Naar verluidt was de deal in een mum van tijd gesloten. Maar het samenvoegen van HP en Compaq zal meer tijd en moeite vergen. "Het gevaar dreigt dat het nieuwe bedrijf onderschat hoe moeilijk het is twee cultureel verschillende ondernemingen te combineren", aldus onderzoeksbureau IDC.De buitenwereld reageert sceptisch op de overname. "Fiorina en Capellas hebben elkaar gevonden uit zwakte, niet uit kracht."
De voorgenomen overname van Compaq door Hewlett-Packard is een schoolvoorbeeld van een overname in de technologiesector. Een telefoontje van koud twintig minuten tussen HP’s president en bestuursvoorzitter Carly Fiorina, die een reputatie heeft op te houden als formidabele verkoper, en Compaqs chief executive Michael Capellas was verkocht.
Dat is tenminste wat Fiorina en Capellas beweren, en waarom niet? Het is per slot van rekening eerder vertoond. Toen Capellas nog een gezette cententeller was en Compaq werd gerund door de stugge Duitser Eckhard Pfeiffer, kwam Tandem-directeur Roel Pieper een praatje maken. Het gebeurde tijdens de feestelijke opening van de nieuwe villa van Bill Gates, inmiddels zo’n vier jaar geleden.
In de marge van het exclusieve partijtje stelde Pieper aan Pfeiffer voor dat Tandem computers zou worden overgenomen door Compaq. Meer dan een kwartiertje heeft het gesprek niet geduurd. "Je moet de ander snel kunnen overtuigen, anders is het moment voorbij," vertelde een van de betrokkenen mij later.
De week erna werden de luitenants gestuurd om de details uit te werken, net zoals nu bij HP en Compaq de overeenkomst in een maandje werd dichtgespijkerd.
Maar dat is allemaal slechts voorspel. Na de interne champagne volgt het werkelijke moment van de waarheid, en wordt het leiderschap en de visie die zich openbaarden tijdens een luttel kwartiertje tegen het onverbiddelijke licht van de financiële markten gehouden.
Bedenkingen
Zoals we inmiddels weten blieven de aandeelhouders de deal tussen HP en Compaq in het geheel niet. In de vier dagen na de openbaarmaking van de overname-intentie kelderden de toch al laag geprijsde Hewlett-Packard aandelen met zes dollar tot onder de 18 dollar. HP aandelen zijn in vijf jaar niet zo goedkoop geweest.
Omdat HP de overname geheel wil betalen met een vaste hoeveelheid eigen aandelen, verminderde daardoor de waarde van het bod op Compaq met bijna zes miljard dollar tot zo’n 19 miljard dollar.
Nu gebeurt het wel vaker dat aandelen wat terrein verliezen na een overnameaankondiging, vooral als het om een grote en gewaagde transactie gaat. Recent nog moest Alcatel het bezuren toen uitlekte dat het aasde op Lucent. En eerlijk is eerlijk, je kunt het Compaq en HP niet aanrekenen dat de technologieaandelen vorige week (weer eens) in de hoek zaten waar de klappen vielen. Zelfs een marktleider als Nokia, die zo’n beetje de enige fabrikant van telecomapparatuur was die in die week niet met een winstwaarschuwing kwam, verloor niettemin 17 procent van zijn waarde in slechts vijf dagen.
In zo’n markt bestaat geen goed nieuws. En Capellas en Fiorina zullen niet nalaten dit te onderstrepen. Maar evenmin kun je het omdraaien, en zeggen dat dit daarom een geslaagde overeenkomst is.
Bijna iedereen in de computerindustrie heeft wel iets aan te merken op dit samengaan. De twee bedrijven hebben een volstrekt verschillende bedrijfscultuur, een andere managementstructuur, een andere achtergrond. Maar verder hebben ze bijna identieke diensten en producten, die toch telkens ergens verschillen. Er is bijvoorbeeld overlap in de fabricage van personal computers, maar de eindgebruikers van Compaq is het bedrijfsleven en die van HP de consumenten (van printers).
Bovendien lijken Compaq en zijn aandeelhouders aan het kortste eind te trekken. Compaq levert de opslagsystemen, en systeemintegratie en consultancy-diensten waar HP graag in wil uitbreiden, en wat krijgt het terug? Printers?
De investeerders in Compaq worden evenmin beschermd door een zogenaamde ‘collar’ waardoor de waarde van de overname wordt gestut door een ‘kraag’ van een minimum- en een maximum-bedrag.
Ofwel: Fiorina verdient de trofee voor beste verkoper van de eeuw. Maar voor degenen die niet geloven in eenvoudige antwoorden is het zinniger te kijken naar de omstandigheden waarin beide hoofdrolspelers verkeerden voordat ze elkaar aan de telefoon kregen.
Tegenslag voor Fiorina
Wat is de achtergrond van Forina en Capellas?
Om te beginnen met de 46-jarige Fiorina: die heeft een bewogen geschiedenis achter de rug bij telecomreus AT&T en de daar later van afgescheiden Lucent.
