Behoorlijk aan de late kant overweegt FNV Bondgenoten of het een standpunt moet innemen in het felle debat over een Europees octrooi op uitvindingen met software. “Er komen hoe dan ook werknemers in de knel. Of die van grote, of die van kleine bedrijven.”
Het is kiezen tussen twee kwaden, aldus Carla Kieburg, een van de ict-onderhandelaars bij de vakbond. Keert de vakbond zich tegen het huidige ruime wetsvoorstel voor softwarepatenten, dan vreest de bond dalende werkgelegenheid bij onder meer elektronicagigant Philips. Stemt het voor, dan zijn die gevolgen voor de mkb-softwareontwikkelaars. Kieburg: “We hebben nu nog geen mening, maar een van de twee groepen komt in het gedrang. Dat is duidelijk.”
Een discussieavond, vorige week donderdag, bracht de twee ook niet nader tot elkaar. Zelfstandig softwareontwikkelaar en vakbondslid Bert Verhees vreest dat hij en vergelijkbare kleine softwarebedrijfjes over de kop gaan als de Europese wet er komt. “Ik heb geen tijd en geen geld om patentonderzoek te doen. Laat staan dat ik mijn eigen patentportfolio kan beschermen.”
Tegenover hem staat onderhandelaar voor FNV Bondgenoten Ger Klinkenberg. Volgens hem verliest een elektronicabedrijf als Philips zonder de softwarepatentwet iedere prikkel voor het doen van onderzoek. Dat heeft gevolgen voor de achthonderd softwareontwikkelaars die bij het Eindhovens bedrijf in dienst zijn. Klinkenberg ziet de traditionele hardwarebedrijven, die van uitvindingen gedaan met de soldeerbout veranderen in softwarebedrijven, waar ontwikkelingen veel sneller gaan. “En ze vinden het moeilijk te overleven.”
Het is natuurlijk onzin om te stellen dat een bedrijf als Philips zonder software patent iedere prikkel verliest voor het doen van onderzoek. Alsof dat de enige prikkel is om onderzoek te doen. Maar zelfs als dat het geval is, dan nog is de redenering gebaseerd op de verkeerde veronderstelling dat een patent aangevraagd moet worden in het land waar het onderzoek gedaan wordt. Een patent wordt aangevraagd in het land waar het product waarin dat patent wordt toegepast wordt verkocht. Of Philips nu onderzoek doet in Nederland of China dat maakt in het geheel niet uit of ze nu wel of niet een patent aanvragen in Europa voor een toepassing van de resultaten van dat onderzoek. Het enige wat Philips wil is patenten kunnen aanvragen in Europa om daar concurrenten uit de markt te drukken die geen internationals zijn. Met het verplaatsen van onderzoek naar lage loon landen heeft dit niets van doen. Dat doen ze nu toch al.
Dat grote bedrijven als Philips bij een minder ruime Software Patenten richtlijn niet meer happig zal zijn om geld en tijd in onderzoek te steken is klinkklare onzin.
1: een minder ruime software patenten regeling zal daadwerkelijke patenten beschermen en niet onzin patenten zoals het patent dat microsoft wil registreren om het XML formaat van Word. Sterker nog de huidige regeling zal ook Philips in de weg zitten. Buitenlandse concurrenten zullen met dezelfde regels onderzoek en productie van Philips en cs frustreren. Verder is het van levensbelang voor een inovatieve bedrijfstak dat er kleine en middelgrote bedrijven aanwezig zijn om nieuwe wegen te verkennen die tot nieuwe ontwikkelingen zal leiden en nieuwe producten. Deze kunnen dan door grote bedrijven worden overgenomen of zulke bedrijven kunnen weer uitgroeien tot grote bedrijven.
Ook concurrentie vanuit een open source gemeenschap en inovatie van publieke instellingen als universiteiten en onderzoeks instituten kunnen nieuwe producten voor de grote spelers genereren.
Bovendien hoeven de grote bedrijven niet alles zelf uit te voeren. Inovatie is en blijft nog steeds een roulette tafel waarbij de spelers geen invloed hebben op waar het balletje zal terecht komen.
2: De concurrentie zal altijd dwingen tot inovatie en hier voor dient geld en tijd voor worden geïnvesteerd. De concurrentie in landen als India en de VS zullen echt niet stil staan als de huidige richtlijn niet ingevoerd zal worden. Ook ontwikkeling van cocurrentie vanuit opkomende landen als China en Russische federatie zullen Philips dwingen tot onderzoek en ontwikkeling om deze voor te blijven. Zij zullen zich niets aantrekken van een europese richtlijn als het internet beschikbaar is als verkoop kanaal naar VS en EU.
3: Van meer belang voor een goede onderzoeks en ontwikkelings cultuur zal eerder de huidige infrastructuur zijn van onderzoeks instellingen en opleidings instituten en juist de aanwezigheid van verschillende kliene bedrijven die opereren samen met deze instituten. Dit heeft altijd tot nieuwe markten geleidt voor bedrijven als Philips en het laten opkomen van nieuwe bedrijven die uitgroeien tot grote bedrijven. Een patenten richtlijn heeft hier niets mee te maken.
