Over twee weken wordt Microsofts nieuwste besturingssysteem Windows XP officieel gelanceerd, hoewel het al sinds eind september wordt meegeleverd op nieuwe pc’s. Zakelijke gebruikers en consumenten zullen verschillend reageren op Windows XP, zo verwacht Microsoft. "We lanceren eigenlijk twee producten", stelt Microsoft Benelux. "Namelijk de opvolger voor Windows ME en de opvolger voor 2000. Die twee moet je niet zomaar vergelijken. De consumentenmarkt stapt sneller over dan de zakelijke markt. Die is veel behoudender." Jasper Bakker houdt Windows XP tegen het licht en bekijkt of het zin heeft om snel ‘over te stappen’.
Op 25 oktober is de officiële lancering van de nieuwste versie van Microsofts besturingssysteem Windows, getooid met de ‘naam’ XP. Die afkorting staat symbool voor de verbeterde ‘ervaring’ (experience) die de gebruikers van deze Windows-versie volgens de producent staat te wachten. Opvallend genoeg is de software al sinds 24 september verkrijgbaar, automatisch meegeleverd bij aanschaf van een nieuwe pc.
Het nieuwe besturingssysteem wacht echter een twijfelachtige ontvangst. Enerzijds verkeren de it-markt en de algemene economie in een dip, anderzijds vragen analisten zich af of de verbeteringen in Windows XP wel aantrekkelijk genoeg zijn. Bovendien heeft Microsoft met deze versie eindelijk de gescheiden code van zijn consumenten- en bedrijfsbesturingssystemen verenigd. Hierbij belooft het consumenten de stabiliteit van Windows 2000, gebaseerd op de 32-bit NT-code, en ondernemingen het gebruiksgemak van een modern platform met alle toeters en bellen.
Het feit dat het gebruik van het voorgaande bedrijfsplatform, Windows 2000, relatief langzaam op gang kwam – en in veel gevallen zelfs nog op gang moet komen – werpt een schaduw op XP. Aan de zijlijn speelt het geharrewar over – al dan niet illegale – productintegratie en de omstreden nieuwe licentievoorwaarden die Microsoft gaat doorvoeren. De softwareleverancier zelf schuift dergelijke twijfels van tafel: de verbeteringen in de nieuwe software zullen twijfelaars wel over de streep trekken. "Wij verwachten een lancering en verkoop die die van Windows 95 kan evenaren", zegt Milo Schaap, productmanager Windows XP bij Microsoft Benelux. Ook de combinatie van functies voor verschillende gebruikerstypes (consument en bedrijf) ziet hij niet als hindernis. "Zakelijk gebruik is minstens zo belangrijk als thuisgebruik. Daarom zijn er ook twee versies van Windows XP; de Professional Edition en de Home Edition."
Grote verschillen
"Windows XP verschilt sterk voor met name gebruikers van Windows 9x (de diverse tussenversies van 95, 98 en ME – red.) en NT 4.0", stelt Schaap. De argumenten om over te stappen vallen uiteen in een aantal punten: "Voor 9x-gebruikers biedt de nieuwe codebasis (de NT-kern – red.) een veel grotere stabiliteit. Daarnaast zijn er de verbeterde gebruikersinterface en bedrijfsfunctionaliteit als ‘remote desktop’ en ‘Intellimirror’."
De gebruikersinterface is volgens leverancier Microsoft makkelijker en overzichtelijker. Critici stellen dat die overzichtelijkheid mede inhoudt dat iconen voor toegang tot de applicaties van derden zijn verbannen van het felbegeerde Windows-bureaublad. De gebruiker krijgt dat bureaublad normaal gesproken immers direct na het starten van de pc voorgeschoteld. Andere kritiek is dat XP te veel een consumentenplatform is, gericht op de leek dus.
Microsoft schuift deze kritieken terzijde. Programma’s van derden zijn nog altijd prima toegankelijk via de bekende startbalk en de vereenvoudiging van de gebruikersinterface is geen ‘verdomming’. "De zakelijke gebruiker is in wezen een consument in een andere omgeving, op een andere locatie", legt Schaap uit. "Maar een makkelijkere bediening van Windows heeft inderdaad minder impact dan een makkelijkere bediening van de gebruikte bedrijfsapplicaties."
