Deze zomer neemt Gelre Ziekenhuizen in Apeldoorn en Zutphen een nieuw opslagsysteem in gebruik voor het archiveren van röntgenfoto’s. De bestaande systemen van dit ziekenhuis draaien al met het nieuwe san (storage area netwerk), maar de lakmoesproef is de enorme hoeveelheden ruimte die de digitale versies van de röntgenfoto’s innemen.
Een san van circa vijfhonderdduizend euro is een forse ict-investering, zeker voor een instelling in de door chronisch geldgebrek geteisterde gezondheidszorg. Of, zoals hoofd automatisering van de Gelre Ziekenhuizen, Peter Giskes, het zegt: "Van de veertig beoogde projecten die je op je lijstje hebt staan worden er vijfendertig geschrapt door budgettaire problemen." Dat er ruimte kwam om de opslag van de Gelre Ziekenhuizen met behulp van een san te organiseren komt door het Pacs-project (Picture Archive Communication System) voor digitalisering van röntgenfoto’s. De hoeveelheden data die daarbij moeten worden opgeslagen zijn zo groot dat het bestaande opslagsysteem, op losse servers, niet meer voldeed.
Alleen maar groeien
Projectleider Koos Folkersma: "We wilden al jaren wat met een san doen, en die mogelijkheid deed zich voor tijdens het Pacs-project. Bij de bestaande systemen waar we opslagcapaciteit voor nodig hadden, het zis (ziekenhuis informatie systeem, red.) en het epd (elektronisch patiënten dossier, red.), gaat het om niet meer dan 100 GB. Daarvoor krijg je geen budget voor een san."
De opslag van röntgenfoto’s is echter van een andere orde van grootte. Het working storage-gedeelte, waar de radiologen en andere specialisten direct de foto’s uit kunnen halen, heeft nog een redelijke omvang van 493 GB. Voor het archief echter is in eerste instantie 3,4 TB ruimte gemaakt. Dit wordt de komende vier jaar uitgebreid met 1,7 TB per jaar. Over vier jaar heeft het röntgenfotoarchief een omvang van 8,6 TB. Nu al kijken ook andere afdelingen, zoals oogheelkunde, naar deze manier om afbeeldingen digitaal op te slaan.
De behoefte aan opslag zal alleen maar groeien, want plannen om dat archief te schonen zijn er niet. Alle patiëntgegevens blijven in het systeem staan, net zoals het reguliere fotoarchief ook nog volledig bestaat. Bovendien wordt er gewerkt aan het digitaliseren van het papieren ziekenhuisarchief, wat nog hogere eisen stelt aan het opslagsysteem.
Virtualisatielaag
Het san moet werken in een heterogene omgeving. Het zis, met onder meer een HP 9000-cluster, is bijvoorbeeld geleverd door Pinkroccade Healthcare. Het epd werkt op een Microsoft-cluster. De kantoorautomatisering draait op een Novell Netware 6 server. Het hele Pacs-systeem wordt gebouwd door Philips Medical. Voordat Gelre Ziekenhuizen overging tot het aanschaffen van een systeem bij een bestaande leverancier, heeft het bij verschillende fabrikanten offertes opgevraagd. Uiteindelijk is de keus gevallen op het door IT Data geleverde Hitachi Data Systems, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor de SAN Symphony domeinservers van Datacore.
De beslissing om HDS te nemen was geen eenvoudige, omdat ook bestaande leveranciers, waar een goede relatie mee bestaat, in de race waren. De combinatie van prijs en mogelijkheden gaven de doorslag, omdat anders voor dezelfde prijs óf geen san aangelegd kon worden, óf het san volgens de eisen van Gelre Ziekenhuizen niet realiseerbaar was. Het beslissingstraject verliep bovendien niet zonder slag of stoot, omdat concurrerende leveranciers buiten de it-afdeling om invloed probeerden uit te oefenen op de directie. Uiteindelijk heeft toch het advies van de it’ers de doorslag gegeven.