Bij Philips hebben ze waarschijnlijk nog gemengde herinneringen aan Fiorina toen ze vier jaar geleden een van de wegbereiders was van de ‘joint venture’ tussen de zaktelefoondivisies van beide bedrijven. Waar het in feite op neerkwam is dat Philips, dat bijna winstgevend was in mobiele telefonie, 60 procent van Lucents verliezen in die bedrijfstak heeft helpen betalen. De ‘joint venture’ werd zo’n achtien maanden later de nek omgedraaid na honderden miljoenen euro’s verlies, voor Philips.
Met een bijzonder gelukkig gevoel voor timing maakte Fiorina twee jaar geleden de sprong naar Hewlett-Packard, waarmee ze de meest zichtbare zakenvrouw van de VS werd, en een van slechts vijf vrouwelijke ‘chief executives’ van een Fortune 500-onderneming.
Terwijl Lucent na haar vertrek de overgang miste naar supersnelle optische netwerksystemen en klanten begon te verliezen aan onder andere Cisco en Nortel, profiteerde Fiorina bij HP nog even van de ongebreidelde vraag naar computers en IT-diensten. In dat gunstige klimaat begon ze het ingedutte, 62 jaar oude HP op te schudden en te stroomlijnen.
Dat leidde echter niet onmiddellijk tot de voorspelde winstverbeteringen, en vervolgens gooide het Amerikaanse bedrijfsleven roet in het eten toen het eind vorig jaar besloot de investeringskraan dicht te draaien.
De altijd vlijmscherp geklede Fiorina, die tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de ‘rich and famous’ in het Zwitserse Davos nog warme pleidooien hield voor steun van rijke Westerse bedrijven als HP aan zich ontwikkelende landen, moest vervolgens drie kwartalen achter elkaar vertellen dat haar bedrijf de winstverwachtingen niet zou waarmaken. In het afgelopen kwartaal kwam de winst voor eenmalige herstructureringslasten 80 procent lager uit dan een jaar eerder. Dit tot groot ongenoegen van analisten die de afgelopen maanden steeds zuurder van toon zijn geworden.
Tevens viel de voorgenomen overname van consultancy-bedrijf Price Waterhouse Coopers in het water.
Al die tegenslagen hebben ertoe geleid dat duizenden banen zijn geschrapt. Dat is extra pijnlijk omdat HP zo’n beetje eigenhandig Silicon Valley heeft helpen scheppen en school heeft gemaakt als de zorgende werkgever waar beslissingen in consensus worden genomen.
Hoewel Fiorina zich nog gesteund weet door het bestuur van de onderneming, moet haar duidelijk zijn geworden dat ze na twee jaar vol tegenvallers een succesje nodig had.
Stroeve integratie
En Capellas? Die dacht na enkele jaren saneren eindelijk de vruchten te kunnen plukken van een gerevitaliseerd Compaq. Maar daar staken de stagnerende economie en een rebels Dell een stokje voor.
Drie jaar nadat Dell liet zien dat alleen de kleinst mogelijke voorraden dragelijk zijn voor een computerfabrikant, telt Compaq zijn voorraadomloop nog steeds in weken in plaats van dagen, zoals Dell.
Dell is Compaq inmiddels voorbij gestreefd als ’s werelds grootste pc-leverancier, omdat Capellas tijdens de reorganisatie van de afgelopen jaren winst prefereerde boven marktaandeel.
In de huidige slappe markt wordt voor iedere order nog veel harder geknokt dan gebruikelijk, en dat betekent dat de processoren van Intel sneller in waarde dalen, en dat Dell heeft gezworen marktaandeel te kopen ten koste van winstmarge. Met grotere voorraadverliezen en slinkende marges in de verkoop, keldert de winst voor Compaq.
De computerproductie, die in de slechtste tijden geld lekt als een open wond, is echter niet Capellas’ enige kopzorg geweest. De stroef verlopende integratie met Digital was de voornaamste reden waarom Pfeiffer het veld moest ruimen en uiteindelijk werd verruild voor Capellas.
Dat die 8,6 miljard dollar kostende overname zo slecht verliep, had niets van doen met de logica achter de samenvoeging. Na de overname van Tandem had Compaq de top van de markt met ultrabetrouwbare computers, en de onderkant met zijn eigen pc’s en servers. Door Digital hoopte Pfeiffer ook het middensegment te veroveren en een ‘one-stop shop’ te worden voor het bedrijfsleven. De integratie- en consultancy-afdeling van Digital was de slagroom op de taart.
Waar de integratie op stuk liep, is dat de bedrijfscultuur van Compaq verschilde met die van Digital. Agressieve Compaq-dozenschuivers moesten opeens samenwerken met Digital-verkopers die lange-termijnrelaties met klanten opbouwden en zo af en toe een groot systeem sleten. Tandem had natuurlijk dezelfde problemen met het nieuwe moederbedrijf Compaq, maar kon zich daaraan onttrekken omdat het een niche-speler was die zich bovendien zelfstandig mocht blijven gedragen in de twee jaar na de overname.
