij konden vaststellen in de verschillende bètaversies die we bekeken, recent nog de build 5308 van bèta 2 die dateert van februari. We bekeken zowel de 32-bits als de 64-bits versies, de eerste op een pc met Intel Pentium 4 op 2,4 GHz, 256 MB werkgeheugen en nVidia FX5900 videokaart met 256 MB videogeheugen, de tweede op een machine met Intel Pentium Extreme Edition 955, 1 GB geheugen en nVidia N6600GT videokaart met 256 MB videogeheugen.

Microsoft heeft aangekondigd Vista in zes verschillende versies op de markt te brengen: twee voor gewoon thuisgebruik, twee voor bedrijven, één gecombineerde superversie voor huis en bedrijf en nog een speciale voor ‘nieuwe markten’, lees de ontwikkelingslanden. De door ons bekeken bèta presenteerde zich als de Windows Vista 6.0 Ultimate Edition en bevat alle onderdelen, waaronder ook de mogelijkheden van de Media Center Edition die voortaan standaard in Vista zullen worden geïntegreerd.

Vista stelt uiteraard forsere systeemeisen dan Windows XP, zeker voor wie alle mogelijkheden van het nieuwe besturingssysteem wil gebruiken en dan vooral die op grafisch vlak. Een Vista-geschikte pc beschikt minimaal over een recente Intel Pentium- of AMD Athlon-processor, 512 MB werkgeheugen, een dvd-lezer en een snelle (liefst PCI Express) 3D grafische kaart met ondersteuning voor DirectX 9.0 en minimaal 64 MB grafisch geheugen (maar dat is wel het absolute minimum). De 64-bit versie stelt fors hogere eisen aan de hardware. Deze versie zal bijvoorbeeld 1 à 2 GB geheugen nodig hebben en een snelle harde schijf die beantwoordt aan de Serial ATA 2 specificaties.

Veiligheid

Wellicht de belangrijkste nieuwigheid is terug te vinden in een onderdeel van Windows waar gewone gebruikers zelden bewust mee te maken krijgen. In de huidige versie van Windows kunnen programma’s ongestoord bij alle onderdelen van het besturingssysteem. Hackers en auteurs van kwaadaardige software maken daar dankbaar gebruik van om Windows op allerlei manieren aan te vallen. Essentiële onderdelen van de concurrerende besturingssystemen Linux en MacOS zijn beter beschermd tegen aanvallen. Vista zal nu een vergelijkbare beveiligingstechnologie introduceren. Essentiële onderdelen van Vista zijn alleen toegankelijk in een speciale beschermde stand. Wanneer een gebruiker een nieuw programma of een nieuw hardwareonderdeel wil installeren, zal hij of zij telkens opnieuw een speciaal beheerwachtwoord moeten intikken. Pas dan zal de installatie lukken. De onderdelen van Vista die tijdens de installatieprocedure niet nodig zijn, worden afgeschermd. Kwaadaardige programma’s zullen dus veel moeilijker ongemerkt wijzigingen kunnen aanbrengen in het besturingssysteem. De systeembeheerder kan per gebruikersaccount instellen of de gebruiker bijvoorbeeld software mag installeren en zo ja, van welk type (bijvoorbeeld wel plugins voor Internet Explorer, maar geen nieuwe software). Ook kan de systeembeheerder verhinderen dat een gebruiker de vraag krijgt om een wachtwoord van een hoger gebruikersniveau in te stellen wanneer hij probeert een taak uit te voeren waarvoor hij geen rechten heeft. Kortom, het gebruikersrechtensysteem van Vista komt meer overeen met wat in de Unix-wereld al langer gebruikelijk was. Ook Internet Explorer draait in een eigen ‘sandbox’ of ‘protected mode’ en gebruikt een speciale gelimiteerde gebruikersaccount ‘internet user’. Hetzelfde geldt voor Outlook Express en het macrosysteem in de nieuwe Office 12.

