Pekka Himanen heeft samen met Linus Torvalds en Manuel Castells een boek geschreven over de hackercultuur: The Hacker Ethic and the Spirit of the Information Age. Hij gaat daar dieper in op de werkethiek van de ‘goede’ hackers – tegendraadse programmeurs die uit idealisme sterk gemotiveerd (samen)werken. Hij neemt daarmee afstand van de hackers die websites kraken of virussen de wereld insturen. Himanen is hoogleraar filosofie aan de universiteiten van Helsinki en Berkeley.
Wat betekent filosofie voor u?
"Ik heb een achtergrond in zowel programmeren als filosofie. Filosofie is voor mij de analyse van de fundamenteelste waarden en concepten in ons leven. Ik raakte steeds meer geïnteresseerd in de waarden van hackers, mensen die niet allereerst geïnteresseerd zijn in financieel gewin, maar in zelfrealisering en interessante dingen doen. De hacker-ethiek staat tegenover de Protestantse werkethiek: werken als opdracht. Of de hacker-ethiek egocentrisch is? Nee, het is niet alleen doen wat je leuk vindt, maar ook samen met anderen ten bate van de gemeenschap iets realiseren."
| Bolleboos Pekka Himanen (1973) was twintig toen hij zijn doctoraal filosofie aan de Universiteit van Helsinki haalde. Momenteel doet hij samen met Manuel Castells onderzoek aan de Universiteit van Californië in Berkeley. Daarnaast is hij lid van een adviesclub voor de president van Finland. Deze club richt zich volledig op de zogenoemde ‘netwerksamenleving. Verder zit hij in een groep wetenschappers die werkt aan strategie van de netwerksamenleving die de Finse overheid voor ogen staat. Himanen is in zijn vaderland bekend. Hij had een eigen televisieserie over de filosofie van technologie en er is een toneelstuk over zijn leven geschreven en uitgevoerd. |
Hoe bent u ertoe gekomen een boek te schrijven over hackers?
"Ik woon en werk in Californië (Berkeley) en ken mijn medeschrijvers al jaren. We praten veel over hackers. Tijdens een symposium waar we alle drie spraken, besloten we samen een boek te schrijven. We vinden het een belangrijk fenomeen voor de huidige tijd."
Is de hacker-ethiek alleen geschikt voor de computerwereld?
"Er zijn veel wetenschappers, technici, kunstenaars en managers die een zelfde attitude ten aanzien van hun werk hebben. De hacker-ethiek is algemeen. Wel openbaart hij zich heel uitbundig bij hackers. Bill Gates is begonnen als echte hacker, maar hij heeft die mentaliteit niet meer. Hacker zijn gaat niet alleen over zelfrealisering, maar ook over je hoogste doel: iets nuttigs doen voor de maatschappij, en niet allereerst rijk worden."
Veel mensen worden óf afgestoten óf aangetrokken tot computers. Waarom speelt deze ethiek vooral bij computers?
"Ik begon in Helsinki te programmeren omdat computers een eigen wereld bieden, een wereld die je kunt ontdekken en waarin je kunt groeien; een wereld vrijwel zonder grenzen, waarin je steeds verder kunt doorgaan. Met computers kun je gemakkelijk virtuele gemeenschappen creëren met gelijkgestemden. Internet is niet voor niets gemaakt door hackers!"
Er bestaan veel theorieën over hoe mensen het best kunnen (samen)werken. Wat is de betekenis van de hacker-ethiek in bedrijven, waar je niet zo makkelijk jezelf kunt vervullen of kunt doen wat je leuk vindt?
"Ik praat veel met bedrijven, overal ter wereld. (Himanen was in Nederland in verband met een seminar van de Baak, Management Centrum VNO-NCW – red.) Bedrijven zijn doorgaans zeer ontvankelijk. Nokia bijvoorbeeld is geïnteresseerd in nieuwe manieren van denken voor het informatietijdperk. Hoe houd je je bedrijf innovatief en creatief? Als dat belangrijk is, is de hacker-ethiek ook belangrijk voor je bedrijf. Organisaties verwoorden dat in hun waarden-statement, die de leidraad is voor het hele bedrijf."
