IBM zet zwaar in op Linux dat nu beschikbaar is op alle platformen, van grote tot kleine computers. Wat zijn de redenen daarvoor en hoever is het bedrijf gevorderd met de invoering? En waar zal Linux het meest gebruikt worden? Hein van Steenis sprak over Big Blue’s Linuxstrategie met Ronald Velten, marketing-manager Software.
Unix is al vele tientallen jaren het favoriete besturingssysteem op universiteiten; je kunt stellen dat praktisch alle internetontwikkelingen op Unix-machines plaatsvonden. Het groeide op in het domein van technisch georiënteerde mensen die daarin graag hun eigen veranderingen aanbrachten, met als resultaat dat er meer dan dertig dialecten van bestaan. De gebruikersinterface was vooral gericht op technici. Dit alles heeft de popularisering van Unix sterk belemmerd. Er is wel een poging ondernomen om tot een definitie van functies te komen die door iedereen ondersteund zouden moeten worden (Spec 1170 van X/Open), maar die is van tafel verdwenen. Van de vele dialecten zijn er drie die nu de boventoon voeren: Solaris van Sun (Intel-processoren), HP Unix (Risc-processoren) en AIX van IBM (oorspronkelijk Powerpc-processoren, later ook andere).
Linux werd in 1991 ontwikkeld door Linus Thorvald, een Finse student, op basis van Minux, een minimaal besturingssysteem dat A. Tannenbaum (VU) had ontwikkeld voor onderwijsdoeleinden
Linus vond al die Unix-versies maar niks en ontwikkelde een kernel die overal gebruikt kon worden. Onder leiding van R. Stallman (Free Software Foundation, MIT) werd GNU (Gnu is Not Unix, een compiler, een tekstverwerker en andere hulpmiddelen) en KDE (K Desktop Environment, een Windows-achtige interface) hieraan toegevoegd. Samen met andere voorzieningen wordt dit geheel – dat bekend staat als Linux – door een aantal leveranciers praktisch gratis gedistribueerd onder de GNU Public License. Volgens deze licentie mag iedereen wel aanpassingen maken, maar is hij verplicht die aanpassingen aan anderen ter beschikking te stellen. Zulke software wordt ‘open-source’ genoemd omdat de broncode en een compiler meegeleverd wordt.
IBM en Linux
Ronald Velten is marketing-manager Software bij IBM, mede verantwoordelijk voor de stimulering van Linux. We vroegen hem waarom IBM is afgestapt van AIX ten gunste van Linux.
Velten: "Van afstappen is geen sprake. We leveren nog steeds AIX en blijven dit platform ook doorontwikkelen. Linux gaat echter een steeds belangrijker en prominentere rol te spelen. In 1998 heeft IBM een strategische keus gemaakt voor Linux. Dit betekent dat Linux een centrale rol krijgt in onze e-businessvisie en gepositioneerd wordt als hét nieuwe besturingssysteem voor alle platformen van IBM; van relatief eenvoudige op Intel gebaseerde servers, ‘midrange’ servers als de eServer pSeries (RS/6000) tot en met de grote mainframes (eServer zSeries). Als laatste type server is daar onlangs de eServer iSeries (AS/400) aan toegevoegd."
"Dat wil niet zeggen dat we alleen nog Linux aanbieden, wel dat we bij nieuwe voorstellen vaak twee uitgewerkte alternatieven aanbieden, gebaseerd op een van onze eigen besturingssystemen én op Linux, zodat de klant kan kiezen wat het best aansluit bij zijn wensen en omgeving. Gartner heeft gesteld dat we een voortrekker op het gebied van Linux willen zijn, en dat is juist."
De indruk is dat jullie, gezien het verleden, nogal ver gaan richting Linux. Waarom?
"Daar is een aantal redenen voor. IBM had een sterke behoefte aan een verdere consolidatie van de gebruikte besturingssystemen. In de oertijd werd er voor elk type nieuwe computer een eigen besturingssysteem ontwikkeld, later werd dat per platform gedaan, vooral uit overwegingen van ontwikkelkosten en migratiemogelijkheden. Het mooist is natuurlijk als je een enkel besturingssysteem hebt, dat op alle platforms werkt, zodat je met iedereen en alles kunt samenwerken. Linux bleek voldoende robuust en over voldoende mogelijkheden te beschikken om overal dienst te kunnen doen, van mainframe tot server en client. We gebruiken het nu vooral als basis voor onze e-businesstoepassingen."