De TCP/IP-stack van Vista is volledig herschreven en is niet langer gebaseerd op de BSD-stack. De nieuwe stack zou beter moeten presteren en veiliger moeten zijn. Bovendien is de nieuwe TCP/IP-stack standaard IPv6-gebaseerd. Bovenop de IPv6-stack draait een conversiemodule om IPv4-verkeer mogelijk te maken. In XP werkt dat andersom: de TCP/IP-stack is daar IPv4-gebaseerd en voor IPv6 moet een extra module worden geïnstalleerd, wat de prestaties niet bepaald ten goede komt.

Drivers

Bedrijven zullen wellicht vooral geinteresseerd zijn in de 64-bit versie, want die zal alleen kunnen werken met door Microsoft gecertificeerde drivers. Dit zal de veiligheid én de stabiliteit verbeteren. Om compatibiliteitsredenen zal die verplichting niet ingevoerd worden voor de 32-bit versies, maar Jurgen van Duvel, product marketing manager Windows Client Business Marketing Organisation bij Microsoft, vertelde ons dat ‘Microsoft hoopt dat de producenten zelf hun drivers zullen laten certifiëren’. Dat certificatieproces kost echter geld, waardoor vooral onafhankelijke ontwikkelaars uit de freeware- en sharewarewereld misschien uit de boot zullen vallen. Maar de software uit die hoek is natuurlijk van minder belang in een bedrijfsomgeving.

Bij het ontwerp van Vista heeft Microsoft ook meer rekening gehouden met veilige code. Al jaren zijn er bij Microsoft teams van programmeurs actief die als enige doel hebben door de bestaande code heen te gaan, die na te kijken en te ontdoen van alles wat niet nodig is of ‘dirty’ code recht te trekken. Dit proces heet ‘scrubbing’. De C-compilers van Microsoft zijn aangepast om betere en veiliger code te genereren (dus geen buffer overflow-fouten meer). Alle applicaties en systemen sinds de ontwikkeling van Windows 2003 maken gebruik van deze nieuwe compilers en hun bibliotheken. Nieuwe code gaat door een meerlagensysteem, waarbij specifiek aandacht geschonken wordt aan beveiliging. Ook het gebruik van legacy of ‘dirty’ code wordt hierbij ontdekt. Microsoft werkt met een puntensysteem waarbij programmeurs strafpunten krijgen voor elke programmeerfout of beveiligingslek die in hun code ontdekt wordt. Als dergelijke strafpunten in drie afzonderlijke opdrachten toegekend zijn, verliest de programmeur in kwestie zijn baan. Three strikes and you’re out!

Live.com

Vista heeft standaard geen antivirus aan boord, maar wel antispyware en antiphishing in de vorm van Windows Defender, de opvolger van Microsoft Antispyware. In Defender is ook de Malicious Software Removal Tool geïntegreerd die Windows XP-gebruikers nu nog apart moeten installeren. De standaard ingebouwde firewall werkt voortaan bi-directioneel en zal dus ook uitgaand verkeer kunnen blokkeren. Verder zal Microsoft een eigen antivirusdienst aanbieden via een abonnementssysteem. Die is nu al in bètaversie uit te proberen op safety.live.com. Via die dienst kunnen gebruikers hun systeem ook laten optimaliseren, zodat Windows zo snel mogelijk werkt. Live.com zal trouwens nog tal van andere ASP-achtige diensten bevatten voor Vista-gebruikers. Sommige daarvan zullen gratis zijn, voor andere zal moeten worden betaald.

De Vista Sidebar die standaard wordt meegeleverd kan worden verfraaid met zogenaamde Gadgets. Sommige daarvan, zoals een klok en een RSS-lezer, worden standaard meegeleverd. Andere kunnen worden gedownload. De Sidebar zal MacOS-gebruikers ongetwijfeld herinneren aan Dashboard. Microsofts Sidebar is wellicht ook bedoeld als tegenzet voor de Google Sidebar die standaard wordt geïnstalleerd bij Google Desktop. Overigens is ook MSN Search volledig geïntegreerd in Vista: het nieuwe Start-menu begint er zelfs mee. In plaats van in een menulijst te zoeken naar een geïnstalleerd programma kan de gebruiker gewoon de naam van dat programma typen in de zoekdialoog. Via deze weg kan ook worden gezocht naar documenten op de computer.

