Lucent Technologies’ nieuwe ceo Patricia Russo ging op tournee langs de ziekbedden van haar afnemers in de telecommunicatie. Het is nog steeds gemakkelijker iets te verkopen aan zieke klanten dan aan dode klanten. Wijst Russo’s herstructurering de weg naar een herboren, sterk afgeslankt Lucent of is haar plan slechts een doekje voor het bloeden? Samen met haar voormalige collega Carly Fiorina is ze in ieder geval de meest bekeken ceo van Amerika.
De malaise bij de telecommunicatiebedrijven is algemeen. Producten van Lucent zijn – vaak nog in de originele verpakking – voor een habbekrats te koop op de veilingsite van Ebay. Toen de Australische telco One.Tel vorig jaar failliet ging was er geen hond die het netwerk dat Lucent voor One.Tel had gebouwd, wilde kopen. Hutchison Telecommunications mocht het netwerk dat 1 miljard Australische dollars had gekost, voor een kratje Forster-bier inpikken. Bernie Ebbers, de grootste megalomaan onder de telecommagnaten, vertrekt als ceo van het nooddruftige Worldcom De telecomsector is in de VS in een race verwikkeld met de staalindustrie wie de meeste faillissementen per maand kan produceren. Diagnose: de telco’s zijn wereldwijd doodziek en de besmetting is uiteraard overgeslagen naar hun leveranciers.
De grote en kleine klanten van Lucent zitten tot over hun oren in de schulden terwijl de glasvezel en aanverwante apparatuur hen de neus uitkomt. Volgens Merrill Lynch zullen de uitgaven aan telecom-apparatuur in 2002 11 procent lager uitvallen dan ze in 2001 waren. De vooruitzichten voor 2003 zijn al niet veel beter. Tegelijkertijd dalen de prijzen gemiddeld zo’n 30 procent per jaar. Dus heeft Lucent meer onbetaalde rekeningen dan nieuwe bestellingen en is het geen wonder dat er flink de klad zit in Amerika’s grootste leverancier van telecom-apparatuur. Bedrijven die twee jaar geleden gezien werden als de steunpilaren en de hoogvliegers van de nieuwe economie kochten hun snoeren, glasvezels en schakeldozen vaak op de pof bij Lucent. De gewoonte om de klanten forse sommen voor te schieten bij de aanschaf van nieuwe spullen, breekt Lucent flink op. Het failliete telecom bedrijf Global Crossing heeft meer schulden bij Lucent dan bij zijn eigen bank.
Door de malaise in de telecommunicatie is Lucent Technologies nog slechts een schaduw van wat het bedrijf drie jaar geleden was. Lucent heeft in acht opeenvolgende kwartalen forse verliezen geboekt. Van de 106.000 personeelsleden die het twee jaar geleden in dienst had, zullen er waarschijnlijk in 2003 niet meer dan 35.000 over zijn. Grote afnemers als Sprint, World Com en Qwest hebben verdere bezuinigingen aangekondigd en dat betekent ook dat bij Lucent de broekriem flink aangehaald moet worden.
Van 250 naar 15 miljard dollar
Een aandeeltje Lucent dat in de hoogtijdagen van de New Economy – lees kerst 1999 – goed was voor bijna tachtig dollar kan eind april 2002 voor de schamele prijs van zo’n 4 dollar nog moeilijk een koper vinden. Achter die harde cijfers gaat veel klein leed schuil, want Lucent is het meest wijdverspreide aandeel onder de kleine beleggers in de VS. Heel wat pensioenen en vooruitzichten op universitaire opleidingen zijn met de marktwaarde van Lucent mee verschrompeld. Die marktwaarde was eind 1999 zo’n 250 miljard dollar en schommelt nu zo rond de 15 miljard dollar.
De lage marktwaarde betekent volgens insiders dat Lucent het doelwit zou kunnen worden van een boosaardige overname. Het is echter niet duidelijk wie het zich op dit moment kan permitteren om zich de vingers te branden aan het stagnerende bedrijf. Dat Alcatel in het voorjaar van 2001 bereid was 23,5 miljard dollar op tafel te leggen voor de overname van Lucent wekte alom meer verbazing dan lof. Alcatel hoopte met de overname een poot aan de grond te krijgen op de Amerikaanse markt voor telecom-apparatuur. De overname zou zijn afgestuit op de onwil van het Franse bedrijf om die te zien als een fusie tussen gelijken.
