Betere regels zijn nog geen garantie voor een betere praktijk. Ondernemersorganisatie VNO-NCW constateerde in het vorig jaar verschenen rapport Overheidsopdrachten? Vergeet het maar! dat het merendeel van de overheidsorganisaties de regels voor aanbestedingen aan de laars lapt.
Alleen de Haagse ministeries houden zich in iets meer dan de helft van de gevallen aan de regels, zo constateren de opstellers. Bij de provincies overtreedt 70 procent de regels en bij gemeenten, HBO-instellingen en andere overheidsinstanties meer dan 90 procent.
Dat betekent bijvoorbeeld dat opdrachten onderhands worden verstrekt, terwijl er openbare aanbestedingen hadden moeten plaatsvinden.
Poppenkast

Dat is echter bij lange na niet het enige probleem in de praktijk van het aanbesteden. De redactie van Forum, het opinieblad van VNO-NCW, ondervroeg als basis voor het rapport 949 ondernemers naar hun ervaringen. Dat leidde tot een stortvloed van klachten. Tweederde van de ondernemers vindt de selectiecriteria, die overheden aan bedrijven stellen, onredelijk zwaar. “Onzinnig zware eisen houden vaak enkele bekende bedrijven in het zadel”, aldus de directeur van een klein opleidingsinstituut. “Vaak wordt gevraagd naar ervaring of omzet in overheidsopdrachten. Dergelijke eisen maken het lastig voor nieuwkomers”, vult de directeur van een groot ict-bedrijf aan. Van de ondervraagden in de ict-sector vindt 86 procent de eisen veel te zwaar of te zwaar.
Ook de enorme bureaucratische rompslomp is veel ondernemers een doorn in het oog. “De aanbesteding van de Westerschelde was een bestelbusje vol met mappen”, schampert de directeur van een groot bouwbedrijf. “We schrijven zelden. Niet vanwege de zwaarte van de eisen, maar vanwege de enorme administratieve poppenkast die erbij komt kijken”, zegt weer een andere ondernemer. Nog weer een ander obstakel is dat overheidsorganisaties allemaal van elkaar verschillende eisen stellen.
Cirkel

Een greep uit de honderden reacties in het rapport:
– “Opvallend is dat alles tot in detail gedocumenteerd moet worden bij een proposal. Dit kost zoveel tijd dat het voor kleinere partijen economisch niet haalbaar is.”
– “Te veel vragen zijn gebaseerd op ervaring en financiële kracht en er is te weinig aandacht voor vernieuwende oplossingen en flexibiliteit.”
– “Bij veel aanbestedingen worden erg hoge eisen gesteld aan reeds uitgevoerde projecten, zowel technisch als financieel. Door deze hoge eisen kom je nooit in aanmerking om je voor dit soort projecten te selecteren. Dit is een vicieuze cirkel.”
– “Referentie-eisen zijn zodanig dat zelfs gekwalificeerde bedrijven niet in deelsectoren toegelaten worden om dat ze bepaalde soorten gebouwen (ziekenhuizen, specifieke opleidingsinstituten) niet eerder gemaakt hebben.”
– “De trend door de jaren heen is dat de eisen steeds meer toenemen. Zeker na de bouwenquête lijkt de overheid door steeds omvangrijkere en gedetailleerdere procedures alle mogelijk risico’s uit te willen sluiten. Het schiet zijn doel voorbij, in die zin dat steeds meer potentiële leveranciers afhaken waardoor concurrentie juist wordt ingeperkt in plaats van bevorderd. Hierdoor bereikt de overheid het tegenovergestelde van wat zij beoogt.”
Uit het Forum-onderzoek blijkt dat een groot aantal ondernemers in de loop der tijd besloten heeft zo min mogelijk voor de overheid te werken.