ICT investeert in verbreding

Ondernemingen in de ICT investeren in toenemende mate in verdieping en verbreding van de kennis bij hun medewerkers. Tegelijkertijd daalt het budget dat de ICT als sector in 2003 aan ICT-opleidingen uitgeeft met bijna een kwart ten opzichte van een jaar eerder, zo constateert NIDAP in Amsterdam.

Siemens: bestedingen opleidingen gelijk Siemens Nederland, 3.500 medewerkers en vijfde op de ranglijst van de in oktober gepubliceerde Computable 100, laat in reactie op de uitkomsten van het NIDAP-onderzoek weten relatief niet minder budget voor ICT-opleidingen te reserveren. Volgens een woordvoerder heeft de Raad van Bestuur het afgelopen jaar zelfs benadrukt dat verdere training van medewerkers van belang is om op een later tijdstip – na de economische recessie – sterk te staan. Siemens signaleert overeenkomstig het NIDAP-onderzoek wel een verschuiving van de meer ‘klassieke’ ICT-eindgebruikersopleidingen naar meer specialistische trainingen. Zo heeft de implementatie van het SAP R3-pakket geleid tot een forse toename van programma-specifieke opleidingen onder veel medewerkers. Daarnaast nemen momenteel ruim duizend Siemens-medewerkers deel aan het project ‘PC-rijbewijs’, zo laat de woordvoerder weten. Het bedrijf is dit programma gestart om de handigheid in de omgang met de computer te bevorderen. Er zijn verschillende niveaus gedefinieerd, die verder gaan dan het standaardgebruik. De woordvoerder van Siemens stelt dat dit mede een uitkomst is voor de wat oudere medewerkers, die pas in hun werkomgeving zijn geconfronteerd met pc-gebruik.

Het zijn interessante tijden voor onderzoekers, vertelt NIDAP-directeur Paul van der Wal in zijn kantoor aan de Jacob van Lennepkade in Amsterdam-West. Zeker het terrein waarop het NIDAP opereert – onderzoek naar de bestedingen van het bedrijfsleven, industrie en overheid aan bedrijfsopleidingen – is als gevolg van de conjuncturele neergang aan veel schommelingen onderhevig. De cijfers die uit de onderzoeken naar voren komen maken het bovendien mogelijk tendensen te signaleren – en die hebben veel te maken met de drastisch gewijzigde economische omstandigheden. Ook in de ICT.
Misschien wel een van de belangrijkste aspecten die in het gesprek ter sprake komen, is de conclusie dat de ICT ondanks de harde economische klappen van de laatste jaren voor leergierige en ambitieuze mensen een interessante sector blijft. Bedrijven in de ICT hebben in 2002 en 2003 weliswaar flink beknibbeld op de opleidingsbudgetten, maar die bezuiniging is tijdelijk en bovendien te verklaren, aldus Van der Wal.
Volgens hem hebben veel ICT’ers tussen de tweede helft van de jaren negentig en eind 2001 carrière kunnen maken op basis van hun specialisme. Deze grote groep ondervindt op dit moment aan den lijve hoe kwetsbaar ze zijn zodra hun baan op de tocht staat, zegt hij. "Als je veel technische ervaring hebt op één bepaald gebied kunt en je gaat solliciteren, dan is het aantal banen beperkt. Maar ook voor het maken van de verdere carrière is verbreding noodzakelijk. Wie bijvoorbeeld veel weet op het gebied van netwerkarchitectuur en verder wil, heeft om die reden behoefte om managementkennis en vaardigheden op te doen. Bij zijn (nieuwe) werkgever zal hij zodra hij de kans krijgt een dergelijke opleiding volgen."

Multi-inzetbaar

Met die wens tot verbreding van inzetbaarheid in het achterhoofd, is het niet onlogisch te veronderstellen dat veel ICT-ers geïnteresseerd zijn in managementvaardigheden en dat deze markt volgend jaar aantrekt, meent Van der Wal. Volgens hem zijn ook werkgevers steeds meer gebaat bij breed inzetbare werknemers. "We signaleren in onze jaarlijkse monitor dan ook een groeiende vraag naar meer generieke opleidingen over onderwerpen zoals e-business en kennis-, security- en servicemanagement. Dat kun je plaatsen tegen die achtergrond", vertelt Van der Wal.

PinkRoccade: beeld herkenbaar Hank Kuit, directeur corporate human recources bij PinkRoccade (6.000 medewerkers, nummer zeventien in de Computable 100) noemt het beeld zoals dit naar voren komt in het NIDAP-onderzoek ‘herkenbaar’. Volgens hem heeft de reductie van de bestedingen aan ICT-opleidingen verschillende oorzaken. "We geven in zijn totaliteit minder geld uit aan opleidingen. Aan de ene kant heeft dit te maken met het kleinere aantal mensen dat binnen het bedrijf werkt. Daarnaast hebben we de laatste jaren nogal wat bedrijven overgenomen. Dat stelt ons in staat aantrekkelijke kortingen af te dwingen bij aanbieders van opleidingen." Hij benadrukt dat het investeringsniveau op individueel niveau niet is afgenomen. Wél heeft de werkgever een grotere vinger in de pap gekregen bij de keuzebepaling van de opleiding. "Vroeger was de werknemer daar zeer dominant in. Tegenwoordig kijken we scherp naar de toegevoegde waarde voor het bedrijf. Iemand mag van ons leren, maar we moeten er als werkgever wel iets aan hebben." De komende jaren ziet Kuit significante besparingen ontstaan door een toename van e-learning. Veel technische trainingen zijn al elektronisch te volgen. "Ik zie dat verder groeien. Het heeft tal van voordelen. Enerzijds aan de kostenkant, anderzijds kunnen mensen het makkelijker inbedden in hun eigen planning. Bovendien stelt het ons in staat mensen snel klaar te stomen voor de korte termijn. Ook dat is een factor die aan belang wint."

