De strijd om de Louis Vuitton Cup en de America’s Cup in Nieuw-Zeeland is het natte speelplaatsje van hightechmiljardairs, biotechmagnaten en modemogols. Samen hebben ze deze keer 700 miljoen dollar opgehoest in de strijd om de meest prestigieuze zeiltrofee. Het meeste geld wordt gebruikt om van de grillige zeilsport een harde wetenschap te maken.
Negen teams maken dit najaar in een groot aantal onderlinge races om de Louis Vuitton Cup uit wie in februari 2003 de Black Thunder van Nieuw-Zeeland mag uitdagen in de strijd om de 151-jaar oude America’s Cup. Nu de eerste ronden zijn gehouden bij het Nieuwzeelandse Auckland lijkt het One World Team van de Seattle Yacht club over de snelste boten te beschikken. Op de tweede en derde plaats komen respectievelijk het Zwitserse Alinghi-team en het team van Oracle-BMW. Het gedrag van de miljardairs die deze teams financieren is echter net zo onberekenbaar als de wind in Hauraki Gulf. Verrassingen blijven daardoor mogelijk.
Laat het maar aan Larry Ellison over om de sport der koningen neer te halen tot het niveau van een caféruzie. Nu de 80 miljoen dollar die Ellison c.s. gestoken hebben in het uitrusten van twee boten geen toppositie lijkt te garanderen in de Louis Vuitton Cup, bijt de ceo van Oracle met verbale, stoten beneden de gordel van zich af. Hij gaat schimmen te lijf die hem al zo’n 25 jaar achtervolgen: Seattle, Microsoft, Paul Allen. De zeerotten die Larry moeten bijstaan in zijn ambitie in godsnaam ooit ergens in iets de nummer 1 van de wereld te zijn, vliegen net zo gemakkelijk de laan uit als Ellison’s luitenants bij Oracle. Software of zeilen, het gaat uiteindelijk om dezelfde zaken: veel technologie, veel geld en veel ego.
| Deelnemers aan de Louis Vutton Cup Volgens een conservatieve schatting hebben de negen teams die deelnemen aan de Louis Vutton Cup voor hun deelname zo’n 700 miljoen dollar uitgegeven. De teams zijn: Le Defi Areva (Frankrijk), Mascalzone (Italië), Prada Challenge (Italie), Victory Challenge (Zweden), Alinghi Swiss Challenge (Zwirtserland), GBR Challenge (Engeland), Oracle BMW Racing (USA), Team Dennis Connor (USA) en One World Challenge (USA). De winnaar van de Louis Vuitton Cup mag in februari 2003 uitkomen tegen het team van Nieuw-Zeeland in de strijd om de America’s Cup. |
Het moet Elisson ook dwars zitten dat Craig McCaw alle andere teams te snel af was door reeds ver voor het eerste startschot werd gelost alle rechten te kopen op het gebruik van de wifi-frequenties rondom Hauraki Gulf. De andere teams zijn voor de communicatie tussen zeilschepen en volgboten tijdens de voorbereiding van de races nu aangewezen op smalbandiger radio en mobiele telefoons. Al deze communicatieapparatuur gaat trouwens voor het begin van iedere race letterlijk (in een waterdichte drijvende zak) overboord. Tijdens een race mag een zeilschip volgens de reglementen niet communiceren met de technische staf aan de wal of op volgboten. De scheidsrechters communiceren tijdens de races via gekleurde vlaggen met de deelnemers.
Technologie en spionage
De strijd om de Louis Vuitton Cup en de America’s Cup is niet alleen een strijd tussen miljardairs, boten en schippers. Het is ook, en vooral, een strijd die uitgevochten wordt met behulp van technologie. De onderlinge verschillen in races zijn soms niet groter dan een paar seconden en iedere kleine verbetering aan het zeil, de mast, de romp, de stagen of de kiel kan daarom het verschil betekenen tussen winst en verlies. Deze prominente rol van technologie is niets nieuws. Reeds in 1903 liet de befaamde Amerikaanse bankier J.P. Morgan speciaal voor de America’s Cup een zeilboot bouwen met een uitschuifbare mast die verlengd kon worden tot maximaal 65 meter. Morgan won.
Nieuwe ontwerpen en materialen worden in de strijd om de Louis Vutton Cup en de America’s Cup beschermd als militaire geheimen. In 1983 begon het team van Australië de kiel in te pakken voordat zijn boot uit het water kwam om te voorkomen dat de concurrentie een blik zou kunnen werpen op een revolutionair nieuw ontwerp met een vleugel onder aan de kiel. De meeste boten die dit jaar meedoen aan de Louis Vuitton Cup worden geheel ingepakt in een soort jurk, wanneer ze uit het water komen. Toch sleepte het Italiaanse Prada team – de winnaar van de vorige Louis Vuitton Cup – onlangs het Oracle-BMW team in Nieuw- Zeeland voor de rechter wegens vermeende spionage.
