Uit het rapport ‘De groei voorbij’ van onderzoeksbureau Marketons blijkt dat de nederlandse it-sector de werkgelegenheid in 2002 met 23.000 banen ziet verminderen.
De auteurs van het rapport, Willem Veldkamp en Bert Landman, voorzien tot 2005 een verdere afname tot in totaal 46.000 banen.
In het rapport worden de ontwikkelingen in de it-sector in Nederland tussen 1980 en 2001 geanalyseerd waarbij met name gekeken is naar de relatie tussen de ontwikkeling van de economie en de ontwikkelingen op de it-markt. Die analyse vormt de basis voor een gedetailleerde prognose voor 2002 en een drietal scenario’s voor de jaren tot 2005.
Voor dit jaar wordt de daling van de omzet op de IT-markt ingeschat op bijna 5 procent naar een totaal van ruim 14 miljard euro. Dat bedrag heeft betrekking op de traditionele markt, exclusief telecommunicatie en exclusief industriële automatisering en micro-elektronica.
Uit het rapport blijkt verder dat vanaf 1990 de groei van de markt grotendeels bepaald is door de sterke groei van het aantal eindgebruikers. Het Millennium-probleem, de invoering van de euro en de Internet-hype blijken niet meer dan incidentele onderbrekingen te zijn geweest.
Het zijn met name demografische redenen die ervoor zorgen dat het aantal eindgebruikers de komende jaren nauwelijks groeit. Dit heeft verstrekkende gevolgen voor een eventuele groei van de IT-sector zelf.
Veldkamp en Landman stellen vast dat it geen meetbaar effect heeft gehad op de verbetering van de arbeidsproductiviteit. Ook in de verwachtingsperiode tot 2005 zal de sector waarschijnlijk niet noemenswaardig bijdragen aan de verbetering van de arbeidsproductiviteit op macroniveau. Dit kan alleen veranderen als de wereldeconomie zich bijzonder snel herstelt en de it-sector gelijktijdig extreem hoge daadkracht demonstreert.
Wat ik een beetje jammer vind is dat dit bericht niet aangeeft hoeveel IT banen er zijn, en hoeveel procent er dus verdwijnt. Nu hangen de cijfers een beetje in de ruimte. Ook aardig zou zijn de definitie van IT baan te zien. Wat volgens de één een IT-er is, is volgens een ander een telecommer, en is een applicatiebeheerder een IT-er? Nu is het alleen een somber bericht in een stroom van andere sombere berichten, zonder dat iemand er iets mee kan. Misschien dat een verwijzing naar (een samenvatting) van het onderzoek interessant is voor personen die zich in aan heroriënteren zijn op hun loopbaan.
Beetje vreemd om te concluderen dat de groei van de IT markt veroorzaakt is door een toename van het aantal gebruikers. Mij lijkt dat de groei van het aantal gebruikers een gevolg is en niet de oorzaak. Want hoe kwam het dat het aantal gebruikers zo kon groeien? Was (een keten van innovaties binnen) de IT daar zelf niet in hoodzaak voor verantwoordelijk?
Ik daag de heren Veldman en Landman uit een bedrijf aan te wijzen dat zonder toename van het personeelsbestand en zonder ICT haar primaire processen op dezelfde wijze kan ondersteunen als nu.
Verbetering van arbeidsproductiviteit komt dan snel in een ander daglicht te staan.
Volgens mij is er wel degelijk een dramatische verbetering van de arbeidsproductiviteit mogelijk, maar dan zal de ICT zich moeten richten op inrichting van primaire bedrijfsprocessen middels workflow en casemanagement. Tegelijkertijd zal men het oppoetsen van de functionaliteit middels nieuwe gebruikersinterfaces wat minder aandacht moeten geven. De meeste benodigde functionaliteit is inmiddels wel beschikbaar in de vorm van de vaak zo verfoeide, maar uiterst betrouwbare legacy software.
Dat de ICT sector een categorie banen zal verliezen lijkt me niet onwaarschijnlijk, maar dan hebben we het waarschijnlijk over beheerfuncties.
Ik heb het artikel in de telegraaf ook gelezen en na enige navraag bleek het rapport van 45 kantjes opvraagbaar bij de makers voor 250 euro. Dit heeft mij doen besluiten om te stoppen met het lezen van de telegraaf of althans te stoppen met het serieus nemen van de strategische economische berichtgeving van deze krant(vrij laat zullen sommigen denken). ICT als sector dient zich te richten op kostenbesparende of winstverhogende oplossingen voor hun klanten.