Opmerkelijk dat Klinkenberg juist Philips aanhaalt, een bedrijf dat juist kon ontstaan doordat op dat moment geen patentwetgeving van toepassing was. Het instellen van software patenten is op zich niet zo’n heel slecht idee, maar de huidige richtlijn is wel heel slecht: het wordt mogelijk om ideeen te patenteren, zelfs heel basale ideeen met als gevolg dat het vrijwel onmogelijk wordt nog software te ontwikkelen zonder dat ergens ongewild en onwetend een patent geschonden wordt. Triviale ideeen zijn veelal reeds gepatenteerd. De kosten om Europese patenten aan te vragen vormen een behoorlijke aanslag op het budget van het MKB. De verdediging van patenten kan een veelvoud van de kosten van aanvraag betekenen, net als het aanvechten van patenten: tussen gelijk hebben en gelijk krijgen in een dergelijke zaak, zitten ongelovelijk hoge bedragen, onbetaalbaar voor het MKB, laat staan de zelfstandige freelance ontwikkelaar.
Als Philips inderdaad door het ontbreken vansoftware patenten iedere prikkel verliest om nog onderzoek te doen, dan vraag ik me af hoe Philips het de afgelopen jaren heeft gedaan, zonder software patenten: er zijn wel patenten op fysieke uitvindingen mogelijk, maar software patenten an sich bestaan niet – dat er desondanks toch een 30.000 software patenten zijn toegekend door het Europese patent buro is een probleem: doordat deze software op een technisch apparaat draait, werd de aanvraag niet als software patent aanvraag an sich behandeld maar als technische vinding. Een slimme truc met verstrekkende gevolgen. Stel de software patenten richtlijn is van de baan, wat moet er met deze 30.000 patenten? Of als de software patent richtlijn beperkt ingevoerd gaat worden? Ook dat zal een behoorlijke klus betekenen: ieder patent zal opnieuw bekeken moeten worden.
In de VS heeft E-Bay onlangs een rechtszaak verloren vanwege een patentschending. Het patent betrof het principe van een gecomputeriseerd veilingsysteem waarlangs vanaf andere computersystemen geboden kon worden op produkten. E-Bay en Marktplaats voldoen exact aan deze beschrijving. Iedere software ontwikkelaar die het idee heeft ‘laat ik eens een internet veiling gaan bouwen’, die schendt dit patent. De ridiculiteit van dergelijke patenten is te vergelijken met een patent op het idee dat een jonge tovenaarsleerling allerlei avonturen beleeft. Zou een dergelijk patent aan JK Rowling zijn toegekend, dan hebben heel veel andere auteurs een probleem. De Harry Potter boeken copieren mag niet: er berusten copyrights op. Maar het idee mag je gerust gebruiken voor je eigen creativiteit. Terug naar onze veiling: het is voor een software ontwikkelaar heel eenvoudig om een internet veiling te schrijven, zonder dat daar enig copyright voor geschonden hoeft te worden: het is een origineel produkt. Maar vanwege de patent-schending mag deze ontwikkelaar pas met deze veiling de boer op, zodra hij overeenstemming heeft gevonden met de patenthouder. De kans is levensgroot aanwezig dat de ontwikkelaar zelfs niet weet dat op dit idee een patent berust.
Of dit patent in Europa ook geldig is, dat weet ik niet. Wel weet ik dat bv. 06-Software in Nederland al voor de aanvraag van dit VS patent, zelf al over een internet veiling beschikte. Het patent zal dus ongeldig verklaard kunnen worden op basis van prior-art. Dit is een zeer kostbare aangelegenheid waarbij het de vraag is of de revenuen voor onze eerder genoemde ontwikkelaar zodanig zijn dat dit de kosten van een patent rechtszaak compenseert. De macht van het grote geld gaat hier dus tellen. Gelijk hebben en gelijk krijgen liggen zeer ver uit elkaar.
Ik heb ontwikkel zelf software. Ik heb tot voor kort nooit stilgestaan bij het eventuele bestaan van software patenten – het kwam tijdens mijn opleiding zelfs niet ter sprake. Ik heb een aantal software produkten in de markt staan welke ik naar alle eer en geweten zelf heb ontwikkeld, zonder enig copyright te schenden. Ongetwijfeld schenden mijn produkten wel ergens patenten – alleen al de concepten ‘winkelmandje’ of ‘geautomatiseerd online prijsoverzicht’ zijn gepatenteerd. Met de voorgestelde patentwetgeving kunnen de patenthouders mij zonder pardon direkt de markt uit bonjouren – ik heb, als kleine zelfstandige, niet de middelen om rechtszaken met deze patenthouders aan te gaan met als gevolg dat de voorgestelde richtlijn als een zwaard van Damocles boven mijn bestaan als software freelancer (en FNV zelfstandigen lid) hangt.
Begrijp ik goed dat Klinkenberg beweert dat Philips zonder overheidsbemoeienis en artificiële monopolies (octrooien dus) geen prikkels heeft tot het doen van onderzoek? Als het echt zo erg gesteld is met Philips dan verdienen ze het niet om te blijven voortbestaan en kan de overheid haar aandacht beter besteden aan echt innovatieve bedrijven.