Is zo’n ethiek niet moeilijk in te voeren? In een bedrijf moet je samenwerken met mensen die je niet uitzoekt. Er zijn managers die het geheel moeten leiden. Hoe doet Nokia dat?
"Centraal staat samenwerken, een model om samen dingen te doen. Je hebt mensen nodig die geloven in nieuwe ideeën en met anderen samenwerken om deze te realiseren. De rol van de manager is het voorzien in de werkomstandigheden, stimuleren en ervoor zorgen dat het product winstgevend wordt en het geheel economisch verantwoord blijft. Sturing door de manager moet nogal omzichtig plaatsvinden: helpen en begeleiden."
Informationalisme is een nieuw paradigma, geïntroduceerd door Manuel Castells, hoogleraar sociologie. Wat is het?
"Het gaat over drie dingen. We komen terecht in een informatie-economie. Onze productie en organisaties worden informatienetwerken. De rol van informatie als bindend element gaat overheersen en de rol van je nationaliteit vermindert. De link met de hacker-ethiek is essentieel want hackers maken die informatiemaatschappij. Hun open samenwerking is karakteristiek voor het ‘goede’ hackerdom. Daarom is hun ethiek zo belangrijk voor bedrijven. Het gaat daarbij natuurlijk niet alleen om informatie, maar ook om kennis en uiteindelijk wijsheid."
Hoe staat het met de terroristen en fundamentalisten waar we steeds vaker mee geconfronteerd worden: ook mensen die met volledige overgave hun idealen proberen te verwezenlijken?
"Dat houdt geen verband met de hacker-ethiek. Hackers werken aan de verbetering van de gemeenschap. Terroristen vernietigen. Bovendien zijn ze niet open; ze werken in het diepste geheim. Fundamentalisten hebben een ideaal, maar zijn zeer hiërarchisch. Leiders interpreteren de ideeën voor de lagere echelons. Hackers staan juist open voor discussie over verschillende ideeën."
Himanen haalt Plato aan: "Geen mens zou iets op slaafse wijze moeten leren, of doen. Daar zijn wel nieuwe leiderfiguren als Torvalds voor nodig. Zulke leiderfiguren bestaan ook in traditionele bedrijven en instellingen; denk aan Jack Welch (General Electric), Plesman (KLM), de Watsons (IBM) en anderen die hun mensen wisten te inspireren. Bij de hacker-ethiek gaat het echter vooral om de medewerkers zelf, want de leiders beschikken niet langer over voldoende kennis van de nieuwe informatiemaatschappij. ‘Personeel & Organisatie’ wordt Persoonlijke Ontwikkeling. De manager wordt het individu dat het samenwerken mogelijk maakt. Die trend past bij de individualisering van onze maatschappij."
"De hacker-ethiek is zowel middel als doel. Het is een effectieve methode van werken en heeft in zich waarde. Mensen doen graag werk waardoor ze zich kunnen ontwikkelen en tegelijk waardevol voor de maatschappij zijn. Het is wel zo dat dit alleen maar kan in onze welvaartsmaatschappij, want ook hackers moeten kunnen leven om zich uit te leven. Toch zijn er ook veel Linux-hackers in de ‘derde wereld’. Zij zien dit als de enige manier om iets zinvols bij te dragen."
De Hacker-ethiek
De vertaling van The Hacker Ethic and the Spirit of the Information Age (2001) is onlangs uitgekomen bij Uitgeverij Nieuwezijds (ISBN 90 5712 122 0) onder de titel De Hacker-ethiek en de geest van het informatietijdperk. Na een introductie door Linus Torvalds volgt de hoofdmoot waarin Pekka Himanen zijn gedachten uiteenzet. De epiloog over het informationalisme en de netwerkmaatschappij is van Manuel Castells.
