De gemeentelijke basisadministratie (gba) vormt de bron voor persoonsgegevens voor vrijwel de gehele overheid. Om snel en adequaat te kunnen opereren moeten de persoonsgegevens in de gba online uitwisselbaar worden. Een volledige online gba is gepland voor 2008. De tussenoplossing – de landelijk raadpleegbare deelverzameling gba – is binnenkort al beschikbaar, en biedt diverse voordelen.
Voor persoonsgegevens maakt de overheid gebruik van één bron: de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens, kortweg gba. Elke gemeente houdt de gegevens van zijn eigen ingezetenen bij. Via het gba-netwerk worden die gemeentelijke gegevens aan anderen ter beschikking gesteld. Instanties als de politie, belastingsdienst en uitvoeringsinstellingen van sociale zekerheid hebben toegang tot die gba-gegevens. Die persoonsgegevens zijn niet direct opvraagbaar uit de gba. De beantwoording van vragen wordt in het huidige gba-stelsel opgespaard en in één keer door de betreffende gemeente afgehandeld. Een uitgezette vraag wordt zodoende binnen 48 uur van een antwoord voorzien. Gebruikers van de gba-gegevens kunnen met de huidige systematiek steeds minder goed uit de voeten. Voor een effectieve uitvoering van de werkzaamheden is het noodzakelijk dat er directe toegang is op de actuele persoonsgegevens. Zoals bij een aanhouding door de politie in het kader van ‘lik-op-stuk’-beleid.
Naast het online beschikbaar krijgen van persoonsgegevens zijn er nog meer wensen. De kwaliteit van gegevens is al hoog, maar kan nog beter. Daarnaast moet het eenvoudiger worden om wijzigingen door te voeren in de gemeentelijke systemen. Ook moet het eenvoudiger en aantrekkelijker worden voor leveranciers om software voor gemeenten te ontwikkelen. Tenslotte is het gehanteerde vraag-en-antwoord-protocol inmiddels enigszins gedateerd. Het hele stelsel met gemeentelijke basisadministraties is midden jaren tachtig ontwikkeld. De gehanteerde technieken dateren uit dat tijdperk. Om aan de gestelde eisen te voldoen moet de gba worden gemoderniseerd. Het realiseren van de beoogde doelen vergt ingrijpende wijzigingen in het gba-stelsel. Dat is geen eenvoudige operatie, omdat dan een kleine 500 gemeenten over moeten op iets nieuws. Het realiseren van deze vernieuwing kost tijd. Voor dat traject is zo’n acht jaar uitgetrokken. Om al in een eerder stadium online persoonsgegevens beschikbaar te maken, is er een tussenoplossing gerealiseerd.
Snellere verificatie
In een landelijke raadpleegbare deelverzameling (lrd) wordt een beperkte weergave van de persoonsgegevens ondergebracht. De lrd vormt een tijdelijke oplossing, totdat de gba volledig online is gemaakt. De lrd bevat een beperkte set van persoonsgegevens. Dat zijn naam, adres, nationaliteiten, verblijfstitel, geboortegegevens en sofi-nummer. Die beperkte set is afdoende voor identificatie- en verificatiedoeleinden. De gba blijft gewoon bestaan en vormt de bron, die naast de lrd nog steeds zal moeten worden geraadpleegd. Bijvoorbeeld in het geval dat de persoon met de lrd is geïdentificeerd en er aanvullende gegevens nodig zijn, die niet in de lrd staan. De lrd is 24 uur per dag 7 dagen per week raadpleegbaar en geeft direct antwoord op een vraag om persoonsgegevens. Hij biedt organisaties het voordeel van online gegevens opvragen. De gegevens die zijn te verkrijgen uit de lrd zijn even actueel als de gegevens die kunnen worden verkregen uit gemeentelijke basisadministratie. De lrd is inmiddels gereed en getest. Momenteel draait de lrd in een proefopstelling. Na de zomer worden met de eerste aangesloten organisaties ervaringen opgedaan. Eind 2003 is de lrd naar verwachting beschikbaar voor alle belanghebbenden.
De lrd maakt het voor organisaties mogelijk sneller een verificatie van persoonsgegevens uit te voeren. Soms kan dat alleen bij het eerste contact met de burger. Kloppen de opgegeven persoonsgegevens niet en wordt dat pas achteraf ontdekt, dan is verhaal niet altijd meer mogelijk. De betreffende burger is immers alweer verdwenen. Heeft het contact met een organisatie een meer administratief karakter, dan is de klant natuurlijk wel aanspreekbaar. Iemand die zich aanmeldt voor bijvoorbeeld een uitkering is immers belanghebbend. Ook daar geldt dat verificatie in een zo vroeg mogelijk stadium voordelen biedt. Als de door een klant opgegeven persoonsgegevens niet blijken te kloppen, zijn er extra handelingen nodig om de gegevens alsnog kloppend te krijgen. De klant moet worden benaderd, er moet eventueel een onderzoek worden ingesteld en de juiste gegevens moeten worden verzameld. Met een directe toegang tot persoonsgegeven is snel op dit soort situaties in te spelen.
