Mobiel werken is een goede manier om het fileprobleem te lijf te gaan. Volgens professor Cor Molenaar is het veel meer dan alleen dat; mobiel werken is één van de ingrijpende maatschappelijke veranderingen die de komst van internet en mobiele telefonie gaan veroorzaken.
Cor Molenaar is buitengewoon hoogleraar innovatieve marketing aan de faculteit bedrijfskunde van de Erasmus Universiteit voor één dag per week. De andere vier dagen adviseert hij ondernemingen, vooral automatiseringsbedrijven.
Molenaar begeeft zich in een interessant vakgebied: het terrein waar twee totaal verschillende disciplines elkaar ontmoeten: automatisering en marketing. Het is een moeizaam samengaan. Molenaar: "Ik adviseer voornamelijk op het gebied van crm en datamining. De centrale vraag is dan: hoe kun je technologie effectief gebruiken binnen de commerciële functie van een bedrijf? Bedrijven benaderen crm helemaal verkeerd. Het is een strategisch probleem, maar men doet het voorkomen als een automatiseringsprobleem. De verantwoordelijke voor het crm-traject is vaak een automatiseerder; marketing wordt niet eens in de ontwikkelingen gekend. Op deze wijze is crm gedoemd te mislukken. Aan het systeem ligt het niet, dat is prima, maar bedrijven doen er niets mee."
Macht overnemen
Wat Molenaar betreft ligt de schuld niet, of niet alléén, bij de afdeling automatisering. Het ligt net zo goed aan het management en de marketeers. "Marketeers hebben angsten. Ze zijn bang voor techniek. Het ligt ver van ze af en ze staan er als emotionele en creatieve mensen wantrouwend tegenover. Ook zijn marketeers bang om op resultaat te worden afgerekend. Door crm wordt marketing meetbaar. Dat vindt een marketeer niet leuk."
Molenaar ziet een tweedeling in de maatschappij ontstaan tussen veertigplussers en dertigminners. Het zijn twee totaal andere werelden. Dit geldt niet alleen voor automatiseerders, maar ook voor management en marketeers. "Over het algemeen zijn marketeers niet zo best opgeleid. Als ze al zijn opgeleid, is dat vaak alleen in de klassieke marketing: je hebt een product, je zet een advertentie en dan loopt het wel. Zo werkt het niet meer, de markt is veranderd."
"Marketeers moeten met andere technieken omgaan, maar dat is hen niet geleerd. Ze moeten de klant centraal stellen, die moet worden geanalyseerd, communicatie is interactief; allemaal dingen die ze nooit hebben geleerd. Massamarketing levert aan effectiviteit en kracht in. De nieuwe marketeer weet het precies, maar is nog niet klaar voor het grote werk. Het is een kwestie van tijd; over vijf jaar is dit probleem opgelost. De jonge marketeers zullen de strijd van de oude winnen en de macht overnemen. Op zich is dit niets bijzonders; je ziet het overal."
Netwerkmaatschappij
Molenaar ziet mobiel werken niet louter als een noodzaak om het fileprobleem op te lossen, maar als onderdeel van een veel grotere ontwikkeling in de maatschappij die het gevolg is van de introductie van internet en de mobiele telefoon. "De grootste maatschappelijke verschuiving van de laatste vijftig jaar is de komst van internet, samen met mobiele telefonie; het is een enorme stap op gebied van mobiliteit. De internettechnologie begint nu pas een beetje in onze maatschappij ingebed te raken. Neem alleen al het fenomeen dat je niet meer om acht uur voor de televisie hoeft te gaan zitten om het achtuurjournaal te zien. Het is een geweldige doorbraak in het denken van mensen. Ik kan jou een mail sturen op het moment dat het mij uitkomt en jij leest die mail op het moment dat het jou uitkomt. Het is de ontkoppeling tussen zenden en ontvangen. Nog zeker vijftig jaar lang zullen er maatschappelijke veranderingen zijn die voortvloeien uit de komst van internet."
Eén van de wijzigingen die Molenaar voorziet is dat bedrijven ingrijpend gaan veranderen. Hij durft de stelling wel aan dat bedrijven zoals we die nu kennen, als zelfstandige entiteit, zullen verdwijnen. "Je moet alleen dingen doen die waarde toevoegen. Bedrijven met een eigen wagenpark, met een eigen directie, eigen it-systemen; dat gaat allemaal verdwijnen. Mensen gaan samenwerken in losse netwerken. Dat zijn totaal andere structuren. Tot voor kort waren bedrijven noodzakelijk omdat je machines en informatiesystemen nodig had waar je als individu nooit over zou kunnen beschikken. Door ontwikkelingen op gebied van informatietechnologie als internet en de komst van de mobiele telefoon is de omvang van bedrijven terug te brengen tot de kleinst mogelijke omvang: één persoon. Investeringen zijn niet nodig; je koopt alle diensten waaraan je behoefte hebt in bij een asp (application service provider, red.). Internet maakt alles toegankelijk voor iedereen. Er is niets dat je niet kunt weten; internet biedt alle informatie die je nodig zou kunnen hebben. Dat zal leiden tot een maatschappelijke herinrichting."