"Toch heeft de vereenvoudiging van Windows wel weer gevolgen voor de toegankelijkheid van het algemeen gebruik van pc’s. Neem bijvoorbeeld het maken van een nieuwe map op de harde schijf of het selecteren van bestanden op datum; dat zijn universele pc-handelingen. En als een gebruiker ergens niet uitkomt, biedt Windows XP de ‘remote desktop’, waarmee helpdesks de controle over een machine kunnen overnemen en de gebruiker letterlijk de weg wijzen. En dat is weer een overstapargument voor systeembeheerders en helpdesks, hoewel niet zozeer voor kleine ondernemingen. Microsoft gebruikt remote desktop ook intern. Eerst gebruikten we daarvoor wel eens Netmeeting (chatsoftware van Microsoft – red.)."
Remote desktop laat gebruikers op hun eigen scherm de handelingen van de helpdesk zien. Hiervoor is Windows XP wel een vereiste aan beide kanten van de ‘verbinding’. Intellimirror verzorgt het automatisch spiegelen van gegevens, onder meer voor mobiele gebruikers en thuiswerkers. Daar is wel een serveruitvoering van Windows 2000 voor nodig. Op termijn komt Microsoft met ‘Windows .Net Server’, wat in wezen een serveruitvoering van XP is, die deze taak overneemt en uitbreidt.
"En dan is er nog de ondersteuning voor draadloze netwerken." Schaap spreekt tegen dat draadloze netwerken voornamelijk interessant zijn voor techneuten. Hij voorspelt dat draadloze netwerken een grote vlucht gaan nemen, zowel in huishoudens als in het bedrijfsleven. Overigens komt de genoemde nieuwe functionaliteit niet – middels een Service Pack – beschikbaar voor Windows 2000 of de andere, nu oudere Windows-versies.
Veel van de voordelen die de nieuwe Windows-versie biedt aan gebruikers van het op 16-bit dos-gestoelde Windows 9x, zijn niet nieuw voor gebruikers van het 32-bit Windows NT – ooit geheel van de grond af aan ontwikkeld voor bedrijfsgebruik. "Voor NT-gebruikers biedt XP de nieuwe, gestroomlijnde gebruikersinterface en meer stabiliteit", stelt Schaap. "Jawel, ook de stabiliteit van NT valt nog te verbeteren. Daarnaast kan Windows XP in geval van problemen zelf instant foutenrapportages genereren en die doorsturen naar Microsoft voor ondersteuning. Die functie is aanwezig sinds release candidate 2 (de laatste proefuitvoering voor de lancering – red.). Het zijn echt heel kleine bestanden die worden verzonden. Daarbij worden er absoluut geen persoonlijke gegevens meegestuurd, alleen maar anonieme data die betrekking hebben op het probleem. Microsoft stelt een databank met fouten samen waar de binnenkomende foutenrapportages mee vergeleken worden. Vaak gaat het namelijk om reeds bekende dingen, zoals combinaties van niet-gecertificeerde drivers."
Applicatiemodi
Verder belooft Windows XP ook een betere compatibiliteit met betrekking tot hardware en software. Zo heeft het nieuwe besturingssysteem meerdere modi voor applicaties. Indien een programma voor Windows 95 bij installatie of start een controle uitvoert om te zien of dat besturingssysteem wel aanwezig is, geeft XP een respons alsof het inderdaad die oudere versie is. Ook tijdens het draaien van dergelijke oudere applicaties past XP zijn gedrag aan voor die software.
"En dat is per applicatie in te stellen. Ook voor Windows 2000-programmatuur, hoewel softwareontwikkelaars die producten alleen maar hoeven te certificeren voor XP. Hercompileren of aanpassen is niet nodig", aldus Schaap. Microsoft heeft al geruime tijd geleden testhulpmiddelen verstrekt aan softwareproducenten. "We willen ze veel zelf laten doen, maar we werken relatief vaak samen met leveranciers van antivirussoftware. Die programmatuur gaf voorheen nogal eens problemen als we nieuwe Windows-versies introduceerden." Antivirusapplicaties grijpen namelijk diep in het besturingssysteem en kunnen bovendien bepaalde systeemhandelingen, zoals het opwaarderen van het besturingssysteem zelf, interpreteren als een mogelijke virusactie.
