De inzet door de overheid van externen is de laatste jaren enorm gestegen. De Tweede Kamer heeft van minister Remkes nu gegevens over 2001 ontvangen. Vorig jaar heeft de Eerste Kamer uitgebreid over externen gedebatteerd op basis van cijfers over 1998, 1999 en 2000. Uit dat geheel blijkt een verdrievoudiging in vier jaar.
In het regeerakkoord van het kabinet-Kok was de doelstelling vastgelegd de uitgaven voor externen te reduceren met 5 procent, oplopend tot 15 procent in 2002. Dit streven, dat echter niet gold voor informatievoorziening en automatisering (daarin zou juist geïnvesteerd worden), is niet gehaald. Het Eerste-Kamerdebat was geëntameerd door Groenlinks, vanwege niet alleen de uitgaven, maar ook de vrees dat externe adviseurs een te sterke en niet transparante invloed op de beleidsvorming hebben.
I&A grootste post
Volgens het beeld dat de cijfers geven van de uitgavenontwikkeling is informatievoorziening en automatisering elk jaar de grootste post; in 2001 44,5 procent en in 2000 54,7 procent. Ook de jaarlijkse toename springt in het oog. In 1999 (139 miljoen) was het 45 procent meer dan in 1998 en in 2000 (276 miljoen) zo goed als het dubbele. In 2001 bedroeg de groei (tot 307 miljoen) 11 procent. Toenmalig BZK-minister De Vries schreef de verdubbeling in 2000 toe aan ict-inspanningen van de Belastingdienst voor het nieuwe belastingstelsel.
De fiscus blijkt elk jaar een slokop als het om externen gaat. Over 2001 neemt hij met 152 miljoen zowat de helft voor zijn rekening. Belastingdienst en kerndepartement samen brengen de totaaluitgaven voor Financiën op 156 miljoen (50,8 procent). Het eerstvolgende ministerie is Justitie, met 44 miljoen (14,4 procent). Dan volgt Landbouw, Natuurbeheer en Visserij met 35 miljoen (11,4 procent). De overige ministeries en Hoge Colleges van Staat blijven beneden de 7 procent. Remkes’ eigen BZK sluit de rij met een luttele 41 duizend euro.
Over Defensie meldt het overzicht niets, volgens een BZK-woordvoerster omdat dat ministerie ‘niet onder de rijksambtenaren valt’. Ook hebben de cijfers uitsluitend betrekking op apparaatbudgetten. Ze zijn afkomstig van het Directoraat-Generaal Management en Personeelsbeleid en dat heeft alleen daarop zicht. Volgens de woordvoerster bestaat ook elders geen centraal overzicht van uit het programmabudget gefinancierde externen.
Geen volledig beeld
Dat is voor de Kamer geen reden om met het nu gepresenteerde materiaal genoegen te nemen. Theo Rietkerk (CDA), een der indieners van de motie: "Ik wil een volledig beeld, met Defensie en de programmabudgetten." Hij wenst ook aparte vermelding van inhuur en uitbesteding en inzicht in welke resultaten zijn behaald. "Er is geen koppeling met beleidsdoelstellingen. Het gaat om enorme bedragen, maar zijn er maatschappelijke problemen door opgelost? Ik geloof het niet. Je moet echter wel meer weten voordat je fors gaat ombuigen, anders gooi je het kind met het badwater weg." Rietkerk zit in een team dat CDA-fractieleider Balkenende bij de formatieonderhandelingen ondersteunt. Hij wil snel antwoord van Remkes.
Dat willen ook, ofschoon niet aan de onderhandelingstafel, Thom de Graaf (D66) en Ella Kalsbeek, medeondertekenaar voor de PvdA, weer wel regeringskandidaat. "De LPF heeft er vooral een groot punt van gemaakt dat hier flink te bezuinigen valt, maar ik wil het niet overbelichten als item voor de formatie. Ik vind wel dat extra gegevens nodig zijn. We zouden toemoeten naar een soort intern uitzendbureau, met mensen die inzetbaar zijn voor werk van beperkte duur, zoals interim-management, organisatieklussen, automatisering en implementatietrajecten."
Peter Mom