Betekent deze nadruk dat de ontwikkelingen van andere besturingssystemen, zoals: OS/390 en OS/400 nu gestopt zijn?
"Absoluut niet! En we zijn ook niet van plan een eigen Linux-versie te ontwikkelen. Of Linux ‘native’ werkt of onder de bestaande besturingssystemen? Dat is afhankelijk van de machine en de toepassing die de klant wenst. Technisch gezien wordt Linux op de eServer iSeries ondersteund vanuit een schilbenadering op een aparte lpar. Op Intel kan Linux ‘native’ op bijvoorbeeld onze eServer xSeries draaien. Belangrijker is dat het type server en de manier waarop Linux gebruikt kan worden dermate flexibel moet zijn dat het aan iedere eis kan voldoen. De combinatie eServer en Linux kan dat."
Er is nogal wat verwarring over de termen e-business en e-commerce. Algemeen ziet men e-business als de handel tussen bedrijven en e-commerce als de handel met consumenten.
"E-business is voor ons de centrale visie en benadering hoe bedrijfsprocessen verbeterd kunnen worden door het inzetten van internettechnologie, ongeacht bedrijfsgrootte of bedrijfssegment. Dat houdt duszowel b2b en b2c in."
Toepassingen
Een besturingssysteem staat of valt met de middleware en de toepassingen die ervoor beschikbaar zijn. Wat doen jullie daaraan?
Velten: "Onze vier middleware-platformen (DB2, Lotus, Websphere en Tivoli ) zijn hiervoor geschikt gemaakt. We werken verder heel nauw samen met een groot aantal businesspartners die toepassingen ontwikkelen. Er zijn op dit moment al zo’n 2400 toepassingen beschikbaar, alleen al voor Linux. SAP, QAD, Peoplesoft, SAS en Verisign en vele anderen hebben Linux gekozen als het platform voor hun ontwikkeling."
Gebruiken zij Java daarbij als programmeertaal?
"Verreweg de meesten wel. Er zijn nogal wat programmeurs die zich op Java geworpen hebben, en die prefereren Linux.
Geen wonder, als Microsoft Java uit Windows XP verwijdert.
"Als ze dat straks inderdaad doen, lijkt mij dat geen slimme keus. Java is sterk verbonden met Html en XML, en dat is een prima combinatie volgens open normen. Klanten willen graag open normen omdat ze niet ingesloten willen worden door bedrijfseigen software – die les hebben wij in het verleden geleerd."
En hoe staat het met diensten?
"Binnen de producteenheden en de vier divisies van IBM Global Services (Consultancy, Support, Educatie en Outsourcing) lopen inmiddels veel specialisten rond die klanten op het gebied van Linux kunnen voorlichten. En we hebben een uitgebreid aanbod aan cursussen op het gebied van Linux, zelfs het meest uitgebreide in Nederland: variërend van wat een manager over Linux moet weten tot en met de opleiding en examen voor Redhat-certificering. Iedereen heeft wel van Linux gehoord inmiddels, maar voordat je besluit om dat te gaan gebruiken, moet je de consequenties goed kunnen overzien; onze Services-divisie kan daarbij goed helpen.
Overschakelen
Het lijkt heel moeilijk om over te schakelen op een andere besturingssysteem omdat dit zo’n belangrijk onderdeel is van het informatiesysteem. Hoe gaat dat in de praktijk?
"Zelden in één grote klap. Veel bedrijven werken ongemerkt al met Linux in allerlei servers, webservers of printservers. Heel vaak begint de formele invoering bij de servers in de ‘front-office’, voor internettoepassingen. Die kunnen niet uren uit de lucht zijn voor de overschakeling, daarom wordt vaak met een schaduwdienst gewerkt, die het werk tijdelijk overneemt tot het nieuwe systeem getest is."
Zijn er klanten die dit al gedaan hebben?