De hechtere samenwerking met antivirusleveranciers is ook noodzakelijk doordat Microsoft een eigen firewall meelevert met zijn nieuwe besturingssysteem. Schaap legt uit dat deze afschermprogrammatuur echter niet is bedoeld als volledige oplossing. "Deze is voornamelijk ontwikkeld voor mobiele gebruikers die op afstand werken, ook via draadloze netwerken. Binnen een bedrijfsnetwerk is een firewall op elke individuele pc niet echt nuttig. Bovendien staat de functionaliteit van onze firewall op een basisniveau en dat blijft het. Het doel is namelijk het bieden van een basisbeveiliging. Microsoft wil in ieder geval niet meegaan in de ‘ratrace’ van antivirus- en firewallsoftware. Derden leveren meer functionaliteit op dat vlak dan wij." Microsofts basisbescherming moet natuurlijk wel overweg kunnen met die andere beveiligingssoftware, zeker indien het een andere firewall betreft. Windows XP vereist voor deze categorie applicaties dus in de meeste gevallen wel een nieuwe, aangepaste versie.
Zelfde argumenten
"De argumenten voor Windows XP gelden inderdaad ook met betrekking tot de overstap naar Windows 2000 (voorheen NT 5 – red.), maar XP bouwt daar verder op voort. De stabiliteit ligt hoger en de ondersteuning voor oudere applicaties en randapparatuur is verder verbeterd. Bovendien is de codebasis van beide besturingssystemen nauw verwant, dus kunnen bedrijven die bezig zijn met een migratie naar Windows 2000 die eenvoudig ‘verlengen’ naar XP."
Laptops vormen een categorie apart. Ze hebben het bijkomende voordeel van een efficiëntere slaapstand (hibernatie), wat de operationele werking op de accu verlengt. "Die verbetering zit zowel in Windows zelf als in het feit dat de software beter gebruik maakt van hedendaagse hardware voor de slaapstand, zoals nieuwe functies in het bios."
Schaap schat dat Microsoft met zijn nieuwe besturingssysteem vooral goed zal ‘scoren’ bij gebruikers van Windows 9x, met name vanwege de verbeterde stabiliteit. In Nederland gebruikt 40 tot 50 procent van de markt nog Windows 95 of 98, schat de productmanager. "Zeker de grote ondernemingen: die hebben gekozen voor een standaarddesktop en hanteren dan een cyclus voor het opwaarderen daarvan. Die keuze geldt ook bij de aanschaf van nieuwe pc’s, dan wordt het gemaakte systeemimage van de onderneming geïnstalleerd op de nieuwe machine, ongeacht wat er reeds op die computer is meegeleverd."
Microsoft wil samen met de diverse pc-leveranciers gebruikers overhalen om te migreren naar de nieuwe Windows-variant. Dit vereist in het geval van oudere pc’s de aanschaf van nieuwe, modernere maar vooral zwaardere machines. "Als het gaat om oorspronkelijke Windows 95-computers, die echt toen zijn geleverd, dan is vervanging noodzakelijk. Maar die machines zijn nu toch wel afgeschreven. Dit moet je van geval tot geval bekijken." Op de officiële lanceringsdatum van 25 oktober verschijnen alle uitvoeringen van Windows XP; de verschillende versies van Home en Pro voor oem’s (‘original equipment manufacturers’, ofwel pc-fabrikanten en grootgebruikers), voor opwaarderingen en voor winkels. En niet alleen de Engelstalige uitvoering, maar ook direct de Nederlandstalige.
Feit is dat de grote pc-fabrikanten hun oem-exemplaren van Windows XP al sinds eind augustus in handen hebben en reeds meeleveren met hun machines. Microsoft heeft toestemming gegeven voor de verkoop van pc’s met de nieuwe Windows vanaf 24 september. Critici en marktanalisten zien hierin een teken dat de softwareleverancier haast heeft met het nieuwe besturingssysteem. Enerzijds zou de pressie van de nog altijd lopende rechtszaak aanzetten tot het snel uitbrengen van deze software met meer geïntegreerde functies en applicaties. Anderzijds zou de huidige dip in de pc-markt, die ook de verkoop van Microsofts softwarepakket Office XP beperkt zou hebben, een aanleiding kunnen zijn.
Schaap reageert op deze speculaties met een duidelijke ontkenning. "XP is niet eerder beschikbaar gesteld dan normaal. De pc-fabrikanten moeten hun producten immers testen, zeker in geval van applicaties die zij willen meeleveren. Vervolgens moeten zij de machines bouwen en verschepen naar magazijnen en winkels in andere landen. Dat kost allemaal tijd."
