Beheer van digitale rechten verandert distributie van digitale content

Het beheer van rechten op digitale media (digital rights management) omvat creatie, beheer, distributie en handhaving van toegang tot ‘digitale content’. Het gaat dan om muziek, films, spellen op de pc, mobiele telefoon of ander afspeelapparaat maar ook om bijvoorbeeld internet cursussen en bedrijfsinformatie

Digitale inhoud is, in tegenstelling tot gedrukte en analoog opgeslagen ‘content’, gemakkelijk te kopiëren en te verspreiden. Vooral die herdistributie is een bedreiging voor de hele waardeketen. Aanvankelijk werd geprobeerd om met kopieerbeveiliging de oude band tussen inhoud en drager te herstellen. Dat heeft om allerlei redenen nooit goed gewerkt en met de komst van internet en nieuwe formaten voor digitale inhoud werd de drager ook steeds onbelangrijker. Recentelijk is de oplossing gezocht in algemene heffingen op computers en opslagmedia, maar dit is omstreden en nauwelijks een ‘zakelijk model’ te noemen. ‘Digital rights management’ (drm) is dan een veel beter alternatief dat naast bescherming tegen piraterij ook nieuwe mogelijkheden biedt om inkomsten te genereren. Dit is het best te illustreren met enkele voorbeelden.

Alternatieven

Een videoclip kan drie keer afgespeeld worden met Windows Media Player 7.1 of hoger, de vergunning is geldig tot vier uur na het eerste gebruik en het mediabestand kan één keer op een cd worden gebrand. Iemand koopt als geschenk de afspeelrechten van een muzieknummer op een mobiele telefoon. De ontvanger van het cadeau krijgt automatisch bericht en kan het nummer over het mobiele netwerk downloaden en beluisteren op zijn of haar mobieltje.
Een online cursus wordt beschikbaar gesteld op een bepaald netwerk, bijvoorbeeld dat van een universiteit of bedrijf. De betaling wordt berekend per keer dat het lesmateriaal wordt gebruikt, maar voor een vast bedrag kan de cursus ook uitgeleend worden aan maximaal 100 personen. De houder van de rechten ontvangt 50 procent van de gebruiks- en 25 procent van de leengelden.
Leden van een online videoshop kunnen via een internetverbinding films ophalen en gedurende 24 uur afspelen, maar de rechten zijn slechts geldig voor een bepaald land. Alleen computers waarvan het ip-adres in dat land gelokaliseerd kan worden krijgen toegang tot de dienst (geo-blocking).
Dit zijn alle vier voorbeelden van ‘Digital Rights Management’. Het eerste maakt gebruik van drm-software van DMD Secure en Microsoft. Het tweede is een dienst van het Japanse ‘Keitaide-Music’ dat gebaseerd is op beveiligde geheugenkaarten (Secure Multi Media Card). Het derde komt uit de specificatie van de ‘Open Digital Rights Language’ (Odrl) die ook aan het World Wide Web-consortium is aangeboden. Het vierde is een toepassing van Vodaphone dochter Arcor Online in Duitsland en is gebaseerd op software van DMD Secure en de Geopoint lokalisatie dienst van Quova.

Modellen

Drm is een verzamelterm voor de creatie, het beheer, de distributie en de handhaving van toegang tot digitale inhoud. Bescherming, in het algemeen door cryptografie, is er een belangrijk onderdeel van, maar het zijn de creatie, beheer en distributie van rechten die nieuwe ‘business modellen’ mogelijk maken.
Hierbij is een ‘recht’ dus behalve eventueel een juridisch recht, een toegangsmodus die door hard- of software geïmplementeerd kan worden. Drm wordt ook wel omschreven als ‘intellectual property management and protection’ ofwel Ipmp.
Volgens ‘A Quick-Reference List of Organizations and Standards for Digital Rights Management’ van het (Amerikaanse) National Institute of Standards en Technology zijn er meer dan 65 organisaties en standaarden die met drm te maken hebben. Een daarvan, die een belangrijk effect kan hebben is de ‘Digital Object Identifier’ (DOI) die door de International DOI Foundation (IDF) wordt ontwikkeld. DOI wordt wel ‘de barcode voor digitale objecten’ genoemd en kan gebruikt worden om behalve het geheel ook de hoofdstukken van een boek, nummers op een cd en individuele beelden te identificeren, te registreren en te beschrijven. De belangrijkste toepassing op dit moment is het identificeren van en doorverwijzen naar referenties in wetenschappelijke publicaties. Rond 6800 tijdschriften met meer dan 6 miljoen artikelen worden thans ‘gemerkt’ met DOI. Universele identificatie, registratie en beschrijving is uiteraard een ‘enabling technology’ voor exploitatie van digitale inhoud.
Een organisatie uit heel andere hoek die zich met drm bezighoudt is de Open Mobile Alliance (OMA) die medio 2002 is ontstaan als fusie van onder meer het WAP (Wireless Application Protocol)-forum, de MMS-IOP (Multi-Media Messaging Interoperability group) en het LIF (Location Interoperability Forum). OMA heeft een drm-specificatie voor mobiele telefonie, waarvan in September 2003 versie 2.0 moet zijn verschenen.
Er zijn veel bedrijven die zich met drm bezighouden. Enkele namen zijn Microsoft, Inter Trust, Content Guard, IPR Systems en Digital Media Distribution Secure (DMD Secure). Laatstgenoemde is ‘Digital Media 3rd Party Solutions Provider’ van Microsoft en lid van onder meer OMA. Half 2003 heeft DMD Secure een ‘server-side’ oplossing uitgebracht, DMD-Mobile, die de OMA-DRM specificatie ondersteunt.

