Nog geen half jaar geleden groeiden de bomen van de telecomsector tot in de hemel; nu zijn veel dotcoms verdwenen en de aandelenkoersen van de grote telco’s meer dan 90 procent gedaald. Hoe is dat gekomen? En vooral, hoe gaat het verder? Gesprek met Raj Raithatha, topman van Versatel Telecom International.
Raj (spreek uit: radzsj) Raithatha is geboren in Nairobi, Kenia, maar woonde sinds 1974 in het Verenigd Koninkrijk, waarvan hij de laatste acht jaar in de telecomsector werkte. Toen hij in Holland was om Versatel te kopen in opdracht van zijn bedrijf, kwam het bericht dat ze zelf waren opgekocht door AT&T. Raj kon het goed vinden met Gary Mesch, de oprichter van Versatel, en werd zijn financiële topman. Eten en gegeten worden. Toen Mesch een jaar geleden om privé-redenen terugging naar de VS, nam Raithatha het roer over.
Het is voor een buitenstaander moeilijk te begrijpen hoe in korte tijd een enorme hausse in de telecomsector is ontstaan, die in een nog kortere tijd is omgeslagen in een volslagen mineurstemming. Neem bijvoorbeeld de aandeelkoers van Versatel. Na een koers van circa _30 op 1 januari 2000, steeg het aandeel in twee maanden naar _80, en doet het nu minder dan _2. Is daar een verklaring voor?
Raithatha: "Daar is een aantal redenen voor. Voornaamste is dat we in het westen de laatste vier tot vijf jaar een ongekend lange groei hebben doorgemaakt met groeipercentages van 5 tot 6 procent. Dat betekende dat er veel geld beschikbaar was; de internethype bood daartoe veel mooie kansen. Het is voorgekomen dat de aandelen van een nieuwe dotcom in één dag drie keer zoveel waard werden! Heel veel beleggers werden hierdoor aangetrokken. Ook de banken, traditioneel nogal conservatief, werden durfkapitalisten (‘venture capitalists’)."
De top van deze hype in Nederland werd bereikt met de beursgang van World Online (WOL), dat in korte tijd zelfs een hogere beurswaarde noteerde dan KPN! "En dat terwijl hun inkomsten een stuk kleiner waren dan van ons. De gekheid ten top! Iedereen met enige kennis kon dus voorzien dat dit niet zo door kon gaan, maar niemand heeft verwacht dat de neergang zo snel zou verlopen, ook ik niet. De bedragen die zijn betaald voor de umts-licenties maakten dat mensen zich gingen afvragen hoe die licenties én de uiteindelijke realisatie gefinancierd zouden moeten worden. Dat was de laatste druppel." Deze last drukt overigens niet op Versatel.
De kapitaalmarkt heeft dit dus aan zichzelf te wijten?
Raithatha: "In mijn optiek wel. De aandelenmarkt is verblind geraakt door de snelle koerswinsten, die niet op konden. Helaas was het gevolg daarvan dat men op steeds kortere termijn is gaan denken, en dat past niet in de telecomsector, een sector met zeer grote investeringen waarbij je het van de lange-termijn moet hebben. Vandaar dat we nu uit de gratie zijn, maar dat zal weer veranderen. De economie verloopt cyclisch: wat opkomt, zakt in en komt weer op."
De vraag is alleen wanneer, maar daarop weet ook Raithatha het antwoord niet.
Aandelenmarkt
Wat is het belang van de aandelenmarkt voor bedrijven in de telecomsector? Er is in jullie bedrijf toch verder niets veranderd?
Raithatha: "De malaise in de telecomsector heeft repercussies voor alle toeleveringsbedrijven – zelfs Cisco, Nortel en Lucent – en dat trekt andere bedrijven mee, met als gevolg een vrij algemene malaise: een neergaande spiraal. Iedereen heeft daarmee te maken. Op zich hoeft dat geen effect te hebben op het bedrijf, behalve als je kapitaal nodig hebt om verder te groeien, want dat is moeilijk te krijgen. De banken hebben de geldkraan dichtgedraaid."
"Een ander aspect is de waardering vanuit de aandelenmarkt. Denk bijvoorbeeld aan KPN en Belgacom. KPN betaalt nu de prijs voor een agressief groeibeleid, iets wat vroeger door de aandelenmarkt sterk werd gestimuleerd. Belgacom heeft zich steeds nogal conservatief opgesteld, en dat werd zelfs zo gewaardeerd dat er enige tijd sprake was van een overname van KPN! Een jaar geleden zou dat ondenkbaar zijn geweest. In de telecomsector heb je veel geld nodig om te investeren, daarvoor moet je het vertrouwen van geldschieters hebben. Maar, zoals gezegd, voor een stabiele groei moet je op lange termijn denken, niet aan winst op korte termijn. Gelukkig delen onze professionele beleggers die mening."