Molenaar ziet deze trend nu al terug in de maatschappij. "Het aantal dienstjaren dat mensen bij bedrijven hebben neemt af en het aantal zelfstandige ondernemers neemt toe; er zijn in Nederland al achthonderdduizend zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel). Het is een exponent van de netwerkmaatschappij die eraan komt. Daarin is de werkplek niet belangrijk meer." Ook binnen bedrijven worden werkplekken steeds minder belangrijk. Eén op de drie werkende mensen heeft geen dwingende reden om naar kantoor te gaan; het is niet nodig voor hun eigen functioneren in het bedrijf.
Starheid
Voor mobiel werken ziet Molenaar twee soorten beperkingen: sociale en organisatorische. "Het ligt niet aan de technologie op zich. Mobiel werken moet nog sociaal geaccepteerd worden. Mensen zijn opgeleid met denken in hokjes. Dat betekent: je gaat naar school, je bent thuis, je gaat werken. Op het moment dat die hokjes convergeren heb je een probleem. Een van die problemen heet ’thuis werken’. Daar is de gezinssituatie niet op ingesteld, en daar ben je zelf niet op ingesteld; je bent gewend om naar je werk toe te gaan, het huis is er niet op ingericht. Ook het indelen van de eigen tijd is niet makkelijk. Als iemand de hele zondag thuis werkt, heeft hij er moeite mee om maandag vrij te nemen. Dat komt doordat we zijn opgeleid in analoog denken."
"Nieuwe werkvormen worden moeilijk geaccepteerd. Dat zie je in bedrijven met flexibele werkplekken. Mensen gaan eerder naar hun werk toe om steeds dezelfde werkplek te kunnen uitkiezen, ook al is het een flexibele werkplek. Zolang we ’s ochtends het idee blijven houden dat we naar ons werk moeten, blijft het vervoer vastlopen. Als één op de tien werknemers besluit dat hij niet ergens naar toe moet om te werken en het zou sociaal aanvaardbaar zijn om te werken op de plek waar je wakker wordt, is het fileprobleem in één keer opgelost."
Ook vanuit de bedrijven is er nog veel weerstand. "Managers moeten mensen niet meer beoordelen op aanwezigheid, maar op de prestaties die ze leveren. Ook zijn er allerlei mogelijkheden om te zien of jij werkt als je thuis zit. In het algemeen heerst in bedrijven een ongelooflijke starheid, ook op automatiseringsgebied. Veel bedrijven zijn geordend in erp-systemen met ondersteunde programma’s en beveiliging. Dat is vaak nog precies hetzelfde als het dertig jaar geleden was. Als je dan zegt ‘moet je de dingen niet eens op een andere manier gaan oplossen’, is er een probleem."
"Op deze wijze is de implementatie van internet in bedrijven lang tegengehouden. Automatiseerders denken veel te veel in applicaties die aan elkaar moeten worden gekoppeld. Het probleem is altijd de interfaces en opwaardering, maar zo hoeft het niet meer. Een gebruiker heeft helemaal geen applicatie nodig; hij heeft informatie nodig. Een concept als ‘The Adaptive Enterprise’ zoals Hewlett-Packard dat voor zich ziet is de toekomst. Automatisering ondersteunt de organisatie. Als je de organisatie wijzigt, moet je ook opnieuw nadenken over de informatievoorziening."
Angst
Molenaar ziet vooral een grote noodzaak tot flexibilisering. "Er moet veel meer verantwoordelijkheid bij het individu worden gelegd. Nederland loopt ook achter in de acceptatie van nieuwe technologieën. Er is altijd wel iets waarom dingen niet kunnen. De ene keer is het de privacywetgeving, de andere keer angst. In Nederland is er angst om nieuwe dingen te gaan doen, angst om bijvoorbeeld internet goed in te zetten in de bedrijfsprocessen. Er is angst om gegevens met anderen te delen, angst om investeringen te doen waar anderen van kunnen profiteren. In Duitsland heerst ook die angst, in Groot-Brittannië veel minder, en Amerikanen hebben er helemaal geen last van."
Mobiel werken kan de maatschappij in positieve zin veranderen, vindt Molenaar. "De mensen zijn de afgelopen tien jaar enorm gaan vereenzamen. Kijk naar het aantal huwelijken en relaties dat stuk loopt en het aantal alleenstaanden. Vroeger groeiden mensen op in hun geboorteplaats, ze kenden er de mensen. Nu kennen mensen hun buren niet eens. Waarom zou je ook kennis maken? Na een paar jaar ben je weer verdwenen. Het warmtegevoel is weg. Dat maakt mensen niet gelukkig. Er is behoefte aan sociale cohesie."
"Mijn droombeeld is dat mensen werken in hun eigen dorpsgemeenschap, dat is veel beter dan steeds maar weer die auto in en in de file naar de stad. Het zou geweldig zijn als we in de buurten thuiswerkkantoren krijgen waar je naar toe kunt lopen. Je logt in bij je bedrijf of organisatie en hebt er alle faciliteiten bij de hand. Je bent met je eigen dorpsgenoten aan het werk. Dat versterkt het gemeenschapsgevoel. Je bent dicht bij huis, dus ook kinderverzorging en opvang worden makkelijker. De techniek is er, nu moeten mensen en bedrijven alleen nog wennen aan het idee."< BR>