In Nederland wordt in 2003 zo’n 477 miljoen euro uitgegeven aan ICT-opleidingen, tegen 483 miljoen euro in 2002 (de prognose was 544 miljoen euro, maar dit bedrag is in de loop van 2002 teruggedraaid) en 478 miljoen in 2001. De daling in het uitgavenpatroon lijkt dit jaar zijn hoogtepunt al te hebben bereikt. Voor 2004 verwacht het NIDAP een stabiele marktontwikkeling naar ongeveer 482 miljoen euro. Het grootste gedeelte hiervan komt op het conto van de overheid, de zorg en de financiële sector. Ook het aandeel van de ICT zelf toont in 2004 een positieve ontwikkeling.
Van der Wal is er ondanks de schommelingen in de bedragen van overtuigd, dat in 2003 de totale ICT-opleidingenmarkt per saldo niet veel verder is gekrompen. Hij wordt wél anders ingevuld. "Er zijn in de jaren tot 2002 meer aanbieders, meer leslokalen en veel meer soorten opleidingen bijgekomen. De gekrompen budgetten worden over meer aanbieders verdeeld. Daarnaast maken organisaties meer gebruik van interne overdracht van ICT-kennis, al dan niet met behulp van e-learning. Dit alles heeft inclusief inflatie geleid tot dalende omzetten en marges en een shake-out onder ICT-opleiders. In 2003 is in de ICT sector zelf nog een zeer forse daling te zien (-24 procent). Dat is een nasleep van het ingekrompen personeelsbestand en de noodzaak tot kostenreductie."

Citrix signaleert ‘stijgende lijn’ Citrix Systems, tiende in de ‘innovatietabel’ van de Computable 100, signaleert bij de gecertificeerde learning centers in Nederland een stijgende vraag naar trainingen en opleidingen. Volgens Saskia de Ronde, manager Channels Benelux, is de toename van de vraag ‘significant’. Verder specificeren mag niet, het is in strijd met de huisregels van de Amerikaanse beursgenoteerde onderneming cijfers over lokale markten naar buiten te brengen. Volgens De Ronde gaat de toenemende vraag naar Citrix-trainingen (specialist in server based computing) hand in hand met – nog steeds – stijgende omzetcijfers. "We gaan tegen de stroom in, maar dat is niet helemaal onlogisch. Het gaat economisch minder goed, dus bedrijven kijken kritischer naar de kosten. Citrix levert in dat opzicht een duurzame oplossing, die erin voorziet dat zij met hun bestaande hardware langer vooruit kunnen." Citrix Systems werkt in Nederland met vier gecertificeerde learning centers, Twice IT in Driebergen, UF Solutions en CDG Europe in Zoetermeer en Qwise in Amsterdam. "Vanuit die hoek horen we dat de vraag naar Citrix-trainingen stijgt. Zelf worden we geconfronteerd met een stijgende vraag naar onze manuals, wat op zichzelf al een zekere indicatie vormt." De meeste vraag naar Citrix-trainingen is er bij de resellers, de ICT-bedrijven, zo stelt De Ronde. "Daarnaast gaat het vaak om de eindgebruiker. Die huurt weliswaar deskundigheid en expertise in, maar wil zelf ook over de kennis beschikken."

Niet alleen binnen de ICT-sector zelf zijn dalingen waarneembaar. Uit het NIDAP-onderzoek blijkt dat in de afgelopen jaren vooral de klad is gekomen in eindgebruikeropleidingen. Naar de oorzaken hiervoor blijft het gissen, aldus Van der Wal maar de grote vraag naar Office-opleidingen is volgens hem over. Tegelijkertijd is bij diverse grote organisaties onmiskenbaar een nieuwe golf van outsourcing begonnen. Uit overweging van kostenbesparing en beheersbaarheid worden door grote organisaties zaken als ICT-beheer uitbesteed. Dat scheelt hen ook in opleiding en ontwikkelkosten.

Toename

De overheid – en in iets mindere mate de zorgsector – investeren nu nog volop in ICT-opleidingen, met name voor eindgebruikers. Dit heeft de markt nog redelijk stabiel kunnen houden. Volgens Van der Wal heeft dat veel te maken met de gewijzigde en toegenomen rol van ICT bij publieke organisaties. Daarnaast hebben veel overheidsorganisaties een achterstand in te lopen. "We zien voor 2004 de prioriteit bij de overheid verschuiven van eindgebruikersopleidingen naar ICT-management. De bredere inzetbaarheid van ICT-ers wordt ook daar een belangrijk onderwerp."