"Ja zeker, daar hebben we al vrij veel ervaring mee opgedaan. Een van de bedrijven die vrijwel volledig op Linux is overgestapt, is Korean Airlines. Die moesten een compleet nieuw systeem hebben, vandaar dat ze meteen alles vervangen hebben. Hetzelfde geldt voor D-Reizen in Nederland, het hoofdkantoor en alle bijkantoren, die via een van onze businesspartners geholpen is bij de migratie. Maar een volledige overschakeling is niet nodig, de meeste klanten beginnen met de invoering bij de webservers en andere printservers. Als ze voldoende ervaring en vertrouwen hebben opgedaan, zullen zij Linux verder invoeren. Bovendien is Linux geen Haarlemmerolie die je overal kunt gebruiken. Zoals gezegd, bij onze voorstellen maken we bijna altijd twee scenario’s, één met eigen software en één met Linux. Het feit dat Linux gratis is, speelt eigenlijk nauwelijks een rol in het geheel, het gaat om de totale eigendomskosten, de ’total cost of ownership’, waarbij je natuurlijk wel moet betrekken wat je toekomstige strategie en de voordelen daarvan op termijn zullen zijn."
Voordelen Linux
Net zoals internet veel meer is dan alleen een netwerk, is Linux veel meer dan alleen een besturingssysteem. Wat zijn de strategische voordelen van Linux?
"Wij zien Linux als een zogenaamde ontwrichtende technologie (disruptive technology), net als internet. Er zijn grote voordelen verbonden aan het standaardiseren op een enkel besturingssysteem, niet alleen voor ons maar vooral voor klanten. Dat maakt alle koppelingen veel eenvoudiger. Maar door de keuze voor zo’n systeem wil je niet ingesloten worden in de producten van één leverancier, vandaar de trend naar ‘open source’-software. Bovenden geldt in het geval van Linux dat het uitermate goed past bij de gang naar internet, dat door de Unix-wereld is ontworpen. Dat is ook de reden waarom de adoptie van Linux in een stroomversnelling is geraakt."
"Linux is niet alleen robuust, maar ook heel schaalbaar! In de breedte, zoals bij Shell waar we een systeem met 1400 Netfinity servers hebben geïnstalleerd voor seismologisch onderzoek. En ook in de diepte, zoals bij Telia (een Zweedse ISP) waar we een zware mainframe met 40.000 partities hebben staan; een nieuwe partitie, dat wil zeggen een nieuwe klant, is in 4 seconden geïnstalleerd. Dat is een tot nu toe ongekende schaalbaarheid en flexibiliteit. Dit zijn voorbeelden van toepassingen waar Linux de voorkeur kreeg, maar dat is nu nog lang niet altijd het geval."
Hoe zit het met de opslag van informatie onder Linux?
"Die is heel efficiënt. Als je met veel gegevens werkt – en op internet en met de nieuwe media vindt een data-explosie plaats – is Linux erg efficiënt. Het grote voordeel is dat je alles over IP-verbindingen (Gigabit Ethernet) kunt laten lopen, waarvoor veel goedkope apparatuur en hulpmiddelen beschikbaar zijn; nu wordt vaak gewerkt met het duurdere Fddi (Fiber-optic Distributed Data Interface) of Fibre Channel. Bovendien heb je dan niet met twee soorten verbindingen te maken, alleen met Ethernet en TCP/IP, met alle voordelen van dien. Die bovendien nog geschikt zijn voor de nieuwe media. Ook voor het benutten van de op het Web verzamelde gigantische hoeveelheden informatie – data mining."
Interoperabiliteit is het sleutelwoord bij de beslissing voor Linux.
Distributies
Linux is gratis, je mag het op elke computer direct installeren. Dat kan ook een argument zijn als je met veel computers werkt. Het wordt gedistribueerd door verschillende bedrijven. Hebben jullie daarin een voorkeur?
"Neen, in principe is Linux zelf altijd hetzelfde. De distributeurs voegen daar hulpmiddelen aan toe die gericht zijn op bepaalde toepassingen, en dat is vaak bepalend voor de keus van de klant. Wij werken samen met de vier grootste distributeurs: Red Hat, Suse, Caldera en Turbo Linux. Red Hat wordt zowel in de VS als Europa gebruikt voor de wat kleinere servers. Suse is vooral populair in Duitsland; het is gericht op de grotere servers. Caldera wordt vrijwel alleen gebruikt op grote servers. En Turbo Linux wordt vooral in de VS gebruikt."
Wat zijn de verschillen in de extra’s die meegeleverd worden?