Is het einde van Lucents vrije val in zicht? "Er komt meer pijn aan,", zegt Tim O’Brien, portfoliomanager van het Evergreen Utility & Telecom fund over de vooruitzichten van de leveranciers van telecom-apparatuur. Hij voorziet dat bedrijven als Lucent, Nortel en Ericson de kosten nog verder terug moeten dringen om tot enigszins acceptabele bruto marges te komen. Die naderende pijn – Merrill Lynch verwacht dat de verkoop van telecom-apparatuur in 2003 nog eens drie procent lager zal zijn dan in 2002 – voorspelt weinig goeds voor de belofte van Lucents ceo Patricia Russo dat haar bedrijf in 2003 weer winst zal maken.
‘Turn-around’-manager
In 1993 kreeg Patricia Russo de opdracht om de verlieslijdende afdeling business communications van het nog niet opgesplitste AT&T weer op het goede spoor te krijgen. Russo had er toen al zo’n vijftien jaar trouwe dienst in de top-echelons van AT& T opzitten. Ze slaagde in haar opdracht met een bekend recept dat bestaat uit het verbeteren van de relaties met de klanten, kostenbestrijding en productverbetering. Door het succes van deze ’turn-around’ – de afdeling Business Communications is inmiddels afgesplitst als Avaya – belandde zij in de top van Lucent toen dit bedrijf zich in 1996 losmaakte van AT&T. Ze werd hoofd van de afdeling die telefoonapparatuur maakt en werkte onder andere samen met Carly Fiorina, de huidige ceo van Hewlett-Packard.
Russo had zoveel faam verworven als ’turn-around’ manager dat ze in 2000 naar Kodak werd gelokt als de coo (chief operating officer) die dat bedrijf zou binnenloodsen in het digitale (en filmloze) tijdperk. Reeds na acht maanden werd ze door haar voormalige werkgever weer teruggehaald om de nummer 1-positie bij het kwakkelende Lucent op zich te nemen. Tijdens haar afwezigheid van acht maanden waren bij Lucent de arbeidsplaatsen van niet minder dan 44.000 mensen geschrapt. Lucent was aan het bezuinigen geslagen om de volstrekt onacceptabele marges – in het laatste kwartaal van 2000 niet meer dan 13,7 procent – en een dreigend bankroet af te wenden. Het is een bekende wijsheid dat de ’turn-around’-manager het beste kan aantreden wanneer het slachtoffer het dieptepunt van de crisis heeft bereikt. Russo moet nog maar afwachten of Lucent niet door een nog dieper dal moet.
Het recept van Russo
Wall Street is minder enthousiast over de benoeming van Russo dan de werknemers van Lucent die haar met een staande ovatie binnenhaalden. Veel analisten zijn van mening dat er een outsider nodig is om het bedrijf slagvaardiger te maken. Lucents management zou een te hoog gehalte aan bureaucratische DNA hebben geërfd van het in een monopolieklimaat opgegroeide moederbedrijf AT&T. Dat zou de reden zijn waarom het bedrijf er – ondanks alle mooie beloften bij de afsplitsing van AT&T – nooit in geslaagd is de vaak briljante uitvindingen van zijn r&d-poot Bell Labs met voldoende vaart in producten te verwerken. Hoewel Bell Labs het neusje van de zalm is waar het optische telecommunicatie betreft, slaagde Nortel er in 1999 toch in eerder een snellere generatie apparatuur op deze markt te introduceren. Dat kostte de toenmalige ceo Richard McGinn zijn baan.
Russo zelf is ervan overtuigd dat ze de aangewezen persoon is om de ommekeer bij Lucent te bewerkstelligen. "Achteraf bekeken geloof ik dat dit het is waar ik me mijn hele leven op heb voorbereid," zegt ze in het Amerikaanse maandblad Fortune. Het blad karakteriseert Russo als ‘low-key’, intens maar beheerst, en het absolute tegendeel van de bravouretypes die vaak worden binnengehaald wanneer noodlijdende bedrijven op zoek zijn naar een snelle genezing. Russo lijkt niet bepaald gebukt te gaan onder de enorme verwachtingen die er op haar smalle schouders rusten. Hoewel er nauwelijks vrouwelijke ceo’s zijn bij de Amerikaanse topbedrijven zijn Patricia Russo en Carly Fiorina momenteel de ceo’s waar het meest naar gekeken wordt. Lucent en HP zijn immers bij uitstek de boegbeelden van de Amerikaanse hightech industrie.