De Italiaanse modekoning Patrizio Bertelli, die 90 miljoen dollar heeft geïnvesteerd in nieuwe boten voor het Prada-team, wist kennelijk dat Elisson ooit zijn klusjesmannen opdracht heeft gegeven vuilnisbakken van Microsoft te doorzoeken. Toen er dus ongewenste pottenkijkers opdoken rond de ‘compound’ van de Italianen gingen de verdachtmakingen onmiddellijk in de richting van het Oracle-BMW team. De zaak liep met een sisser af en Bertelli moest een boete betalen omdat de reglementen niet toestaan dat deelnemers naar de rechter stappen. Nadat Prada vervolgens door Oracle-BMW werd verslagen, ontsloeg Bertelli onmiddellijk de ontwerper van zijn boten. Iemand moet tenslotte de schuld krijgen, wanneer een miljardair gefrustreerd raakt.
Zeilen: een harde wetenschap
In feite investeren geldschieters als Elisson, McCaw, Allen en Bertelli miljoenen dollars om een sport, die van oudsher vooral gebaseerd is op intuïtie en ervaring, om te zetten in een harde wetenschap die gebaseerd is op cijfers, bytes en statistieken. Windmeters, snelheidsmeters, gps-apparatuur, digitale camera’s, spanningsmeters, navigatiesoftware, Doppler-radar en neurale netwerken worden ingezet om de traditionele natte vinger, het spugen op het water en het observeren van rook uit een schipperspijp overbodig te maken. Door deze ontwikkeling zijn de wiskundigen, de programmeurs, de ontwerpers, de ingenieurs en de metereologen van een team net zo belangrijk als de schipper en zijn bemanning.
Het probleem voor deze zeilwetenschappers blijft dat zelfs voor supercomputers en neurale netwerken het analyseren van het gedrag van een zeilboot in wind en water een vrijwel onhanteerbare hoeveelheid variabelen oplevert. Een boot beweegt zich door twee verschillende mediums die beide voortdurend in beweging zijn, hij wordt aangedreven door een wind die doorlopend varieert in kracht en richting, maakt gebruik van zeilen die continu bollen en flapperen, bestaat uit honderden onderdelen die verstelbaar zijn en wordt bemand door zestien mensen die beslissingen nemen en fouten maken. Het is eenvoudiger een model te maken van het gedrag van tien dronken zeelui in een hoerenkast dan van één zeilboot in het water.
Tijdens de testvaarten registreren sensoren aan boord van de beide One World- schepen van McCaw en Allen ongeveer tweehonderd verschillende parameters. Al deze data worden via de draadloze lan (wifi) verzonden naar de volgboten en naar het hoofdkwartier aan de wal waar ze worden geloosd in een Microsoft SQL database. Het doel is uiteindelijk om voor verschillende omstandigheden (windsnelheid, windrichting, snelheid van de boot, golfslag) optimale standen te vinden voor alle elementen aan boord die verstelbaar zijn. De beschikking over twee vrijwel identieke boten biedt enorme voordelen. Het is dan immer mogelijk het gedrag van beide boten onder ongeveer dezelfde omstandigheden maar met bijvoorbeeld verschillende zeilstanden met elkaar te vergelijken.
Nationalisme en egoïsme
Nationalisme en chauvinisme hebben altijd een belangrijke rol gespeeld in de strijd om de America’s Cup. Van 1851 tot 1983, het jaar waarin Australië met zijn nieuwe kiel won, stond de America’s Cup onveranderlijk vastgeschroefd in de prijzenkast van de New York Yacht Club. Deze club paste, wanneer dat noodzakelijk was, de regels van de America’s Cup aan om de prijs zo ten koste van alles in Manhattan te houden. De Stars & Stripes, de boot die dit jaar de New York Yacht Club vertegenwoordigt, lijkt echter in de Louis Vuitton Cup geen hoge ogen te gooien.
Sinds 1983 hebben alleen Australische, Amerikaanse en Nieuwzeelandse teams de cup gewonnen. De Zwitserse miljardair Ernesto Bertarelli heeft naar verluidt dit jaar 100 miljoen dollar geïnvesteerd in zijn Alingi team om de ‘auld mug’ voor het eerst naar Europa te halen. Bertarelli bracht ook met de Nieuwzeelander Russell Coutts een voormalige winnaar als schipper aan boord van zijn dure zeilschepen. Het zou natuurlijk opzienbarend zijn wanneer Zwitserland – waar de enige ‘Seeen’ die men kent eigenlijk meren zijn – de Cup zou binnenhalen.
Craig McCaw is een kosmopoliet en milieubeschermer die een geheel eigen stijl meebrengt naar de zeilwereld. One World zeilt in de visie van McCaw niet om één of ander bedrijf of land te promoten maar heeft als thema het beschermen van de oceanen. Het One World-team zal tienduizend bomen laten planten op een eiland in de Stille Oceaan als compensatie voor de milieuschade die wordt veroorzaakt door de uitlaatgassen van de volgboten van het team. De zeilboten van One World worden uitsluitend gewassen in regenwater dat in Auckland wordt verzameld in een grote tank. Wars van nationalisme wilde McCaw zijn boten laten varen onder de vlag van de Verenigde Naties. Dat bleek volgens de reglementen van de Cup niet mogelijk omdat de VN geen yacht-club heeft.