Op gang komen
De aanvankelijke kopers van Windows XP zullen vooral 9x-gebruikers zijn, schat Microsoft. Ook onderzoeksbureaus als IDC en Gartner voorspellen dit. De aantrekkingskracht van Windows XP voor Windows 2000-gebruikers is minder groot, aldus de marktanalisten. Schaap ontkent dit, maar zegt wel dat de acceptatie van de nieuwe software onder de 2000-gebruikers minder snel op gang zal komen.
"Ten eerste vanwege de timing; veel bedrijven hanteren hun eigen cycli voor het opwaarderen van software en gooien dat niet ineens overboord omdat er een nieuwe versie is. Ook al biedt die voordelen. Ten tweede is er de compatibiliteit; het bedrijfsleven kan enigszins afwachtend zijn totdat het zeker weet dat de bedrijfsapplicaties goed functioneren op Windows XP. Wij werken dan ook al lange tijd samen met zogeheten ‘lokale’ softwareleveranciers zoals Exact en Unit4. Maar je hebt ook nog ondernemingen die eigen software in hun kantoor hebben draaien – denk bijvoorbeeld aan banken – en die moet ook getest worden."
De marktpenetratie van XP zal ongetwijfeld anders verlopen dan die van voorganger Windows 2000. "Vergeet niet dat we eigenlijk twee producten lanceren: de opvolger voor Windows ME en de opvolger voor 2000. En die twee moet je niet zomaar vergelijken. De consumentenmarkt stapt veel sneller en makkelijker over. Dat zag je aan de succesvolle lancering en verkoopcijfers van Windows 95, dat was een duidelijk consumentenplatform. De zakelijke markt is veel behoudender. Dit geldt met name voor grote ondernemingen; het is mogelijk dat kleinere ondernemingen wel sneller zullen overstappen. Maar in het algemeen doen bedrijven geen impulsaankopen. Ze maken een overwogen beslissing, wat heel logisch is. In de loop van de komende drie tot zes maanden zul je XP in de bedrijfsmarkt dus pas duidelijk zien opkomen."
Jasper Bakker Redactie Computable
Consument
De ‘gewone’ pc-gebruiker met minimale kennis van de innerlijke werking van hardware en software lijkt het meeste voordeel te krijgen van Windows XP. De verbeterde stabiliteit, voortkomend uit onder meer de bewaking van systeembestanden voor overschrijving en de keuring van drivers, zal veel dagelijkse ergernis wegnemen. De nieuwe gebruikersinterface, gestoeld op uitgebreid marktonderzoek van Microsoft zelf, moet de abstractie van computergebruik wegnemen en het meer intuïtief maken. Leverancier Microsoft richt zich meer en meer op de taak die de gebruiker wenst uit te voeren. Dit staat haaks op de benadering van programma’s en hulpmiddelen die vervolgens bepaalde taken kunnen uitvoeren.
De softwareproducent integreert alsmaar meer functies en applicaties in zijn platform. Onder meer het Amerikaanse ministerie van Justitie plaatst hier juridische kanttekeningen bij, vanwege de mogelijke verslechtering van de langetermijnperspectieven voor concurrentie en consument. Maar die eindgebruiker krijgt op korte termijn in ieder geval meer waar bij zijn Windows-pc. Applicaties voor webbrowsen en e-mail zijn reeds lange tijd gebundeld, maar nu liften ook een zwaar uitgebreide mediaspeler en instant-communicatiesoftware (messaging – red.) voorzien van multimediamogelijkheden mee met het besturingssysteem van het marktdominante Microsoft. Deze verbeterde software is niet los verkrijgbaar voor huidige en oudere versies van Windows. De thuisgebruiker die reeds bezig is met multimedia zal daar echter al applicaties voor hebben. In dat geval verliezen de nieuwe snufjes in Windows XP hun glans.
De mate van vooruitgang voor de eindgebruiker is afhankelijk van de leeftijd – lees: jeugd – van de voor XP gebruikte pc. Een te oude, relatief lichte machine zal de werking van het nieuwe besturingssysteem aanzienlijk vertragen. De minimum systeemvereisten die Microsoft publiceert, zijn ook deze keer weer onderhevig aan kritiek dat ze te laag zijn ingeschat. Dit is zeker het geval wanneer een gebruiker alle toeters en bellen van de nieuwe software wil benutten.
