Ross Perot koppelt moraliteitsgevoel aan samenzweringstheorieën

Henry Ross Perot springt begin jaren zestig in een gat dat IBM open laat: it-dienstverlening. Hij bouwt EDS uit tot een geduchte miljardenconcurrent van Big Blue. De Texaan blijkt een keiharde en slimme zakenman die een superieur moraliteitsgevoel koppelt aan samenzweringstheorieën. Perot baart in 1979 opzien door een privéleger naar Iran te sturen om gevangen genomen Amerikaanse personeelsleden te bevrijden. Zijn allerhoogste ambitie om president van de Verenigde Staten te worden, sneeft uiteindelijk.

Gouden greep

Henry Ross Perot, geboren in 1930 in het Texaanse Texarkana, behoort tot de succesvolste zakenmannen uit de it-geschiedenis. In de mythe rond zijn persoon staat zijn extreme doorzettingsvermogen centraal. Hoewel hij zelf beweert uit een rijke familie te komen, zijn de Perots van bescheiden komaf. De jonge Henry Ross begint al op zijn zevende met werken. Eerst als verkoper van kerstkaarten en paardenverzorger, later als krantenbezorger en advertentieverkoper. Na talloze keren afgewezen te zijn, krijgt hij in de jaren vijftig toch een opleiding bij de Amerikaanse marine.
In 1957 treedt de 27-jarige Perot in dienst bij IBM. In Dallas werkt hij als verkoper bij de divisie gegevensverwerking. Hij merkt dat klanten veel tijd kwijt zijn met het gebruiksklaar maken van hun machines. Dat brengt hem op het idee om hen een complete it-afdeling aan te bieden met computers, software en personeel. IBM vindt de marges echter te klein en wijst zijn voorstel af. Perot vertrekt in 1962 en richt met duizend dollar van zijn vrouw Margot, die in het begin van hun huwelijk nog onderwijzeres is, Electronic Data Systems op.

De eerste paar jaar dobbert EDS rustig voort, maar vanaf 1965 richt Perot zijn blik ook op de overheid. Dat blijkt een gouden greep. Eerst weet hij grote contracten binnen te halen bij de Texaanse gezondheidszorg; later verschaft Perot zich een ingang bij het Amerikaanse defensie-apparaat. Perot bouwt een dominante positie op door veel te investeren in politieke contacten en een spijkerharde concurrentiestrijd te voeren. In de fraaie biografie Citizen Perot: his life and times (1996) van Gerald Posner valt het voorbeeld te lezen van een opdracht die EDS verliest aan mededinger Bradford. Als Perot zijn raad laat weten dat het oplichters zijn en dat EDS gaat uitzoeken welke ambtenaren zijn omgekocht, vraagt voorzitter Mort Myerson zich af of dat wel zin heeft. Zijn baas roept: "Dit soort zachtaardig gedrag kost EDS business." Uiteindelijk wint het bedrijf het contract terug via politieke druk, rechtszaken en zwartmakingen aan het adres van Bradford-managers en staatsambtenaren, waarbij zelfs het geijkte middel van video-opnames met prostituees niet wordt geschuwd, aldus Posner.
De nauwe banden met de Amerikaanse overheid zorgen geregeld – ook vandaag de dag nog – voor vragen in het Congres en rechtszaken over slecht afgeleverd en te duur betaald werk. Desalniettemin blijft EDS een voorname it-partner voor de Amerikaanse overheid, een positie die het aan Perot te danken heeft. De Texaan is kind aan huis in Washington, vooral tijdens het Nixon-bewind. Hij steunt de Amerikaanse president, zowel met geld als computerexpertise, al klagen Nixon-medewerkers geregeld dat toegezegde campagnegelden niet binnenkomen.

