De Nederlandse Mededingings Autoriteit (NMA) moet een onderzoek instellen naar de afhankelijkheid van de overheid van enkele grote softwareleveranciers, zoals Microsoft, PinkRoccade en Centric. Dat stelt econome Barbara Baarsma van de Universtiteit van Amsterdam.
Deze oproep staat in het recente rapport ’Kosten en baten van open standaarden en open source software in de Nederlandse publieke sector: een analyse op meso- en macroniveau’. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van programma Ososs, dat de toepassing van dergelijke software bij overheden stimuleert.
De onderzoekster van de SEO (Stiching voor Economisch Onderzoek der Universiteit van Amsterdam) noemt naast Microsoft, PinkRoccade en Centric nog andere grote leveranciers die een te grote greep op de markt hebben, “maar die drie zeker.” Ook semi-overheidsinstellingen zoals ziekenhuizen hebben te maken met te gesloten softwaremarkten: “Die kunnen soms maar bij één enkele leverancier terecht.”
Tegenover de onderzoekster durven vertegenwoordigers van overheidsinstellingen alleen anoniem toe te geven dat ze structureel teveel geld betalen aan softwareleveranciers. Het werkt volgens haar als volgt: een grote softwareleverancier geeft een korting aan de wederverkoper. “Door de huidige oligopolistische structuur is er voor de leverancier geen enkele prikkel om de korting door te geven aan de koper.”
Niet alleen betalen daardoor overheidsinstellingen teveel; deze structuur maakt ook de dealer afhankelijk van de softwarefabrikant, aldus Baarsma. “Het is duidelijk een NMA-onderzoek waard.”
Het onderzoek gaat dus over de leverancier. Maar laten we het ook even over de afnemer nemen. Het wordt eerst eens tijd dat de overheid open prodedures toepast op het aanbesteden. Neem nou dat gerommel met de rijksoverheid en dat grote Microsoft contract! Dat gebeurde allemaal achter de schermen! Pas toen er een lek kwam in de pers kon de tweede kamer vragen stellen….
Enkele jaren geleden heeft het tweede kamerlid Saskia Noordman-Den Uijl ook gevraagd om een onderzoek door de NMA. Aardig voor de onderzoekster om te weten dat de NMA geen aanleiding zag om dit te doen. Hieruit mag je concluderen dat er geen sprake is van afhankelijkheid van de grote leveranciers. Overigens is het voor de onderzoekster wellicht het onderzoeken waard wat nu de reden is van het feit dat zo weinig software leveranciers zich begeven op de overheidsmarkt.
Overigens zijn er wel degelijk op enkele aandachtsgebieden meerdere leveranciers die zich in hetzelfde segment begeven. De stelling dat de overheden maar van een beperkte set leveranciers gebruik kunnen maken is niet correct.
Makkelijk, de “zwarte piet” bij de leveranciers neerleggen. Maar hoe is de situatie eigenlijk ontstaan?
De overheden hebben IT ge-outsourced met alle verplichtingen van dien en vragen zich dan af hoe het komt dat er maar één leverancier is.
Daarnaast is de overheid ook heel voorzichtig in het aangaan van verplichtingen met nieuwe leveranciers. Met name als het gaat om de open source hype lopen de overheden niet voorop, ondanks alle activiteiten van OSOSS om de koudwatervrees weg te nemen.
Ook werken de mechanismen van Europese aanbestedingen averechts. De gehanteerde selectiecriteria die betrekking hebben op continuïteit en domeinkennis werken altijd in het voordeel van de financieel sterke en ervaren huisleverancier.
M.i. niet echt een zaak voor de NMA maar meer zaak om te kijken of het echt te duur is en dat kan de overheid het beste zelf. Daarbij zullen zij zich echter moeten laten leiden door de zakelijke instincten en minder door de politieke.
Ik ben voor een groot gedeelte mee eens met de heer Wijnia. De “pot verwijt” inderdaad de ketel…Maar daarnaast wordt er zeker machtsmisbruik gemaakt door de grote leveranciers om locale overheden onderdruk te zetten om Europees aan te besteden terwijl dit vaak niet nodig is. Laat de NMA maar de van de laatste 3 jaren de Europese aanbestedingen onderzoeken van gemeenten onder de 70000 inwoners en van deze aanbestedingen te kijken naar gevallen waarbij de 1e of initiële aanbesteding niet Europees was aanbesteed…En niet te vergeten de relatie tussen de adviesbureaus die de (locale) overheden begeleiden en de uiteindelijke winnaar van het aanbestedingsproces.
Helemaal mee eens dat de Europese aanbestedingsregels alleen maar voordelig zijn voor de GROTE spelers. Ironisch dat samenwerkingsverbanden opgezet door locale overheden om voordeel te behalen door gezamenlijk in te kopen juist zorgt dat Europees moet worden aanbesteed en hierdoor op termijn men toch met hogere kosten wordt opgezadeld door het geringe aantal aanbieders als resultaat van de aanbestedingseisen.
Vreemd dat nog steeds voor zoete koek wordt aangenomen dat een GROTE ICT naam gelijk staat aan domeinkennis en solide financiën. Zeker vergeten dat de GROTE ICT namen verantwoordelijk waren voor de vele GROTE mislukte ICT projecten waarbij vele miljarden van ons belastinggeld voor niets zijn uitgegeven. Daarnaast zijn er vele (recente)voorbeelden van GROTE ICT bedrijven die NU niet meer bestaan. Er zijn voldoende innovatieve Nederlandse MKB bedrijven, de “voedingsbodem” voor onze kenniseconomie, welke niet onderdoen voor de SAPjes, Orakels of M$S producten.
Ik hoop alleen dat de NMA naast een gedegen onderzoek m.b.t. oligopolie in de overheidsoftware markt ook aanbevelingen doet om deze starheid te doorbreken. Bijvoorbeeld door:
1. garantieregeling op te zetten zodat een MKB’er toch mee kan dingen bij een Europese aanbesteding.
2. hogere prioriteit geven op innovatie, kwaliteit, “made in Holland” en minder op referentie, grootte en financiën. (zie 1. om de risico’s af te dekken)
Immers innovatieve bedrijven zijn vaak MKB bedrijven die graag willen bewijzen slagvaardiger te kunnen optreden dan de GROTE stoomwalsen.
Ironisch om te lezen in de “Automatiseringsgids” en “Computable” dat de Amerikaanse overheid bevoordelen het eigen MKB bedrijf bij het verlenen opdrachten en dat 40% van de overheidsaanbestedingen worden gegund voor het eigen MKB…De Amerikaanse overheid snapt tenminste dat zij de innovatieve MKB bedrijven zo een extra impuls geven om verder te groeien doordat zij zo de referenties en financiële basis geven..
Het kan geen kwaad om te leren van het verleden: de Gouden Eeuw werd bereikt met de VOC doordat de Hollandse handelsgeest niet werd belemmerd door vooroordelen en men toen risico’s durfde te nemen door verder te kijken dan de horizon…