Larry Ellison, die van plan is af en toe zelf de rol van schipper te spelen op de Oracle-BMW boot, drijft graag de spot met het idealisme van McCaw. Hij verklaarde tegenover de pers in Nieuw-Zeeland dat McCaw waarschijnlijk alleen een team financiert vanwege de belastingaftrek. "Craig zeilt in naam van de oceanen," zei Elisson tegen een reporter van de New York Times, "wij denken erover om in de naam van de hele planeet mee te doen. Als McCaw echt de oceanen wil helpen dan zou hij toch beter 85 miljoen dollar kunnen uitgeven aan de oceanen in plaats van aan een boot."
Het wekt natuurlijk wel verbazing dat mensen als McCaw en Elisson juist in deze moeilijke tijden zoveel tijd en geld steken in hun dure hobbies. McCaws bedrijf XO Communications is recentelijk failliet gegaan en de marktwaarde van Oracle is nog maar 20 procent van wat het is geweest. Elisson heeft bezworen dat Oracle geen cent bijdraagt aan het Oracle-BMW team en dat hij zelf als ceo een jaarsalaris heeft van één dollar. Maar kan het nooddruftige softwarebedrijf wel zolang zonder zijn inspirerende ceo? Ellisson werkt naar eigen zeggen vanuit Auckland iedere dag via een satellietverbinding minstens vijf uur aan zijn verplichtingen als ceo van Oracle.
Weersvoorspelling
Het succes van een schipper wordt altijd in belangrijke mate bepaald door zijn gave het weer en dan met name de wind te voorspellen. Een zeiler moet zien waar op het water de meeste wind is, hoe de wind beïnvloed wordt door objecten op het land en op het water en hoe andere weersfenomenen – regen, een wolk voor de zon – de wind beinvloeden. Om ook op dit terrein niets aan het toeval over te laten heeft het One World team van McCaw een onbekende, maar enorm grote, som geld uitgegeven aan het bestuderen van weer en wind rondom en op Auckland’s Hauraki Gulf.
Het One World-team gebruikt 57 weerstations en weerboeien rondom en in de Hauraki Gulf. In de afgelopen twee jaar zijn bovendien vijf weerboten van One World iedere dag het water opgegaan om metingen te verrichten. De stations, boeien en boten registreren een constante stroom van variabelen over onder meer windsterkte, windrichting, temperatuur, luchtdruk en neerslag. Andere variabelen zijn geheim. Al deze metingen worden gedaan om modellen te ontwikkelen die kunnen voorspellen hoe wind en water zich zullen gedragen tijdens een bepaalde race.
One World laat het voorspellen van windrichting en windsterkte op het water waar de race wordt gehouden over aan een neuraal netwerk dat is ontworpen door het Ford Research Laboratory. Gedurende de afgelopen twee jaar zijn alle metereologische metingen ingevoerd in dit neurale netwerk. Het neurale netwerk heeft modellen ontwikkeld op basis waarvan voorspellingen kunnen worden gedaan over de windsterkte en windrichting op de dag van de wedstrijd. Voordat de communicatie tussen de boot en de wal wordt verbroken wordt de laatste voorspelling gedownload naar een Panasonic Toughbook aan boord van de zeilboot.
Beste schipper of beste boot
Niet alle zeilers zijn gelukkig met de grote nadruk die wordt gelegd op de geldschieters en op de technologie. "Technologie is nu alles," zegt Kenneth Read, de roerganger van de Stars & Stripes, het derde Amerikaanse team. "Wij mogen meevaren omdat er toch iemand aan boord moet zijn," voegt hij er cynisch aan toe. De schippers, de tactische adviseurs en de gewone bemanningsleden verdienen goed geld. Ze vliegen ook gauw de deur uit wanneer de geldschieters niet tevreden zijn.
Wordt het zeilen louter een kwestie van geld en technologie? Niet helemaal. In de vorige Louis Vuitton Cup werd 80 procent van de races gewonnen door de boot die als eerste door de startlijn ging. Dat betekent dat het manoeuvreren van de boten in de vijf minuten die vooraf gaan aan de start de belangrijkste factor is die bepaalt wie wint en wie verliest. Dit spel van gijpen, laveren, draaien, in de wind dobberen en oploeven is niet door computers te simuleren. Wanneer twee boten technisch gelijkwaardig zijn, dan heeft nog altijd de boot met de beste schipper en de beste bemanning de grootste kans op de overwinning.
Freelance medewerker Teake Zuidema leerde zeilen zonder computers en neurale netwerken in een 16-kwadraatje op het Pikmeer en de Wijde Ee bij het Friese Grouw.
Teake Zuidema