Vietnam

Super-patriot Perot laat publiekelijk voor het eerst van zich spreken in 1969. Hij springt op de bres voor slecht behandelde Amerikaanse krijgsgevangenen in de Vietnam-oorlog. De grootste publiciteitsstunt vindt plaats in december 1969, wanneer Perot met twee Boeing 707-vliegtuigen vol kerstdiners voor de pow's (prisoners of war) naar Hanoi vliegt. Landen mag hij er niet van de Noord-Vietnamezen, maar hij haalt wel alle kranten.
In 1970 mislukt een aanval op zijn landgoed in Dallas die volgens de FBI op het conto van de zwarte militante beweging The Black Panthers – in opdracht van de Viet Cong – moet worden geschreven. De aanslag legt de kiem voor de complottheorieën en beramingen voor moordaanslagen op hem, die Perot regelmatig ventileert.

Iran

EDS bouwt in de jaren zeventig een sociaal zekerheidssysteem voor het Iraanse ministerie van Gezondheid en Welzijn. Door problemen met de betaling stopt EDS eind 1978 met de afronding ervan. Op 28 december van dat jaar krijgen Paul Chiapparone en Bill Gaylord, op dat moment in Iran de hoogste EDS'ers in functie, van onderzoeksrechter Hosain Dadgar te horen dat ze onder arrest staan. Officeel doet Dadgar doet onderzoek naar mogelijke corruptie, maar al snel blijkt dat de Iraanse overheid EDS onder druk wil zetten: of doorgaan met het project, of het verdiende geld teruggeven.

Perot start onmiddellijk een diplomatiek offensief. Hij probeert via de contacten met de Amerikaanse overheid, die hij overgehouden heeft aan zijn Vietnam-missies, druk uit te oefenen op de Iraanse regering van Bakhtiar. Hij schakelt zelfs Henry Kissinger in. Het baat allemaal niets: zowel de Amerikaanse als Iraanse regering heeft andere dingen aan het hoofd. Iran is zwanger van revolutie. Het oproer in Teheran tegen het regime van de Sjah met als tegenstrever de in Parijs bivakkerende ayatollah Khomeini zwelt met de dag aan.

Bevreidingsplan

De teleurgestelde Perot laat een privé-legertje van acht man samenstellen, bestaande uit zeven EDS-medewerkers en Kolonel Arthur D. 'Bull' Simons, een huurling die in 1970 met een groepje commando's een mislukte poging doet krijgsgevangenen uit het Son Tay-gevangenenkamp vlakbij Hanoi te bevrijden. Het door Simons opgestelde bevrijdingsplan loopt in het honderd, wanneer de twee EDS-gevangenen naar een ander huis van bewaring worden overgebracht. Intussen waagt Perot zich in het hol van de leeuw en bezoekt de gevangenen, onder het mom dat niemand in Iran weet wie hij is.
Tot een stormloop op deze grote Gasr-gevangenis komt het niet. Althans, niet door de reddingsbrigade. Wel door een meute inwoners die twee dagen nadat de revolutie op 9 februari 1979 uitbreekt, de Iraanse Bastille bestormt. Chiapparone en Gaylord weten te ontsnappen en vinden het EDS-team terug in het Hyatt-hotel. Met hulp van de Iraanse EDS-medewerker Rachid beginnen ze aan een zenuwslopende vlucht langs alle revolutionaire wegblokkades naar de Turkse grens. Saillant detail is dat twee EDS'ers die bij de operatie betrokken zijn, Keane Taylor (die ook in Iran werkte) en Glenn Jackson, naderhand aan het hoofd hebben gestaan van de eerste activiteiten van EDS in Nederland.