Installatie

Vista wordt twee- tot driemaal sneller geïnstalleerd en vernieuwd dan Windows XP. De nieuwe installatie- en patch-procedure bespaart vooral grote bedrijven met tientallen of honderden Windows-desktops veel tijd en geld. Vista zal ook sneller opstarten uit de slaapstand. Bovendien is er een nieuwe ‘bevries’-stand die gegevensverlies vermijdt wanneer de computer in slaap valt en de stroom onverwacht wordt onderbroken. Vista ondersteunt ook notebooks of computers met een tweede minischerm waarop net als bij een gsm statusboodschappen kunnen worden weergegeven. Gebruikers hoeven in de toekomst dus niet langer hun notebook open te klappen om bijvoorbeeld hun agenda te raadplegen.

De gebruikersinterface werd fors onder handen genomen, met bijvoorbeeld halfdoorzichtige vensters, of desktops met bewegende videobeelden op de achtergrond, zonder dat dit de werking van de pc vertraagt. Ook previews van bestanden worden door Vista veel sneller getoond. Jurgen van Duvel toonde tijdens een demonstratie hoe je in enkele seconden miniweergaves op kunt roepen van alle foto’s in een folder. In de huidige versie van Windows duurt dit veel langer. Met Windows Photo Gallery zullen gebruikers heel snel indexen kunnen aanleggen van fotoverzamelingen, ook als die op het netwerk staan. In bèta 2 werkte deze voorziening al heel vlot en waren we onder de indruk van de snelheid waarmee het systeem ‘thumbnail’-weergaves maakt van foto’s. Het vergroten of verkleinen van foto’s kan ogenblikkelijk met het muiswieltje. Ook in andere programma’s, zoals Internet Explorer, kan de gebruiker het beeld met het wieltje zeer snel vergroten of verkleinen. Nog een voorbeeld van de kracht van de nieuwe interface zijn de miniweergaves die Vista toont als de gebruiker met de muisaanwijzer beweegt over de programma’s de geminimaliseerd zijn op de werkbalk.

De nieuwe interfacetechnologie is gebaseerd op Windows Presentation Foundation of WPF en gebruikt vector- in plaats van bitmap-beelden. Vector graphics zijn, zoals de naam al zegt, opgebouwd uit vectoren (lijnen met een op te geven richting en lengte) en werken veel sneller dan bitmaps die puntje per puntje worden weergegeven. De techniek wordt nu al vaak gebruikt in games en vergt een stevige grafische co-processor. Microsoft maakt zich niettemin sterk dat gebruikers met een recente computer (van maximaal twee jaar oud) geen nieuwe hardware hoeven te kopen om Vista succesvol te kunnen draaien. “Moderne pc’s die vandaag XP draaien zullen even snel en in vele gevallen zelfs sneller Vista kunnen draaien”, aldus Wim Van Winghe. “We willen af van de vereiste dat een nieuwe versie van Windows ook verplicht tot de aankoop van nieuwe hardware.” Feit blijft dat die pc’s dan toch al heel wat in hun mars moeten hebben op hardwarevlak. Vooral voor notebooks geldt dat de huidige generatie zeker op grafisch gebied nog niet krachtig genoeg is om het onderste uit de gebruikersinterface van Vista te halen.

Vista zal zichzelf gelukkig aanpassen aan de mogelijkheden van de beschikbare hardware. Het nieuwe besturingssysteem kent vier verschillende interfaceniveaus. Voor WPF heeft de gebruiker een pc nodig met een sterke grafische kaart, zoals je die vindt in moderne gamecomputers. Maar als die ontbreekt, zal Vista automatisch de oudere bitmap-gebaseerde Windows 2000- of Windows XP-interfaces gebruiken. Dan vervallen natuurlijk de prachtige mogelijkheden van WPF.