In de herfst van 1999 bezoek ik met een groep Nederlandse en Deense journalisten het hoofdkwartier van Amazon.com. Het is vooral een enerverend bezoek omdat de buschauffeur die ons rondrijdt door Seattle een broer blijkt te zijn van Ronnie Tober. Voor mij persoonlijk zullen de hoogtijdagen van de dotcom-revolutie daarom altijd associaties blijven oproepen met onvergetelijke liederen als ‘Naar de kermis’ en ‘Bloemen van Tahiti’. Broer Tober heeft ze namelijk allemaal op een bandje. De Denen zijn wat zuur, die houden kennelijk niet van muziek.
Ook een onvergetelijke indruk maakt Jeff Bezos, de kwikzilverachtige ceo van Amazon. Bezos praat graag en veel. Hij wekt de indruk dat er zoveel ideeën door zijn hoofd gaan dat hij af en toe ontzettend hard moet lachen om ze allemaal even van zich af te schudden. Daarom werpt hij om de zoveel minuten – ook als daar helemaal geen aanwijsbare reden voor is – zijn hoofd in zijn nek om een paar flinke bulders te laten horen. Steeds wanneer dit gebeurt zie je de Nederlandse journalisten even naar elkaar kijken met zo’n blik van ‘is hij gek, of zijn wij gek’. Het definitieve antwoord op die vraag is nog steeds niet gegeven.
Jeff Bezos is voor de e-handel wat Johann Strauss was voor de Weense walsen en Beate Uhse voor de seksshops Een pionier dus. Wanneer in 1995 gewone zielen nog proberen uit te vogelen wat een browser eigenlijk is, heeft Bezos al een bedrijfsplan klaar om ‘iets’ te verkopen over het snelgroeiende web. Eerst zijn dat boeken. Daarna komen ook cd’s en video’s in het online assortiment van Amazon.com. Dan is het hek van de dam en volgt vrijwel ieder denkbaar product van neushaarschaartje tot beslagkom. Wie de beslagkom bestelt krijgt een aanbeveling voor een boek met recepten. Bezos ontdekt het fundament van de e-handel: je hoeft niets in je winkel te hebben om toch alles te verkopen.
Wanneer we Bezos in 1999 de vraag stellen wat hij precies wil met Amazon, zegt hij: "Ik wil van Amazon.com het meest klantgerichte bedrijf van de wereld maken." Bezos melkt alle elektronische en commerciële mogelijkheden van het Web uit om zoveel mogelijk klanten aan zich te binden. Die mogelijkheden blijken eindeloos. Maar geld verdienen, ho maar. Bezos wil eerst groeien – meer klanten, meer producten, meer diensten, meer links naar andere sites, meer overeenkomsten met andere dotcoms – en dan zal de winst ooit volgen. Helaas.
De nering van Jeff Bezos gaat tijdens de expeditie naar winst meer en meer op een kameleon lijken. Amazon.com is achtereenvolgens boekhandel, warenhuis, webportaal en e-handelhub. Nog in 1999 sluit Bezos allerlei overeenkomsten met hoogvliegende dotcoms als audible.com, drugstore.com, greenlight.com en living.dom die hun producten via Amazon zullen verkopen. We kunnen er nu gemakkelijk om lachen, maar de betaling daarvoor gaat voornamelijk in (oeps!) dotcom-aandelen. In 2000 herdoopt Bezos zijn bedrijf in een een dotcom-incubator.
Terwijl de schulden zich verder ophopen (nu zo’n twee miljard dollar) en het aandeel Amazon voornamelijk in trek is bij ‘short-sellers’, herschrijft Bezos opnieuw het scipt. Hij sluit in 2001 allerlei deals om de producten van ‘gewone’ Amerikaanse winkelketens als Target en Circuit City op de site van Amazon te verkopen. Positief daarin is dat Bezos hiervoor betaald wordt met echt geld. Tegelijkertijd is het de vraag of de mislukte weboperaties van deze bedrijven onder de vleugels van Amazon wel zullen slagen. De tijd dringt. Het laatste kwartaal van 2001 is het kwartaal waarover Bezos beloofd heeft dat Amazon ‘pro forma’ winst zal gaan maken.
De Nederlandse journalisten in Seatlle doen in de herfst van 1999 wat Nederlanders over het algemeen het liefst doen in het buitenland: lekker kankeren. Na een paar dagen hebben de heren uitgemaakt dat de Puget Sound niet opweegt tegen het IJ, dat de espresso van Starbucks niet te zuipen is en dat de Indiaanse show die we krijgen voorgeschoteld door de pr van Amazon ‘neppie’ is. Maar wat te denken van die vreemde snoeshaan van een Bezos? Eerlijk gezegd komen we er niet uit. En anno 2001 weet ik het nog steeds niet. Maar zolang Jeff Bezos bedrijfsplannen schrijft, zit er nog leven in Amazon en woekert de e-handelrevolutie als een onderaards vuur door. De pionier hiervan is een overlever.
Teake Zuidema, freelance medewerker