Gemeenteoverstijgend
De lrd biedt naast de directe beschikbaarheid van persoonsgegevens echter nog meer voordelen. Hij beschikt namelijk over ruimere zoekmogelijkheden. Bij het zoeken naar persoonsgegevens moet de vraag altijd aan een bepaalde gemeente worden gericht. Het is niet mogelijk gemeenteoverstijgend te zoeken. Met de lrd kan dat wel. Een verruiming is dat ook een resultaat wordt verkregen als de opgegeven zoekcriteria niet helemaal compleet of niet uniek zijn. Er komen dan in het antwoord meerdere personen terug, waaruit de gezochte persoon geselecteerd kan worden. Tenslotte zal met het invoeren van de lrd de kwaliteit van de gegevens uit de gemeentelijke basisadministraties nog verder worden verbeterd. Er zullen extra controles kunnen worden uitgevoerd die in het huidige decentrale gba-stelsel niet goed mogelijk zijn. Bij het beheer van de gegevens in de lrd zal bijvoorbeeld gelet worden op de consistentie van gegevens en dubbele registraties. Dergelijke onjuistheden zouden eigenlijk niet mogen vóórkomen, maar sommige uitzonderingen bevestigen nu eenmaal de regel. Bij het beheer van de lrd zullen die gevallen worden opgespoord en zo mogelijk worden opgelost in overleg met de betrokken organisaties.
Toegang tot de lrd staat niet open voor alle organisaties. Net als de gba staat de lrd alleen open voor overheidsorganisaties of private organisaties met een publieke taak. Organisaties die toegang krijgen tot de gba mogen in principe ook toegang krijgen tot de lrd. Zij krijgen dan toegang tot gegevens uit de beperkte gegevensset, die ze in de gba ook al mogen zien. Er hoeft zodoende voor een aansluiting op de lrd geen afweging meer plaats te vinden welke gegevens wel of niet ingezien mogen worden. Het verkrijgen van een aansluiting kan dan ook snel en eenvoudig plaatsvinden. De kosten vallen ook mee. Tot vijfduizend vragen kost minder dan 200 euro per jaar en voor iets meer dan 30.000 euro per jaar kan de lrd onbeperkt worden geraadpleegd. Een enquête wijst uit dat de belangstelling voor een aansluiting op de lrd groot is. Meer dan 80 procent van de organisaties met toegang tot de gba geeft aan een meerwaarde te zien in het gebruik van de lrd. Ook vrijwel alle ondervraagde gemeenten geven aan voordelen te zien in directe toegang van persoonsgegevens van een andere gemeente.
Wachttijd vervalt
De ontsluiting van de gegevens uit de lrd aan organisaties is geschoeid op moderne leest. Gekozen is voor tcp/ip voor het transport, http voor het leggen van contact, ssl voor de beveiliging, XML voor de gegevensopmaak, soap voor het inpakken van de berichten en wsdl voor het contractueel vastleggen van de interface. Hiermee beschikt de lrd over een interface die technisch up-to-date is. Ook wordt er gebruik gemaakt van de open standaarden zoals die door Harrie Gooskens in het artikel ‘De Derde Weg’ (Computable, 14 maart) worden aangedragen. Daarmee zet de overheid een eerste stap om het ontwikkelen van software voor de gba-markt eenvoudiger en aantrekkelijker te maken. Om de lrd te kunnen gebruiken, is nog wel software nodig die praat met de lrd. Hiervoor wordt door de overheid een gratis standaard browser – inclusief de broncode – beschikbaar gesteld. Een organisatie kan op basis van het wsdl-contract ook zelf een interface bouwen. Daarnaast zijn ook de bestaande leveranciers – die zich bewegen op de gba-markt – bezig met een toegang tot de lrd voor hun klanten. Hetzij in de vorm van een separate browser, hetzij compleet geïntegreerd in hun bestaande producten.
Het inzetten van de lrd vergt aanpassingen in de bestaande werkwijze. Nu is vaak rekening gehouden met een wachttijd voor de verificatie van persoonsgegeven. Die wachttijd vervalt, waardoor het werk effectiever en efficiënter ingericht kan worden. Ook is anders om te gaan met fouten. Zo komt het feit dat opgegeven persoonsgegevens niet kloppen veel eerder aan het licht. Dat voorkomt uitzoekwerk om alsnog de juiste gegevens te achterhalen. Ook hoeven er dan geen correcties achteraf meer uitgevoerd te worden. Direct bij de ‘intake’ van een klant kunnen zaken al worden afgewikkeld. Dat vergt dan wel een andere werkwijze van front-office-medewerkers en haalt werk weg uit de back-office. De back-office wordt dan meer een echte verwerkingsfabriek. Al die aanpassingen zullen de nodige voeten in aarde hebben, maar de te behalen voordelen zijn echter navenant.< BR>
Edmond van Houten, en Kees Beljaars