"Iedereen heeft zekere hulpmiddelen nodig, zoals een editor en een compiler. Daarin wordt voorzien door GNU. De extra’s betreffen vooral de desktop-kant, gebruikersinterfaces, script en api’s. Hoe handig die gebruikersinterface is? De meegeleverde KDE lijkt erg op Windows, qua gebruikersgemak. Maar wij zien de toepassing van Linux vooral in de server. Op de desktop en op al die nieuwe terminals – telefoons, horloges en eenvoudige ‘web-appliances’ – zal naar alle waarschijnlijkheid de daar beschikbare browser worden gebruikt. Die browser zou onder Linux kunnen werken, maar ik denk dat het veel waarschijnlijker is dat het Windows of een ander besturingssysteem zal zijn. Wij zien Linux vooral op de server gebruikt worden, niet bij de gebruiker. De interface met de gebruiker ligt dus op browser-niveau (Html)."
Dell heeft onlangs de keuzemogelijkheid voor Linux op de desktop en in laptops teruggetrokken, vanwege gebrek aan belangstelling. Het valt ook niet te verwachten dat gebruikers makkelijk afstand zullen doen van de hun bekende Windows-toepassingen en spelletjes. Op dit moment is het aanbod van aantrekkelijke toepassingen voor Linux erg beperkt, vergeleken met Windows. Linux wordt wél gebruikt voor nieuwe toepassingen, zo is er onlangs een horloge met een Linux-besturingssysteem uitgebracht…
Architectuur
Van client/server stappen we dus over naar op server gebaseerde verwerking en de ‘domme’ of ”dunne’ terminal. Terug naar de centrale computer van weleer, zij het in een andere gedaante!
Velten: "Dat klopt, maar wel op een heel andere manier. De architectuur die wij zochten moest multi-platform zijn, flexibel, schaalbaar, gebaseerd op open normen, veilig, en voortbouwen op bestaande systemen. We onderscheiden hierbij drie onderdelen: clients, met een browser in een van de vele soorten terminals, variërend van zware werkstations tot en met mobiele telefoons en miniterminals); front-end, middenstuk met een ‘firewall’ en directory-services, applicatieservers en interactieve toepassingen die met gebruikers communiceren, en presentatiediensten om de informatie in de voor de gebruiker geschikte vorm te zetten, en back-end, met bedrijfsinformatie waar de uiteindelijke verwerking van de informatie plaatsvindt."
"Het heeft veel voordelen om het systeem op te splitsen in een ‘front-end’ en een ‘back-end’. Het front-end is vaak een nieuw onderdeel voor een bedrijf dat op internet wil of niet tevreden is met de huidige implementatie. Veel onderdelen daarvoor zijn beschikbaar, dus dat kan redelijk snel geïmplementeerd worden. Hierin wordt uitbundig gebruikgemaakt van servers die met Linux worden uitgerust."
"Voor het ‘back-end’ kan men het huidige systeem handhaven. Vaak zijn er toch al de nodige interfaces naar internettoepassingen gemaakt, en die kunnen meestal eenvoudig worden aangepast aan het nieuwe ‘front-end’. Op termijn, als er behoefte is aan een uniform systeem, zou dat ook naar Linux omgezet kunnen worden. In het ‘back-end’-gedeelte zullen overigens steeds meer servers komen, waarin Linux gebruikt wordt."
Welke rol zien jullie daarbij voor XML (eXtensible Markup Language)?
"Een heel belangrijke. Html en afgeleiden daarvan zijn nodig voor de presentatie in de browser, en XML voor de communicatie met de applicatie en het back-end. XML zal ook worden ondersteund in DB2! DB2 Universal Database, ons data management-platform ondersteunt open normen als XML, Uddi en SOAP, en is ook al klaar voor nieuwe ontwikkelingen als Web Services."
De communicatie met de gebruiker middels een browser, lijkt nogal op de thin client-benadering van Citrix, die ze tegenwoordig ook server-based computing noemen. Het verschil is dat bij Citrix dat alleen de veranderde scherminformatie wordt overgestuurd, geen Html. Citrix ondersteunt Linux wel aan de client-zijde, maar op de servers alleen HP Unix, AIX en Solaris.
Invoering
In hoeverre is Linux nog een belofte?
"Het gebruik neemt snel toe en we merken in gesprekken met onze klanten dat die steeds meer geïnteresseerd raken. Vanaf 2000 is het gebruik in bedrijven echt van de grond gekomen. Vooral in servers: webservers, applicatieservers, ‘firewalls’, e-mailservers, printservers, en dergelijke. Dat is natuurlijk het begin. We verwachten dat steeds meer klanten zullen gaan inzien dat het voordelen biedt om later helemaal op Linux over te stappen, vanwege de eenvoud van de dan uniforme infrastructuur. Misschien over drie of vijf jaar."
