Zo zelfingenomen als hij is in een publieke paneldiscussie, zo vriendelijk blijkt Eben Moglen te zijn in een gesprek. De advocaat van de FSF (Free Software Foundation) praat graag over de GPL (General Public License), de macht van de gemeenschap en de toekomst van oss (open source software). Of hij nu altijd gelijk heeft of niet, Moglen maakt zich oprecht hard voor wat hij vindt dat de belangen van de gemeenschap zijn.
Op dit moment vraagt de ontwikkeling van GPL versie 3 de meeste aandacht. “In dertien jaar is er geen maand geweest waarin we geen aanpassing wilden maken aan de huidige licentie, maar het kwam er nooit van. Dan leek het bij nader inzien toch geen goed idee, of vonden we geen formulering die beter was dan de huidige.”
Toch is er inmiddels zoveel veranderd in de marktomstandigheden en het gebruik van de GPL dat een nieuwe versie nodig is. Moglan: “In 1991 was de os-gemeenschap nog maar klein, voornamelijk gesitueerd in de Verenigde Staten en niet commercieel. Ze bestond vooral uit wetenschappers en onderzoekers. Nu gaat het om miljarden aan omzet en honderdduizend mensen die de GPL gebruiken. Dat is een andere orde van grootte. Honderdduizend verschillende gebruikers zijn moeilijk tevreden te stellen. Hoe bedien je tegelijkertijd een multinational als IBM en een programmeur in Kazachstan?”
“De FSF kan wel principiële keuzes maken”, beantwoordt Moglen zijn eigen vraag. “Mensen kunnen vervolgens zelf beslissen hoe ze hun leven daardoor laten veranderen. Mijn rol als jurist van de FSF is om dat doel te verwezenlijken, om de principes te vangen. Iedereen heeft daarbij zijn eigen praktische problemen. Toch geloof ik dat ik hen kan bedienen, want dat doen we op dit moment al met honderdduizend mensen.”
Consumentenelektronica
“Hoewel het geen eenvoudige taak is, ben ik zoals elke diplomaat optimistisch. We hebben al overeenstemming over de belangrijkste principes. Mensen die nu zeggen dat ze daar niet mee kunnen leven, zullen uiteindelijk wel moeten. Gebruikers zullen hun rechten opeisen.”
Moglen doelt daarmee op de fabrikanten van consumentenelektronica die drm (digital rights management) in al hun apparatuur willen inbouwen. “Film- en muziekmaatschappijen zijn nooit bang geweest om hun klanten te verliezen, maar wel om hun artiesten kwijt te raken. De filmwereld wordt gecontroleerd door acht bedrijven, de muziekwereld door vijf. Hoewel zij veel kleiner zijn, zetten ze de elektronicafabrikanten onder enorme druk, willen zij alles controleren.”
“Ook wij zetten hen onder druk. Waarom zouden we minder opdringerig zijn dan de mensen die onze rechten wegnemen? Het gaat ons echter om het langetermijnbelang. De fabrikanten weten allang dat wij gelijk hebben, maar staan nog niet voldoende onder druk. Bovendien moeten zij elk kwartaal verantwoording afleggen aan hun aandeelhouders. Er komt wel een tijd dat zij een drm-kernel met al hun producten meeleveren, maar tegelijkertijd zullen ze hun klanten de mogelijkheid bieden die te veranderen. Het basisprincipe blijft dat jij de sleutel hebt van je eigen huis.”
Modulair
Om alle verschillende gebruikers ter wille te kunnen zijn, zal versie 3 een meer modulaire opbouw kennen. “Je kunt straks extra rechten toevoegen aan de GPL”, zegt Moglen. “Dat kan nu ook al, maar we bieden daar straks een infrastructuur voor. Daarnaast kun je ook extra restricties meegeven. Je kunt bijvoorbeeld stellen dat je niet wilt dat een ander jouw naam gebruikt op zijn uitbreidingen.”
Daarbij zijn er twee zaken die volgens hem een stuk lastiger zijn. “Wat als iemand wordt aangeklaagd voor het gebruik van een patent in een GPL-programma? Andere licenties, zoals die van Apache, hebben daar regels voor. Hoe zit het met webservices? Wat als iemand niet de software zelf, maar alleen de service aanbiedt? Je kunt bijvoorbeeld stellen dat in zo’n geval de code bekend moet worden gemaakt aan de client.”
Als voorbeeld noemt Moglen de stemcomputer. “De werking van het ouderwetse papieren systeem is transparant. Je zet een kruisje op een formulier. Die formulieren worden verzameld in een stembus en vervolgens geteld. Het gebruik van een stemcomputer lijkt voor de client net zo simpel: alleen een druk op de knop. Aan de serverkant gebeurt vervolgens echter van alles, maar je weet niet wat. In zo’n geval zou je die regel willen invoeren.”
Simpeler
De nieuwe aanpak moet het volgens Moglen mogelijk maken meer licenties onder de GPL te laten vallen. “De LGPL (de licentie voor softwarebibliotheken) wordt onderdeel van de GPL. Daarmee wordt dat simpeler. We nemen voor zowel uitbreidingen als beperkingen wat meer ruimte. Voor iets meer complexiteit kunnen we straks veel meer omvatten. Misschien dat anderen nu de GPL gaan gebruiken omdat die begrijpelijk is en getest is.”
De overgang van GPL versie 2 naar 3 zal voor de meeste oss automatisch en geruisloos verlopen. De licentie daarvoor is meestal gesteld op versie 2 of later. Zodra versie 3 uit is, zullen gebruikers die dus zonder meer direct mogen toepassen. Linux is een uitzondering. Linus Torvalds heeft zijn kernel destijds expliciet onder versie 2 van de licentie uitgebracht.
De discussie daarover laat zien hoeveel macht de FSF inmiddels heeft. Die organisatie stelt immers de licentie vast waaronder het leeuwendeel van de huidige oss straks automatisch beschikbaar zal zijn. Moglen is zich daarvan terdege bewust. “De FSF zou ook kwaad kunnen doen. Mensen vertrouwen oprichter Richard Stallman echter. Daar wil ik straks een boek over schrijven: over het sociale netwerk van vertrouwen. Daarvoor moet je iemand vinden waar je je op kunt verlaten. De rechtbank werkt net zo, net als de arbritage waar Nederlanders zo dol op zijn. De FSF is geen partij, maar heeft wel enorme macht.”
Hoewel zijn gebruikers de GPL vaak zien als dat wat het os-distributie- en ontwikkelmodel mogelijk maakt, legt Moglen vooral de nadruk op het sociale aspect ervan. “ Er zijn meer uitgangspunten bij het schrijven van de nieuwe GPL dan een auteursrechtlicentie op software. Het is ook een gedragscode voor de industrie, de grondwet van de vrijesoftwarebeweging en de visie van de FSF. Vrijheid is ook een politiek onderwerp, en waar het gaat om mensen komt er een ethische component aan te pas.”