Volgens de media verwachten jullie dat het eigen vermogen volgend jaar negatief wordt. Hoe erg is dat voor een bedrijf?
Raithatha: "Dat valt op zich mee, als je aandeelhouders maar begrijpen waarom dat gebeurt en het vertrouwen hebben dat het weer goed komt. Een succesvol bedrijf als Orange heeft al heel lang een groot negatief eigen vermogen. We hebben ruim 822 miljoen euro in kas en daarmee zouden we moeten kunnen doorgaan tot begin 2004 – een heel lange tijd in onze sector." Hiernaast zijn we bezig om onze schuldenlast terug te brengen door onze schuld terug te kopen in ruil voor aandelen en cash. Indien we hierin slagen zal onze schuld enorm gereduceerd worden, evenals de rentelasten. Dit betekent dat de commotie rondom een negatief eigen vermogen helemaal wegvalt omdat dit simpelweg niet meer aan de orde zal zijn."
Door de dalende koersen zal er toch nogal wat baar geld op de geldmarkt beschikbaar moeten zijn. Vrijwel iedereen verkoopt en niemand koopt nieuwe aandelen. Want gebeurt er met dat geld? Raithatha: "Dat zou je die mensen of instellingen moeten vragen. Ik denk dat ze het op rente zetten tot het moment dat de beurs weer gaat aantrekken." Naar verluidt is de manier om rijk te worden, om te kopen in een stijgende markt en te verkopen in een dalende; het probleem daarbij is jammer genoeg dat niemand de toekomst kan voorspellen.
Vooruitzichten
Wat voor gronden zijn er om aan te nemen dat jullie zullen blijven groeien? De economie is in het slop geraakt, overal worden mensen ontslagen – zal de vraag naar telecomdiensten dan niet dalen? Raithatha: "Het zou kunnen, bedrijven nemen inderdaad vaker een afwachtende houding aan. Maar telecommunicatie is wel het mechanisme om efficiënter te gaan werken. In plaats van dure buitenlandse reizen te maken, kun je ook efficiënter telecommuniceren. Vorig jaar wilden onze aandeelhouders dat we ons op data zouden concentreren (‘web hosting’ en internet) omdat er te weinig groei in spraak was. Gelukkig hebben we dat niet gedaan! De spraakmarkt is inderdaad verzadigd en vertoont een (wel constante) groei van 5 tot 6 procent, maar is wel profijtelijk. Nu worden het uiteindelijk allemaal pakketjes dankzij ip-netwerken."
Enkele jaren geleden had iedereen grafieken om te laten zien hoe het dataverkeer het spraakverkeer zou gaan overvleugelen dankzij een exponentiële groei. Is dat uitgekomen?
Raithatha: "Achttien maanden geleden hebben wij die ‘crossover’ gehad. Ik denk dat dit vooral te wijten is aan de sterke groei van e-mails van bedrijven, niet alleen méér, maar vooral ook grotere. Een gemiddelde e-mail genereert ongeveer tien keer zoveel verkeer als een telefoongesprek! Hoe dat komt? Door het toenemend gebruik van grafische afbeeldingen, en vergeet de bijlagen met rapporten, grafieken en aanbiedingen niet! Die trend zet verder door, denk ik. Het enige grote obstakel op de weg naar groei is nu de lokale aansluiting."
Mesch pleitte ooit in het Financieel Dagblad voor maatregelen om de lokale aansluiting op de glasvezelkabels te verbeteren. De snelwegen zijn er inmiddels, nu de op- en afritten nog. Wat is het probleem?
Raithatha: "Het kost veel tijd om glasvezel te leggen naar onze gebruikers, omdat de glasvezel van de wijkcentrale tot in het gebouw van de gebruiker gelegd moet worden. Om dit te kunnen doen, moet iedere gemeente een graafvergunning afgeven. Per gemeente verschillen de wachttijden op een vergunning; variërend van twee weken tot drie maanden. Een draadloze aansluiting is sneller te realiseren, maar is te duur. We hebben glasvezel liggen naar vrijwel alle wijkcentrales van KPN, dus als wij snel xdsl (een van de uitvoeringen van digital subscriber line) kunnen plaatsen, zou dat geen probleem zijn. In de praktijk blijkt dat gemiddeld één tot twee maanden te duren. Dat is voor ons geen werkbare situatie."
Raithatha denkt wel dat in de loop van de jaren glasvezel het koper zal gaan vervangen, maar dan praat je over vele tientallen jaren, andere communicatietechnieken en andere toepassingen. En wie weet wat er dan voor aansluittechnologie beschikbaar is.