Het unieke element in de implementatie van Gelre Ziekenhuizen is de virtualisatielaag die gevormd wordt door SAN Symphony. Deze laag maakt het volgens Folkersma mogelijk om efficiënter met opslag om te gaan. Door virtueel 2 Gb aan opslagcapaciteit aan te bieden (het maximum per lun, logical unit number), maar in werkelijkheid de hoeveelheid die echt nodig is, valt er behoorlijk te besparen op de aanschafkosten. Zolang de server niet meer dan 2 Gb vraagt zijn er geen aanpassingen nodig op de server. Dit betekent minder beheerinspanning. Ook is het bijvoorbeeld veel eenvoudiger om nieuwe hardware aan het san toe te voegen; dit maakt voor de virtualisatielaag geen verschil. Bovendien heeft deze laag gezorgd voor een forse toename van de snelheid van transactieverwerking. Waar bijvoorbeeld facturatie vanuit het zis in de oude configuratie twaalf tot dertien uur duurde, is dat nu teruggebracht tot twee á drie uur. Dat is deels toe te schrijven aan de zwaardere servers, maar de meeste tijdswinst wordt door de opslagcomponent behaald.
Conflict
Het san is vorig jaar na de zomer aangeschaft en in januari dit jaar in gebruik genomen. Dat is niet helemaal op schema, vooral omdat er een conflict tussen de producten van verschillende leveranciers moest worden opgelost. Bij het rebooten van het HP-cluster bleek iedere keer dat het Windows-cluster geen verbinding meer had. Dit bleek te liggen aan de combinatie HP, Windows en Novell. De twee bestaande zones die SAN Symphony normaal gesproken nodig heeft, een opslag- en een applicatiezone, moesten daarom worden uitgebreid met een derde zone voor HP. Hiermee was het conflict uit de wereld geholpen, al maakt het wel het beheer iets gecompliceerder. Dat beheer gebeurt in huis bij Gelre Ziekenhuizen. Er zijn geen plannen om dit uit te besteden. Wel zijn er 24-uurs servicecontracten gesloten.
Het san bestaat uit een cluster op twee gescheiden locaties, die de maximale hoeveelheid kabel tussen zich in hebben liggen die een 2 Gb-verbinding nog kan volhouden: 250 meter kabel in een fysieke scheiding van 100 meter. Een deel wordt gespiegeld op de locatie. Er is bewust voor gekozen een single point of failure te vermijden, waardoor het systeem altijd in de lucht kan blijven om door de medisch specialisten geraadpleegd te worden.
Extra kosten
Het san heeft ondertussen de aandacht getrokken van verschillende afdelingen in het ziekenhuis, die er ook graag gebruik van maken. Dit heeft wel geleid tot een andere manier van kostenberekeningen. De it-afdeling kan namelijk niet volledig zelf opdraaien voor de kosten van het san, en moet die kosten dan ook inzichtelijk maken voor de gebruikers. Giskes: "Dat is wel even schrikken. Ook al gebruiken ze maar heel weinig, bijvoorbeeld 100 GB, de achterliggende infrastructuur van het san is wel duur. Vooral in een clusteromgeving leidt meedraaien op een san tot extra kosten."
Financiële eisen zijn er niet gesteld aan de san-omgeving. Folkersma: "Voor ons is dit systeem helemaal nieuw, dus we kunnen ook niet een kostenbesparing berekenen. Voor het ziekenhuis als geheel zijn er echter wel doelen gesteld, die in eerste instantie voortkomen uit de efficiëntere manier van werken die nu mogelijk is met het san."
Giskes: "De winst boek je in het logistieke proces; je hoeft minder heen en weer te schuiven met de foto’s. Verder kan je de foto op de ene locatie maken en hem direct op de andere bekijken." De investering, die is gedaan uit het eigen vermogen van het ziekenhuis, moet op die manier in ongeveer zeven jaar zijn terugverdiend.< BR>