Dit kan alleen als je je klanten en de branche waarin ze opereren goed kent. Dat betekend meedenken en toewerken naar een oplossing die voor de klant gewenst is en uitvoerbaar door is door de ICT leverancier. In Nederland willen bedrijven dus software of proces oplossingen die slaan op hun eigen situatie en niet op bv de amerikaanse bedrijven. Indien die aansluiting er niet is heb je niets aan al die extras die software programmas vaak bieden en dus verliest de gebruiker zijn interesse.
Standardisatie blijft natuurlijk een gevaar omdat er in sommige branches niet veel verschil zit in het aangeboden produkt en het dus m.n. de bedrijfsvoering is die het verschil uitmaakt.
Wat je nu helaas ziet is dat klanten stoppen met het doen van uitgaven, iets wat natuurlijk nooit zou gebeuren als ICT oplossingen per definitie geld opleveren!!
Tuurlijk wacht men nu even met het upgraden van bepaalde licenties/systemen als het niet echt noodzakelijk is en dit voelen software producenten en consultancy bedrijven in alle lagen van de organisatie. Maar zodra het gaat om echte vernieuwing of direct waarneembare ROI dan blijft er nog lang handel voor ons. Dit moet dan ook de focus zijn.
Dat er dus banen verloren gaan is niets nieuws. Beter richt men zich op het aanpakken van de oorzaak van het probleem ipv mee te doen met het algehele gejammer. Maar ja marketingorganisaties moeten ook centjes verdienen en misschien dat er toch mensen zijn die er iets positiefs in zien. Het artikel heeft in ieder geval in eerste instantie een negatieve klank en geeft m.i. een verkeerd sentiment af.
Peter Rietveld: In het originele persbericht werd gezegd dat het aantal ontslagen in 2002 – 23.000 – 12% van het totaal was. Computable heeft dat echter niet overgenomen. De precieze definitie voor IT baan staat uiteraard in het rapport. Overigens gaat het om banen in de IT sector alleen; telecom is niet inbegrepen.
A. Brand: Dat is wel een van de meest vreemde reacties die we bij Marketons te horen gekregen hebben. Het is niet zo dat bedrijven op willekeurige plekken lege bureaus met PC’s neerzetten, waar vervolgens vanzelf mensen achter gaan zitten. In tegendeel; de afgelopen jaren is het aantal werknemers dat behoefte had aan een geautomatiseerde werkplek sterk toegenomen (o.a. door een grotere arbeidsparticipatie van vrouwen) , en als gevolg daarvan de IT investeringen ook. Om demografische redenen zal deze groei van het aantal eindgebruikers zich echter niet in hetzelfde tempo voort kunnen zetten.
Hans Metselaar: U valt het rapport aan op punten die er niet instaan. De auteurs zeggen namelijk niet dat er geen verbetering van arbeidsproductiviteit mogelijk is met behulp van IT; ze constateren alleen dat hogere IT investeringen tot op heden niet tot een aantoonbare verbetering in de arbeidsproductiviteit hebben geleid. Let wel: we praten hier over het macro-economische begrip arbeidsproductiviteit, en niet over incidentele gevallen. Enkele van de aanbevelingen in het rapport verschillen dan ook niet zoveel van degene die u aandraagt.
Uw eerste opmerking begrijp ik overigens niet: u stelt dat bedrijven alleen hun primaire processen kunnen blijven ondersteunen door meer ICT werknemers aan te nemen?
JerryM: Als onafhankelijk informatieleverancier proberen wij ons te richten op het leveren van feitelijke informatie. We proberen geen “goed” of “verkeerd” sentiment af te geven, maar alleen de zaken weer te geven zoals wij ze zien. Ik ben het met u eens dat het voor de IT sector als geheel belangrijk is om energie te steken in het uitwerken van oplossingen waar bedrijven wel voordelen mee kunnen behalen, maar dat is niet onze taak. Daar kunt u beter een duur consultancybureau voor inhuren.
Mark van der Wolf: Ik vind het een flauwe markering truc en verbaas me over het feit dat de telegraaf en andere media zich voor jullie commerciele karretje laten spannen. De IT sector heeft na een sterke periode de nodige klappen te verwerken gehad. Nu is het een sector die als ieder ander te lijden heeft van het negatieve economische sentiment dat op dit moment heerst.
Echt dit soort berichtgeving heeft een hoog story/prive gehalte.
Omdat mijn reactie raar wordt bevonden, nog een kleine toelichting. Het kan namelijk zijn dat ik zelf verkeerd interpreteer of geinterpreteerd wordt. Wat ik bedoel is dat de conclusie van Veldkamp en Landman alleen opgaat indien de IT penetratiegraad onder de doelgroep gelijk is gebleven. Mijn redenering is dat IT (-innovatie) zelf de verhoogde pentratie van IT gebruik heeft veroorzaakt. Ofwel het percentage IT gebruikers onder de totale groep werkenden is als gevolg hiervan toegenomen in de periode 1990 tot 2002. Ik beweer dus niet dat door IT de groep werkenden zelf is toegenomen. Onderzoek eens of het IT gebruik en derhalve investeringen hierin, evenzo waren toegenomen als Lan en Internet niet tussentijds hun intrede hadden gedaan c.q. niet verder waren uitontwikkeld. Voorlopig blijf ik er bij dat de groei van het aantal gebruikers een gevolg is en niet een oorzaak.