"Volgens IDC werden er in 2000 1,645 miljoen licenties verkocht over de hele wereld. Het aantal licenties zegt overigens niet zo veel, want één licentie kan op een grote mainframe gebruikt worden, in 5000 pc’s of in een horloge… Bovendien worden er veel verkocht voor educatieve doeleinden of voor evaluatie.
Hoeveel wij er verkocht hebben? Geen één, want wij verkopen geen Linux, dat loopt via onze business-partners of derden. Daarom kan ik geen getal geven. Dat het aantal snel groeit is wel overduidelijk."
Er valt moeilijk grip te krijgen op de daadwerkelijke invoering van Linux.
Toekomst
Wat is jullie visie op de ontwikkeling van Linux. Hoe ver zal de invoering gevorderd zijn in zeg drie jaar?
"Dat is ongeveer twaalf webjaren, een heel lange tijd! Gartner zegt dat wat wij e-business noemen, dan de normale praktijk is. De investeringen vinden dan vooral plaats in het ‘front-end’. In onze visie zal mobiel internetten dan geadopteerd zijn, ondanks sombere berichten uit die hoek? Er zijn op dit moment meer dan acht miljoen mobiele telefoons die binnen twee jaar vervangen zullen worden, en er komen veel nieuwe terminals met datamogelijkheden. We denken verder dat de terugweg naar de centrale computer – zij het in een andere gedaante – dan weer algemeen zal zijn. En Linux staat op de eerste plaats voor e-business."
Er wordt veel gesproken over ‘grid-computing’, het combineren van veel computers tot een supercomputer met behulp van snelle verbindingen. IBM gaat universiteiten in Nederland met elkaar verbinden via een supersnel netwerk volgens het ‘open source’-model. Volgens een ander bericht gaat IBM $4 miljard besteden aan het opzetten van serverfarms over de hele wereld.
Velten: " Dat wordt niet allemaal Linux. De serverfarms staan los van de ‘grid’-annonceringen. De serverfarms zijn onze invulling om te kunnen voldoen aan de groeiende vraag naar ‘outsourcing’-mogelijkheden; ze worden ingericht naar de wens van klanten. Maar onze voorkeur mag duidelijk zijn."
Straks overal Linux, zodat je door de bomen het bos en pinguïn Tux niet meer zult zien. Of zullen we ook nog veel Windows zien aan de server-zijde? De toekomst zal het leren.
Hein Van Steenis Freelance Medewerker
Eclipse ‘open source’ tool-omgeving
Begin november 2001 heeft IBM een op Java gebaseerde omgeving ter beschikking van een onafhankelijke ‘open source’-gemeenschap gesteld, ter waarde van 40 miljoen dollar (een onderdeel van de 1 miljard dollar die wordt uitgegeven om alle IBM-platformen geschikt voor Linux te maken.)
Met de gratis software onder de codenaam Eclipse, kunnen ontwikkelaars de tools van verschillende leveranciers integreren voor het ontwikkelen van nieuwe toepassingen. De bedoeling van Eclipse is te realiseren wat Apache betekent voor applicatieservers en Linux voor besturingssystemen. Eclipse werkt onder Windows én Linux. Toepassingen kunnen in Windows ontwikkeld worden en direct onder Linux gebruikt worden. Dankzij Linux kan een breder spectrum van computers gebruikt worden.
De Eclipse-gemeenschap wordt bestuurd door een organisatie die is opgezet door meer dan 150 leveranciers, waaronder IBM, Merant, QSSL, Rational, Red Hat en anderen. Microsoft en Sun ontbreken, maar zijn wel welkom (zie verder: http://www.eclipse.org.)
IBM heeft uiteraard de Eclipse-omgeving ook ingebouwd in een nieuwe versie van zijn Websphere Studio product, met ondersteuning van J2EE, Web Services, XML, HTML, ‘rich media’, site-ontwerp, spraak, draadloze en Ingebedde apparaten. Naast versies voor bedrijfsmatige oplossingen, is er ook een versie voor ontwikkelaars thuis (zie: http://www.ibm.com/software/ad/workbench).