Mobiele telefoon

Het in Amsterdam gevestigde DMD Secure introduceerde onlangs een drm-pakket voor mobiele telefonie. Het bedrijf oogt op het eerste gezicht als een typisch klein media bedrijf. Een onjuiste indruk, vindt directeur Rist Brouwer. "Wij zijn een echt software bedrijf. 80 procent van onze inkomsten komt uit licenties voor onze pakketten en 20 procent van support en update."
DMD Secure is voor zover bekend de enige drm-onderneming in Nederland en heeft momenteel vijf softwarepakketten in het portfolio: "We zijn in april 2000 opgericht. Ik was daarvoor bij KPN Telecom in aanraking gekomen met Inter Trust dat eerste generatie drm-software leverde. Het ging in die tijd vooral om bescherming van inhoud – eindgebruikerservaring en zakelijke modellen kwamen nauwelijks aan de orde", vertelt oprichter Brouwer.
"Microsoft was de eerste die met DRM-SDK kwam, een tool om oplossingen te bouwen. Wij hebben vervolgens, als eerste in Europa, daarop ingespeeld door een drm-server infrastructuur te ontwikkelen die zo open mogelijk was en zonder aan de ‘client player’ te sleutelen. Ons vlaggenschip DMD-Fusion, dat verschillende drm-technieken integreert en met verschillende typen inhoud en leveringsnetwerken gebruikt kan worden, is de vergaandste uitwerking van die strategie. DMD Secure is in Nederland gevestigd maar al onze klanten en partners zitten in het buitenland."
Bij drm lijkt de encryptie van inhoud het belangrijkste aspect. "Drm is creatie, beheer, distributie en handhaving van rechten, maar dat laatste is een taak van de client, terwijl het voorgaande aan de server kant zit. Handhaving gebeurt door hardware en/of software op pc, ‘game console’, ‘set-top box’, mobiele telefoon et cetera. Denk dan niet aan een niet-kraakbare bescherming, want dat is een illusie. Denk aan een beveiliging die eerlijke mensen eerlijk houdt."

Dre (digital rights enforcement) zoals dat door Windows Media, Helix of OMA-DRM wordt geïmplementeerd is echter pas mogelijk met een rel (rights expression language) die op zijn beurt gebruik maakt van een rdd (rights data dictionary). Gelukkig is er op dat gebied wel wat standaardisatie. OMA heeft Odrl geaccepteerd en voor zwaardere toepassingen zoals set-top boxen heb je Xrml (extensible rights markup language). Boven op rdd, rel en dre kun je dan een drm-platform bouwen."

Rechten

Een rdd definieert een aantal primitieve termen voor rechten, die dan met talen als Odrl en Xrml (beiden overigens in XML gedefinieerd) in expressies gecombineerd kunnen worden. Odrl bijvoorbeeld bevat termen zoals display, print, play, execute voor gebruik; sell, lend, give, Lease voor overdracht; move, duplicate, save, aggregate (composities) voor beheer; country range, spatial, temporal voor beperkingen; pre pay, post pay, per use voor betalingswijzen enzovoorts.
Er is niet alleen goed over nagedacht; er zijn ook diverse patenten op dit gebied en die zijn niet onomstreden. Inter Trust dat eigendom is van Sony en Philips heeft een rechtszaak lopen tegen Microsoft en of Odrl werkelijk rechtenvrij is staat niet voor iedereen vast. Xrml is weliswaar aangeboden aan Oasis (Organization for the advancement of structured information standards) maar blijft eigendom van ContentGuard. De toekomst van drm zal echter niet primair van de technologie afhangen.

Geldstroom

"De essentie van drm is dat het nieuwe inkomsten-stromen kan genereren voor dienstverleners (service providers)", zegt Brouwer met stelligheid. "Of het nu om muziek, televisie, films, video, spellen of wat dan ook gaat; in plaats van een product te verkopen kun je nu een dienst op maat leveren."
"Het klassieke voorbeeld is natuurlijk een tv-kanaal uit India dat via de satelliet beschikbaar is in Engeland, maar denk ook aan een Java-spel met verschillende niveaus die je allemaal apart kunt factureren. Met de komst van breedband internet en bijbehorende toepassingen als tv-overip kan zelfs gedacht worden aan rechtenbeheer over individuele ip-pakketten."
"De relevante eenheid wordt in de toekomst niet meer de inhoud, maar de baat (asset); een unieke combinatie van digitale inhoud met een recht. Intussen is er echter met 300 miljoen Windows Media Players en 20 miljoen mobiele telefoons die OMA-DRM ondersteunen ook nu al veel mogelijk op dit gebied."< BR>