Regulering
De Opta heeft toch bepaald dat KPN toegang moet verlenen aan concurrenten in de wijkcentrales? Raithatha: "Maar de Opta heeft daarbij geen tijdslimiet gesteld. In de praktijk blijkt het veel te lang te duren, om wat voor redenen dan ook. Elke maand vertraging is natuurlijk winst voor KPN en verlies voor ons. De Opta is overigens ook een beperkt goed werkend apparaat doordat ze te weinig bevoegdheden hebben om slagvaardig te kunnen handelen".
De rol van de Opta is het bevorderen van de concurrentie in Nederland. Raithatha: "Maar de overheid vervult daarin een recent nogal pijnlijk duidelijk geworden dubbelrol als aandeelhouder van KPN – dat is principieel niet juist. Hoe krijg je ooit de gewenste en noodzakelijke concurrentie als je als overheid de monopolist sponsort? Nu KPN in de financiële problemen raakt – achteraf gezien door onjuiste beslissingen te nemen – stort de overheid nog eens geld bij om het leed te verzachten. Je begrijpt dat ik dat onze medewerkers bijzonder slecht kan uitleggen. Waarom vindt de overheid KPN-medewerkers meer waard dan die van Versatel?
Bovendien wordt door de situatie rond de lokale aansluiting de concurrentie helemaal niet bevorderd, integendeel, juist verhinderd! Je kunt de markt verdelen in drie grote stukken: grootverbruikers, mkb en consumenten. Door de huidige tariefstelling, die door de Opta verordonneerd is, wordt het voor de 16xx carrier select-bedrijven heel moeilijk om zich te handhaven; de een na de ander legt het loodje, met als gevolg dat straks alleen KPN in die sector overblijft. Door de moeizame lokale toegang, zullen in de mkb-sector slechts enkele gezonde bedrijven zich kunnen handhaven, waaronder Versatel en Colt. En die kunnen dat alleen doen, als zij grotere klanten gaan aantrekken. Door de krappe economie zullen Amerikaanse bedrijven als UPC en World Com zich vooral gaan richten op lucratieve markten buiten Nederland. Met andere woorden, de concurrentie in de Nederlandse markt wordt door de beperkte mogelijkheden van de Opta om serieus op te treden, ernstig verschraald. We vallen weer terug in de situatie van zo’n vier jaar geleden, toen de Opta begon!"
Het koperen net (copper plant) blijkt dus toch van financieel belang te zijn. Destijds deed KPN het voorkomen dat het een blok aan hun been was, want ze moesten ook de spreekwoordelijke weduwe uit Appelscha voor hetzelfde geld aansluiten als iemand in de grote stad. Raithatha: "Sprookjes! Het koperen net is altijd een grote winstmaker geweest. En zeker nu nog, ondanks alle glasvezel en andere voorzieningen waarover KPN beschikt. Ik denk dat rond de tachtig procent van hun inkomsten direct gerelateerd is aan het koperen net. Het is heus niet voor niets dat er recent zo’n hoog bod is gekomen op het koperen net van BT!"
Er wordt wel gesproken over de mogelijkheid om het koperen net als infrastructuur te verzelfstandigen. Dat koperen-net-bedrijf zou dan op dezelfde manier en onder dezelfde voorwaarden door iedereen gebruikt kunnen worden. Raithatha: "Daar zou ik een groot voorstander van zijn, als dat bedrijf inderdaad neutraal is. Misschien dat de Opta daarop toezicht zou kunnen houden, want de beheerder van het koperen net heeft het voor het zeggen."
Toekomst
De televisiekabel werd destijds gedoodverfd als hét medium voor breedband, mede vanwege de grote penetratie, maar daarvan is niet veel terechtgekomen. Ondanks de concentratie van kabelbedrijven in UPC de afgelopen jaren, is dat nauwelijks gelukt. De directeur van UPC, Mark Schneider, heeft de strijd moeten opgeven. Raithatha: "Het is heel lastig om in de consumentenmarkt winst te maken. Je moet een goede respons hebben, en dat kan alleen goed als je vele miljoenen klanten hebt. Al heb je een kabel-breedbandverbinding naar de huizen, het feit blijft dat je die verbinding deelt met anderen en dat het intrinsiek een eenwegsverbinding is die moeilijk tweewegs te maken is. En ook daar moet je grote investeringen doen en een lange adem hebben. Je extra inkomsten moeten komen uit de nieuwe diensten, en die komen erg langzaam van de grond. Televisie is natuurlijk wel iets waaraan altijd veel behoefte blijft bestaan."