Getronics: vooral meer e-learning Drie redenen zijn er volgens Theo Kimmel, directeur HRM bij Getronics Nederland (ruim 5.000 mensen, elfde in de Computable 100), dat bedrijven in de ICT minder geld aan ICT-opleidingen uitgeven: er zijn minder werknemers, opleidingen worden selectiever gekozen en er is een verschuiving naar andere middelen. In dat opzicht noemt hij vooral een forse toename van e-learning. Kimmel noemt het logisch dat bedrijven kritischer naar hun uitgavenpatroon kijken. De situatie in de bedrijfstak geeft daar volgens hem alle aanleiding toe. Hij noemt de uitkomsten van het NIDAP-onderzoek – minder geld voor ICT-opleidingen – binnen zijn organisatie ‘vrij herkenbaar’. Ook onderschrijft hij de trend dat minder geld naar eindgebruikersopleidingen gaat en dat wordt geïnvesteerd in verbreding en verdieping van de kennis. Daarnaast wijst hij op het fors groeiende aandeel dat e-learning binnen het totale pakket aan opleidingen inneemt. "Voor ons is écht een afweging geworden of een bepaalde training elektronisch beschikbaar is, omdat het zowel kostentechnisch als op het gebied van rendement veel vruchten afwerpt. E-learning stelt mensen in staat tijdens loze uren individueel iets aan hun opleiding te doen. Daarnaast scheelt het ontzettend veel reistijd." Minder mensen in de organisatie en een verschuiving naar nieuwe methoden: het leidt ertoe, dat Getronics zowel nominaal als relatief minder geld uitgeeft aan opleidingen. Maar dat betekent vooral dat het bedrijf het ánders doet dan in het verleden, niet minder, beklemtoont Kimmel. "We kijken kritischer naar wat we doen en hoe we het doen, maar opleiden blijft van groot belang."

Het volgt elkaar op in een golfbeweging, stelt Van der Wal. Bij de overheid lopen de eindgebruikeropleidingen terug in 2004. Maar in het bedrijfsleven – de financiële instellingen voorop – is na een daling in de afgelopen jaren juist weer een inhaalslag te zien. "Dat kun je omschrijven als noodzakelijke investeringen. Nieuwe systemen, reorganisaties en veroudering van knowhow, het zijn ontwikkelingen die je niet te lang kunt laten voortduren zonder ICT-kennis in te kopen." Uit de monitor blijkt dan ook duidelijk dat – zodra er weer meer budget is – de meeste organisaties een hoge prioriteit geven aan opleidingen voor eindgebruikers.
NIDAP verwacht dat de financiële dienstverlening de grootste trekker wordt van de groei in budgetten voor ICT-opleidingen in 2004, gevolgd door de ICT-sector zelf en de andere bedrijven in de zakelijke dienstverlening. Ook het uitgavenpatroon van de overheid is nog positief, aldus Van der Wal.

Aanjagers

De eerste symptomen voor de verwachte groei van de inkoop van ICT-opleidingen zijn te verwachten bij de middelgrote organisaties van 200 tot 500 medewerkers. Op basis van voorzichtige prognoses van ICT-managers stijgt het gemiddelde bedrag dat per organisatie aan ICT-opleidingen wordt uitgegeven in 2004 bij middengrote organisaties duidelijk meer dan 10 procent naar circa 93.000 euro per organisatie.
In de categorie 500-plus is weliswaar nog geen stijging van het budget te zien, maar wel blijft het gemiddeld aantal cursisten met zo’n 300 medewerkers per organisatie stabiel. Van der Wal noemt dit een positief teken, omdat het volgt op jaren van een significante achteruitgang. "Je kunt het een voorbode van voorzichtig herstel noemen."
Van de ICT – die zich zo stormachtig ontwikkelde in de jaren negentig – dringt zich volgens hem zo het beeld op van een zeer cyclische industrie, sterk gedreven door hoge verwachtingen van innovaties. Na de terugslag in de jaren 2000 tot 2003 is het tijd voor een nieuwe groeifase. Het gebruik van software en informatietoepassingen is in de tussentijd zo diep doorgedrongen binnen organisaties, dat dit moet leiden tot een hernieuwde vraag naar ICT-opleidingen voor met name eindgebruikers.
De bedrijfsprocessen zijn tegelijkertijd zo doorspekt met ICT, dat ICT-professionals meer kennis moeten hebben van management en bedrijfskundige vraagstukken. Tenslotte zijn de vervanging en uitbreidingsinvesteringen in nieuwe hardware niet uit te stellen en onafwendbaar. "In dat opzicht staat de sector nu duidelijk aan het begin van weer een periode van groei, zowel van hardware, software als mindware. Nieuwe ronde, nieuwe kansen."< BR>
 
Eric Panhuis, Helvetica, Univers, sans-serif; font-size: 8pt;”>Naast elkaar gezet: opleidingsinkoop per branche in 2003 en 2004 in procen