Het recept van Russo lijkt niet veel anders dan dat van haar voorganger Schacht. In Russo’s visie is er voor Lucent – naast het innen van openstaande rekeningen – maar één oplossing en dat is meer apparatuur en meer diensten verkopen aan de grote telco’s die voor een belangrijk deel toch al met Lucent-apparatuur in hun netwerken opereren. Als de markt almaar krimpt, dan moet Lucent maar een groter percentage van die markt in handen zien te krijgen. Dat lukte vorig jaar bijvoorbeeld op de markt voor optische apparatuur waar Lucent zijn aandeel wist te vergroten van 14 naar 18 procent. Probleem is wel dat die markt van 2000 naar 2001 met 32 procent kromp. Het veroveren van een groter marktaandeel op de Amerikaanse markt voor draadloze apparatuur lukt weer niet. AT&T Wireless en Cingular Wireless – twee giganten op de Amerikaanse mobiele markt – zijn bezig hun netwerken over te schakelen van de tdma naar de goedkopere gsm-standaard. Op de gps-markt heeft Lucent een duidelijke achterstand op de concurrentie
Om haar belofte gestand te doen dat Lucent in het fiscale jaar 2003 (dat op 1 oktober 2002 begon) in ieder geval gedurende één kwartaal weer winstgevend zal zijn, is Russo bezig met een indrukwekkende tournee langs alle grote klanten. Ze wil beter en vaker naar haar klanten luisteren. Ze ontkomt er echter niet aan verder in het vlees van Lucent te snijden. Op 23 april werd een rondje ontslagen – het gaat om 6000 arbeidsplaatsen – bekend gemaakt. Russo zei bij de presentatie van de vorige kwartaalcijfers dat de kosten verlaagd moesten worden totdat ze gelijk zijn aan de verwachte inkomsten van 4 miljard dollar per kwartaal. Ze sloot destijds niet uit dat om het ‘break-even’ punt te bereiken, het nodig zou kunnen zijn nog meer mensen te ontslaan. Dat heeft inmiddels geresulteerd in het besluit om het aantal personeelsleden te reduceren tot het hierboven genoemde aantal van 35.000 in plaats van het eerder geplande aantal van 50.000.
Lucent is er inmiddels in geslaagd de jaarlijkse bedrijfsonkosten met 2 miljard dollar te verminderen. Russo: "Er is licht aan het einde van de tunnel, het is alleen nog niet duidelijk hoe lang de tunnel is."
Lambda Xtreme-technologie
In wat voor conditie Lucent uit die tunnel zal komen moet nog blijken. De geweldige bezuinigingen hebben flink gehakt in het intellectuele kapitaal en de r&d van het bedrijf. In het eerste kwartaal van dit jaar bezuinigde Lucent nog 32 procent op het r&d-budget. Russo: "Natuurlijk hebben we zeer getalenteerde mensen verloren, we hadden helaas geen werk voor hen." Een schrale troost is dat de ceo’s van Nortel, Ericsson en Alcatel gedwongen zijn hetzelfde verhaal op te hangen.
Lucent verloor eerder een slag van Nortel op het gebied van de optische telecommunicatie, maar het bedrijf hoopt nu de oorlog te winnen met een nieuwe technologie voor optische netwerken uit de vermaarde Bell Labs. Deutsche Telekom is onlangs begonnen met het testen van Lucents Lambda Xtreme, een 40 Gigabit-per-seconde glasvezeltechnologie. Volgens Lucent is het een technologie die service-providers in staat zal stellen meer bits, tegen lagere prijzen over grotere afstanden te verzenden. Alle optische netwerken gebruiken dure elektronische versterkers die om de 500 kilometer het signaal regenereren. Met de Lambda Xtreme-technologie hoeven deze elektronische versterkers nog maar om de 4000 kilometer worden geplaatst.
Lucent brengt met de Lambda Xtreme-technologie de dag waarop de elektronische versterkers compleet uit de optische netwerken zullen verdwijnen weer een stap dichterbij. Het is uiteraard de vraag hoelang het zal duren voordat de telco’s daadwerkelijk geld gaan steken in deze technologie. Bell Labs heeft meer Nobelprijswinnaars per vierkante meter lab dan welk ander onderzoeksinstituut dan ook, maar Lucent ( en daarvoor AT&T) heeft regelmatig gefaald om al het moois wat daar bedacht wordt om te zetten in commercieel succesvolle producten. Wanneer de geldkraan bij de grote telco’s weer opengaat zal blijken of de Lambda Xtreme ook financieel vruchten gaat afwerpen voor Lucent.
Teake Zuidema, freelance medewerker