Militaire bedrijfscultuur

Een minutieuze beschrijving van de reddingsoperatie valt te lezen in het voor de tv bewerkte boek On Wings of Eagles van thrillerschrijver Ken Follet. Het is fascinerend leesvoer.
Niet alleen vanwege de absurditeit van de hele onderneming en de moeite die de rechtlijnige Amerikanen hebben met onberekenbare personen, maar ook omdat het inzage geeft in de militaristisch getinte bedrijfscultuur van het EDS onder Ross Perot. De leider zelf blijkt een dominante, vindingrijke man met weinig tact en geduld. Hij stelt extreem hoge eisen aan zijn medewerkers.
Volgens biograaf Posner stelt Perot aan zijn medewerkers dezelfde eisen die hij ook zichzelf oplegt. Dat betekent keihard werken voor naar Amerikaanse begrippen geen al te hoog salaris, maar wel eeuwige steun van het bedrijf. Wie het woord 'loonsverhoging' in de mond neemt, riskeert echter ontslag op staande voet. Ook de kledingcode is berucht: mannen mogen alleen witte overhemden dragen, blauw staat in Perots ogen verwijfd; voor vrouwen geldt een verbod op broeken, en modieuze kapsels zijn uit den boze. Posner stelt dat Perot, die steeds paranoïder wordt, regelmatig detectives inhuurt om de gangen van medewerkers, zakenpartners én familieleden na te gaan. Ook legt hij ze aan leugendetectors en drugstests of laat de kentekens in de parkeergarage noteren om te bepalen hoe lang iedereen werkt. Wie het bedrijf verlaat wekt zijn toorn op: de namen van ex-personeelsleden die werknemer van het jaar zijn geweest, worden van de bijbehorende gedenkplaat afgebeiteld.
Perot is klein van gestalte, wat hem napoleontische trekjes geeft. Zoals zo vaak bij machtige mannen gaan positieve eigenschappen als visionair, slim en vastberadenheid gepaard met zwarte kanten als autoritair, bezeten, paranoïde, een ongebreidelde controledrift en een absolute overtuiging van het eigen gelijk. Wat niet in Perots wereldbeeld past, bestaat niet, komt uit Posners biografie naar voren.

Politiek

In 1984 verkoopt Perot EDS voor 2,5 miljard dollar aan General Motors. Zijn voortdurende kritiek op de kwaliteit van de voertuigen, en arrogantie ("ik beschik nu over een autofabriek") maakt zijn positie onhoudbaar. Onder druk van GM-topman Roger Smith laat Perot zich in 1986 uitkopen. Voor EDS begint het post-Perot-tijdperk waarin het it-concern aan de normalisering van de bedrijfsvoering kan werken. De oprichter komen ze vandaag de dag tegen als concurrent: tegen alle afspraken in start Perot in 1988 namelijk een nieuwe it-dienstverlener: Perot Systems.
Daarnaast begint hij aan een officiële politieke carrière. Perot heeft de gouverneur van Texas rond 1980 reeds geadviseerd bij het opzetten van een antidrugsbeleid en een nieuw schoolsysteem. Begin jaren tachtig wordt hij tijdens het bewind van Ronald Reagan lid van de Foreign Intelligence Advisory Board, waar hij blijft hameren op de opvatting dat er nog steeds grote aantallen krijgsgevangen in Azië gevangen worden gehouden. Perot krijgt inzage in geheime overheidsstukken waaruit blijkt dat dit indianenverhalen zijn, maar gelooft het niet. Het loopt uit op een conflict met George Bush sr., die hem als toenmalige vice-president de toegang tot de stukken verbiedt.
Wanneer Bush – een nep-Texaan volgens Perot – uit naam van de Republikeinen opnieuw een gooi doet naar het presidentschap is dit voor Perot aanleiding om zich politiek te roeren. Hij start in 1992 een conservatief-populistisch hervormingsgprogramma – 'meer macht bij de burgers' en weg met het tweepartijenstelsel – en verschijnt steeds bij het massaal bekeken praatprogramma van Larry King op CNN. Zijn optredens slaan aan. Uiteindelijk krijgt Perot 19 procent van de stemmen: niet genoeg voor het Het Witte Huis, maar wel om Democraat Bill Clinton in het zadel te helpen en te voorkomen dat Bush sr. aan een tweede ambtstermijn kan beginnen. Vier jaar later doet Perot een tweede poging, maar als kandidaat van de Reform Party haalt hij slechts 8 procent van de stemmen.
De excentrieke multimiljonair beweegt zich tegenwoordig in de luwte, maar kan het niet laten zo nu en dan zijn stem te verheffen. Vorig jaar verscheen er plots een nieuw pamflet van zijn hand, waarin Perot zijn zorgen uit over de vele banen die naar lagelonenlanden verdwijnen. "De slimste mensen in ons land moeten de koppen bij elkaar steken om deze vlucht te doen stoppen", klinkt het nog even strijdbaar vanuit Texas.< BR CLEAR=LEFT>