Thuiswerker
Ook de thuiswerker heeft nogal wat te winnen bij Windows XP. Dit komt wederom voort uit de verhoogde stabiliteit, die echter ook bij Windows 2000 al aanwezig is. De thuisuitvoering van XP (‘Home Edition’) biedt echter mogelijkheden voor het combineren van thuiswerk en vrijetijdsbesteding die Windows 2000 in mindere mate heeft. Denk aan de ondersteuning voor randapparatuur en oudere software, zoals favoriete spelletjes. Bovendien wordt de Home Edition voortaan standaard meegeleverd bij nieuw aangeschafte pc’s, terwijl voorganger 2000 een optie is die (daardoor) veelal duurder uitpakt.
Wederom: let bij de opwaardering van een pc op de paardenkracht van de processor en de omvang van het systeemgeheugen alvorens een overstapbeslissing te maken. Het belang van het kostenplaatje snijdt aan twee kanten: enerzijds kost de nieuwe Windows-versie geld dat ook aan andere middelen besteed kan worden, anderzijds kan de verbeterde stabiliteit crashes en dataverlies voorkomen en dus weer geld besparen.
MKB
De – relatief lage – automatiseringsgraad van het gemiddelde middelgrote en kleine bedrijf baart de it-industrie al jaren zorgen. Het mkb vertegenwoordigt een grote afzetmarkt die bestaat uit vele kleine klanten. Ook Microsoft wil deze deelmarkt al geruime tijd voortstuwen in de vaart der it-volkeren. Enkele eigenschappen van Windows XP zijn aantrekkelijk voor het mkb, zoals het verbeterde gebruiksgemak en de basisbeveiliging van een firewall. De centrale vraag is echter waarvoor de computer wordt benut. Indien dit alleen het inkloppen van de boekhouding is, voldoet ook een oudere machine met dito software, zoals veel mkb’ers reeds jaren weten. En ook bij deze gebruikerscategorie spelen de kosten een belangrijke rol. Microsofts verdergaande integratie van functionaliteit en toepassingen speelt juist weer in op dergelijke overwegingen.
Bedrijfsleven
Grote ondernemingen hechten aan stabiliteit, die zich immers laat omrekenen in lagere ondersteuningskosten en hogere productiviteit. Windows XP speelt hier direct op in, niet alleen met de stabiliteit, maar ook met beheerfuncties en databeschermingsmogelijkheden. Verder bieden de verbeteringen in het beheer van gedeelde applicatieonderdelen (dll’s) een verlichting voor het testen en goedkeuren van verschillende applicaties in de werkomgeving.
De behoefte van het bedrijfsleven aan stabiliteit uit zich echter ook in de opwaarderingscycli die bedrijven bepalen op basis van budgetten, afschrijvingen en boekjaren. Dit verklaart de relatief langzame verschuiving van Windows NT 4 naar het toch stabielere Windows 2000. Ook hier wil Microsoft wat aan doen: het bedrijf komt met een omstreden nieuw licentiemodel waarbij bedrijven óf intekenen op een abonnementsmodel voor telkens de nieuwste technologie, óf naar eigen inzicht tussentijds opwaarderen, maar daarvoor meer moeten betalen.
Technische gebruiker
De technisch onderlegde pc-gebruiker zal zich wellicht laten verlekkeren door de solide NT-basis en de daar bovenop gebouwde nieuwe snufjes. De gebruikersinterface, die wel érg lijkt gericht op onervaren gebruikers, kan daarentegen juist weer afstoten. Gelukkig zijn veel opties en mogelijkheden uit te schakelen, maar daarmee vervallen weer enkele argumenten voor het opwaarderen. Bovendien zijn de verbeteringen in Windows XP deels reeds beschikbaar in applicaties van derden of in voorganger Windows 2000. Toch zijn er enkele eigenschappen die niet elders te halen zijn, zoals de lettertype-technologie Cleartype, de ondersteuning voor draadloze netwerken en het automatisch overschakelen tussen meerdere netwerken en instellingen.
Overigens kan de ‘pc-goeroe’ die binnen familie- en vriendenkring als helpdesk functioneert, baat hebben bij de bredere beheerfuncties van Windows XP, maar diens ‘klanten’ moeten dat besturingssysteem dan ook draaien op hun machines. Aangezien pc-leveranciers over enige tijd alleen nog maar deze Windows-versie standaard zullen meeleveren, is dat een kwestie van tijd. Maar in de tussentijd kunnen er nog genoeg ‘helpdesk’-telefoontjes komen.