En mobiele communicatie? Versatel heeft in ieder geval niet de schuldenlast van een umts-licentie! Raithatha: "Het is de sector in telecommunicatieland waar de groei mogelijk het grootst is, maar de investeringen voor umts zijn ook heel groot. Bij het bieden op de licenties is kennelijk weinig nagedacht over de financiering. Mijn indruk is dat umts nu wat op de lange baan geschoven wordt en dat men zich gaat werpen op verbeteringen van gsm. Maar zelfs de investeringen voor mobiel internetten in 2,5G-technologie zijn enorm. Dat blijft een moeilijke zaak in de huidige geldmarkt."
Hoe overleeft Versatel?
Raithatha: "Wij moeten kalm blijven en onze investeringen proberen vast te houden tot de tijden verbeteren. Zoals gezegd hebben we voldoende geld in kas om het een paar jaar uit te zingen. We hebben een goed bedrijf. Bij de beursgang in 1999 bedroegen onze inkomsten rond de _200.000. We hadden geen eigen netwerk, alle communicatie liep over verbindingen van andere bedrijven. Nu, ruim twee jaar later, beschikken we over een eigen glasvezelnetwerk in de Benelux en Duitsland, en zijn we klaar voor het grote werk. We staan er heel wat beter voor dan toen. Zoals gezegd, onze grootste beperking nu is de dure aansluiting op dat kopernetwerk."
Zal de economie weer opleven? En wanneer?!
Raithatha: "Niemand kan voorspellen wanneer die opleving weer zal komen, maar tot nu toe is er na een dip altijd weer een opleving geweest. Daar mag je van uitgaan. De grote vraag is alleen wanneer, en hoe snel de economie weer in gewone doen raakt."
Door de slechte gang van zaken zijn veel technologiebedrijven in moeilijkheden gekomen. Dat zal invloed hebben op de technologische ontwikkelingen. Raithatha: "Dat gaat wel door, denk ik, zij het op een bescheidener schaal. Die ontwikkelingen vinden meestal plaats in kleine start-ups, die bij gebleken succes opgekocht worden door de grotere bedrijven. En de invloed van de verloren tijd die de huidige investeringen straks minder waard maakt? Ook dat valt wel mee, zo lang zal het niet duren, hoop ik. Er komen natuurlijk altijd weer nieuwe technologieën. Wij zien de toekomst hoopvol tegemoet, zeker als we beter toegang tot het koperen net zouden krijgen."
Versatel
Versatel werd in oktober 1995 opgericht door Gary Mesch en Marc van der Heijden met private financiering, gericht op het mkb. Beiden waren in die tijd consultant op het gebied van telecommunicatie. Door middel van apparatuur bij de klant konden goedkope lijnen van derden gebruikt worden. Na de komst van Raj Raithatha groeide het idee om een eigen netwerk te bouwen en te exploiteren. Met een eigen netwerk zijn er veel meer mogelijkheden om een winstgevend bedrijf te worden, maar het vraagt ook om grote investeringen.
Door de beursgang in de zomer van 1999 kon dat netwerk gerealiseerd worden in de Benelux (huurlijnen naar Luxemburg, aldaar geen eigen netwerk). In 2000 werd de vijfde glasvezelring (Utrecht, Den Bosch, Eindhoven, Venlo, Nijmegen, Deventer, Zwolle en Amersfoort) in gebruik genomen. Door overnames in Duitsland werd het glasvezelnet tot in het Noorden van Duitsland uitgebreid. Het bedrijf werd zelfs opgenomen in de AEX-index, maar dat zal volgend jaar waarschijnlijk afgelopen zijn vanwege de lage koers. De beursnotering zal blijven, zo is Versatel verzekerd.
Versatel heet inmiddels Versatel Telecom International NV. De lijst van overgenomen dochterondernemingen is indrukwekkend. Versatel is nu in drie landen werkzaam, maar het leeuwendeel van de omzet wordt in Nederland gerealiseerd, waar ook de meeste investeringen zijn gedaan.
Ook Versatel ontkomt niet aan kostenbesparingen en ontslagen. Circa 300 van de in totaal 1600 banen zullen in 2001 verdwijnen door natuurlijk verloop en gedwongen ontslagen. In april 2000 lanceerde Versatel Versa Point, een samenwerkingsverband met North Point Communications, een Amerikaanse dsl-aanbieder. Dit belang werd eind 2000 overgenomen en in de eigen organisatie geïntegreerd. Eind 2000 waren 81 wijkcentrales operationeel in Nederland en 159 in Duitsland. Nu zijn dat er inmiddels 115 in Nederland en 249 in Duitsland.
In het derde kwartaal van 2000 trad Gary Mesch om persoonlijke reden terug als ceo en kreeg Raithatha – tot dan de financiële topman – het roer in handen. Mesch werd voorzitter van de Raad van Commissarissen. Het is te verwachten dat over enkele jaren ook Raithatha zal terugtreden, maar de medewerkers hopen dat dit nog even zal duren.
Hein Van Steenis Freelance Medewerker
