Vorige week overleed op 72-jarige leeftijd in Nuenen de wereldberoemde informaticus Professor Edsger Wybe Dijkstra. In 1999 werd hij nog door de lezers van Computable gekozen tot Nederlandse IT-persoonlijkheid van het millennium. Dijkstra leed al geruime tijd aan kanker.
| Curriculum vitae Edsger Dijkstra werd geboren in 1930 te Rotterdam. In 1948 startte hij zijn studie Wiskunde en Theoretische Natuurkunde aan de Universiteit van Leiden. Hij studeerde in 1956 af. Tijdens zijn studietijd leerde hij programmeren in het Engelse Cambridge en in 1952 werd hij benoemd aan het Mathematisch Centrum als Nederlands eerste programmeur. In 1959 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam in Informatica. Drie jaar later ging Dijkstra aan de slag aan de Universiteit van Eindhoven. Vervolgens maakte hij in 1973 een stap naar het bedrijfsleven. Hij ging als onderzoeker werken bij Burroughs, dat met Sperry Univac opging in het huidige Unisys. Vanaf 1984 was Dijkstra in Austin werkzaam aan de Universiteit van Texas. Dijkstra is bekend vanwege zijn grafisch-theoretische algoritmes, de implementatie van het Algol 60-besturingssysteem THE – dat is opgebouwd uit gesynchroniseerde sequentiële processen – de uitvinding van de ‘guarded commands‘ en programmeermethodieken in de breedste zin van het woord. Hij heeft vele prijzen en erelidmaatschappen in de wacht gesleept. Zo won Dijkstra in 1972 de ACM Turing Award, in 1974 de Harry Goode Memorial Award, in 1982 de IEEE Computer Pioneer Award en zeven jaar later nog de ACM Sigcse Award voor buitengewone bijdragen aan het computerwetenschaponderwijs. In 1999 nam hij afscheid als emeritus hoogleraar. In 2001 werd hij door de Universiteit van Athene nog benoemd tot ere-hoogleraar en begin dit jaar werd hij geëerd door de C&C Foundation of Japan, gefinancierd door de NEC Corporation. Hij was lid van de Nederlandse Academie van Kunst en Wetenschappen, erelid van de Amerikaanse Academy of Arts and Sciences, eredoctor van de Queens University van Belfast en gedistingeerd lid van de British Computer Society. |
 |
|
|
Wiskundige in de dop
Dijkstra werd op 11 mei 1930 in Rotterdam geboren. Zijn moeder was wiskundige en vertelde hem dat ieder wiskundig bewijs langer dan vijf zinnen waarschijnlijk een dwaalweg was.
Na zijn studie in de theoretische natuurkunde aan de Universiteit van Leiden besloot hij zich in 1956 geheel te wijden aan zijn grote passie, het programmeren. “Ik had besloten dat van theoretische natuurkunde en programmeren, het programmeren de grotere intellectuele uitdaging behelsde”, schreef Dijkstra over zijn besluit. Toen Dijkstra twee jaar later trouwde kon hij niet programmeur als beroep opgeven. Dat was volgens de Burgerlijke stand in Amsterdam immers geen echt beroep.
Reeds in 1956 ontwikkelde Dijkstra – naar eigen zeggen terwijl hij koffie zat te drinken op een Amsterdams terrasje – de ‘kortste-pad’ algoritme die sinds de publicatie ervan bekend staat als “Dijkstra’s algoritme”. Dit algoritme bevat de oplossing van het zogenaamde handelsreizigersprobleem; een vraagstuk waarbij een handelsreiziger een methode moet zien te vinden om via een zo kort mogelijke afstand een X aantal steden te bezoeken. De oplossing van Dijkstra wordt nog steeds gebruikt in gps-systemen.
Niet wetenschappelijk genoeg
Tussen 1952 en 1962 was Dijkstra als programmeur verbonden aan het Mathematische Centrum in Amsterdam. In de periode van 1962 tot 1984 was hij hoogleraar in de wiskunde aan de Technische Universiteit van Eindhoven. Hij wilde zijn vak toen nog niet omschrijven als computerwetenschap, omdat het programmeren volgens hem nog niet wetenschappelijk genoeg was. In 1969 stuurde Dijkstra twintig exemplaren rond van zijn ‘Notes on Structured Programming’. “Een paar jaar later ontdekte ik tot mijn verrassing dat duizenden en nog eens duizenden mensen een kopie hadden en die koesterden.”, zei hij in Computable van december 1999.
In 1972 viel hem de zeer prestigieuze Turing Award ten deel, ook wel de Nobelprijs voor de computerwetenschappen genoemd. Bij het in ontvangst nemen van de prijs zei Dijkstra: “In hun capaciteit als werktuigen zullen computers niet meer zijn dan een rimpeling aan de oppervlakte van onze cultuur, maar als intellectuele uitdaging kennen ze hun gelijke in de geschiedenis van de mensheid niet.” In 1973 werd hij research fellow bij het Amerikaanse computerbedrijf Burroughs, een bedrijf dat later fuseerde met Sperry Univac om verder te gaan als Unisys. Tussen 1984 en 1999 was Dijkstra hoogleraar in de computerwetenschappen aan de University of Texas te Austin.
GoTo
Dijkstra’s meest bekende publicatie is wel , “The goto-statement considered harmfull”, die in 1968 verscheen in de het blad Communications of the ACM (Association for Computing Machinery). In deze bijdrage – die verscheen als een ingezonden brief – zet hij uiteen dat door het gebruik van veel goto-commando’s in programmeertalen als Fortran en Basic de brondcode van het programma ondoorgrondelijk wordt. De woorden “… considered harmful’ – die overigens werden bedacht door een redacteur van het blad en niet door Dijkstra – zijn sindsdien een magische formule in de computerwetenschappen. Ene professor Goto publiceerde een artikel onder de kop “Dijkstra considered harmfull’.
Dijkstra stond in hoog aanzien bij studenten en colega’s om zijn scherpe pen en zijn welbespraaktheid. Hij kon gesprekken verluchtigen met een opmerking als: “De vraag of computers kunnen denken is net als de vraag of duikboten kunnen zwemmen.” Zelf was hij verzot op een uitspraak die hij deed op een Navo-conferentie over software engineering in 1969: “Het testen van een programma kan worden gebruikt om aan te tonen dat bugs aanwezig zijn, maar niet om aan te tonen dat ze er niet zijn.” Het Volkwagenbusje waarmee Dijkstra en zijn vrouw de Nationale Parken van Amerika bezochten werd door hem de Touring Machine gedoopt.
In 1999 kozen de lezers van Computable Dijkstra tot de Nederlandse IT-persoonlijkheid van het millennium. Hij liet vanuit zijn woonplaats Austin blijken verheugd te zijn dat Nederland hem, vijftien jaar na zijn emigratie naar de VS, nog niet was vergeten. Hij vond de uitverkiezing wel verdiend mits de kwalificatie ‘van het millenium’ werd vervangen door ‘van de laatste vijftig jaar’ zodat hij niet geplaatst zou worden boven namen als L. E. J. Brouwer, C. Huygens, S. Stevin en R. Descartes.
Professor Edsger Wybe Dijkstra heeft een onuitwisbaar stempel gedrukt op de ontwikkeling van de computerwetenschappen.
Teake Zuidema