A Brand: Aah, nu begrijp ik beter wat u bedoelt. Het lijkt me dat we het in grote lijnen eens zijn maar dat we een beetje langs elkaar heen praten. Het probleem in deze is dat ons persbericht en de mediauitingen die daarop gebaseerd zijn, noodgedwongen slechts een beknopte samenvatting van het rapport bevatten, waardoor er uiteraard misvattingen als deze kunnen ontstaan. Ik zal proberen het standpunt van de auteurs ietwat te verduidelijken:
Uit het onderzoek blijkt dat de IT-uitgaven per zakelijke eindgebruiker (want daar praten de auteurs over) gedurende de periode 1994-2002 nagenoeg constant zijn gebleven. Dat wil zeggen dat de omvang van de IT markt bepaald wordt door het aantal zakelijke eindgebruikers. De onderzoekers beargumenteren dat de automatisering van de zakelijke eindgebruikers al enkele jaren geleden voltooid is, en dat ook het aantal zakelijke eindgebruikers de komende tijd niet sterk meer zal groeien – iets dat enige tijd geleden nog wel een stimulerende kracht was (o.a. door de toenemende participatie van vrouwen).
Het ontstaan van het internet (en in mindere mate, LAN’s en andere technologie) heeft weliswaar sterk bijgedragen aan de toename van de IT bestedingen, maar ondanks dat zijn de uitgaven per zakelijke eindgebruiker constant gebleven. Zonder het ontstaan van internet zouden ze dus misschien wel gedaald zijn.
De onderzoekers verwachten daarnaast niet dat er op korte termijn (lees: de komende drie tot vijf jaar) zich nieuwe technologische ontwikkelingen zullen voordoen die zo’n groot effect zullen hebben als internet. De conclusie die volgt uit bovenstaande veronderstellingen is, simpel gezegd, dat de rek een beetje uit de groei is.
(Let wel: dit is de grote lijn van het verhaal. In het onderzoek zijn nog meerdere factoren meegenomen, maar die laat ik voor het gemak nu buiten beschouwing.)
JerryM: Ik weet niet hoe ik hier op een nette manier op reageren. Het enige belang dat Marketons heeft is het verkopen van het rapport en het opbouwen van een goede naam. Wij zijn absoluut niet gebaat bij het creëeren van onnodige opschudding; dat zou alleen maar ten koste van onze reputatie gaan. Het onderzoek is uitgevoerd door twee mensen met uitzonderlijk veel ervaring in de IT, die samen de ontwikkelingen van de afgelopen 20 jaar grondig hebben geanalyseerd. Op basis van dit onderzoek zijn zij tot de conclusie gekomen dat het merendeel van de andere onderzoeken op dit gebied (o.a. van het CPB) te kort schieten en een veel te optimistisch beeld schetsen – wellicht om politieke redenen. Daarmee gaan zij tegen de publieke opinie in, dat is waar – en tot overmaat van ramp roepen ze ook nog dingen die de IT industrie helemaal niet wil horen. Dat zou je kunnen betitelen als een “story/prive” verhaal, ja. Zelf denk ik echter dat dit onderzoek een van de weinige in zijn soort is dat niet is uitgevoerd met politieke of anderssoortige oogkleppen op.
Ik vind de reactie van dhr. Van der Wolf veelzeggend. Zonder het rapport te kennen (altijd lastig als je daar 250 euro voor moet neertellen) zie ik toch vreemde patronen in de redenering: gezien de enorme investeringen in modernisering en consolidatie van back-end systemen heb ik mijn twijfels bij de directe link tussen groei in de IT-sector en het aantal eindgebruikers. Sterker nog, met de demografische ontwikkeling zie ik een mooie toekomst voor de IT in het veraangenamen van het leven van toekomstige ouderen die veel meer tech-savvy zullen zijn dan de huidige generatie ouderen. Dan het punt over arbeidsproductiviteit: Wat veel onderzoekers niet inzien is dat IT een factor is die moeilijk kan worden geïsoleerd omdat de IT de aard van het produktieproces zelf heeft veranderd. Zodat vergelijkingen over een langere periode vanzelf mank gaan. Uitdaging: probeer de link tussen arbeidsproductiviteit en de telefoon maar eens waterdicht aan te tonen.