Dat het zo lang duurde voordat de Digital-overname eindelijk een beetje vruchten begon af te werpen, werd mede in de hand gewerkt door Compaqs onduidelijke standpunt over de Alpha-technologie van Digital. In die periode hield Compaq het oog niet op de bal en verloor pc-marktaandeel aan concurrenten als Dell, maar ook Digital-klanten aan rivalen als HP en IBM.
Capellas heeft het schip enigszins vlot getrokken, en tijdens dat proces minstens dertig kilo lichaamsgewicht verloren. Hij wil echter meer zijn dan een ‘reorganisatieartiest’. Aandeelhouders verwachtten nu van hem dat hij van Compaq een groeibedrijf maakt, en dat is geen eenvoudige opgave in een pc-markt die krimpt.
Verandering kent zijn prijs
Fiorina en Capellas benadrukken natuurlijk dat de zwakke economie reden is voor hun toenadering. Lastige vragen over sputterend leiderschap worden van tafel geveegd door te wijzen op de vele voordelen van de fusie.
Door de bundeling van hun twee bedrijven denken ze 2,5 miljard dollar te kunnen besparen. De winst van het nieuwe HP moet vanaf 2003 maar liefst twintig procent hoger kunnen uitkomen. Om dat doel te bereiken zullen nog eens 15.000 werknemers worden ontslagen waarmee 75 procent van de kostenbesparingen moeten worden gerealiseerd. Dat is boven op de 15,000 die er toch uitvliegen als gevolg van de huidige economische malaise.
Het nieuwe superconglomeraat, dat een omzet zou hebben van een slordige 87 miljard dollar, steekt IBM naar de kroon als grootste computerbedrijf ter wereld.
Samen worden HP en Compaq de grootste personal-computerfabrikant ter wereld met een marktaandeel van 19 procent, vergeleken met 13,4 procent voor Dell. In pc-fabricage verwachten ze veel kosten te kunnen besparen.
De nieuwe combinatie wordt tevens de derde technologiedienstverlener in de wereld, en dat is een aantrekkelijk groeisegment.
Maar zulke veranderingen komen niet vanzelf en hebben altijd een prijs. HP heeft een reputatie te verliezen als een van de sympathiekste werkgevers in de technologiesector. Het is de vraag hoeveel over is van die goede naam nadat 30.000 collega’s de laan zijn uitgestuurd.
Verder benadrukken buitenstaanders dat het samenvoegen van twee technologiereuzen geen ‘Ravensburg-puzzeltje’ van 25 stukjes is.
"Wij geloven dat het gevaar dreigt dat het nieuwe bedrijf onderschat hoe moeilijk het is twee cultureel verschillende ondernemingen te combineren," zei onderzoeksbureau IDC in een uitgebreide reactie op de overname-intentie.
Het nieuwbakken koppel zou beter moeten weten. Compaq heeft zich per slot van rekening eerder verslikt in Digital. En HP heeft geen beste herinneringen aan Apollo, marktleider in werkstations, dat na de overname in 1989 werd ingehaald door Sun. Tevens verkocht HP eerder deze zomer de elektronische betaalsystemen van Verifone dat het in 1997 had gekocht voor 1,2 miljard dollar. HP boekte 131 miljoen dollar af in verband met de verkoop.
De technologiesector is vergeven van mislukte overnames die als regel kapitaal vernietigen, in plaats van waarde creëren
Bedrijven in deze sector hebben vaak een uitgesproken eigen stijl, omdat ze zijn geschapen naar de inzichten van de oprichter die meestal nog fysiek in de onderneming aanwezig is. De ’touchy-feely’ Californiërs van HP moeten erop rekenen dat het moeite zal kosten de ‘gung-ho’ Texanen van Compaq te bekeren tot een overlegcultuur.
Cultuurverschillen komen bijvoorbeeld tot uiting in de winstverantwoordelijkheid, en daarmee gepaard gaande vrijheid, van Compaqs landenmanagers. Dat speelt vooral in Europa met zijn tientallen grenzen. Bij HP hebben de managers van de productdivisies meestal het laatste woord.
Overlap aan diensten
Er zijn nog meer redenen waarom analisten verwachten dat de omzet zal dalen als de overname een feit is. De overlap aan diensten en producten betekent vrijwel zeker dat een groot aantal bedrijfsklanten die momenteel bij zowel HP als Compaq inkopen, een nieuwe ‘onafhankelijke’ leverancier zullen zoeken. Samen bieden HP en Compaq minder keus, en het feit dat beide bedrijven een migratiepad inzetten naar Intels Itanium-platform, drijft ongetwijfeld een aantal klanten richting Unix-oplossingen van IBM en Sun.
Tevens zouden de schaalvoordelen waarop beide bedrijven rekenen, kunnen tegenvallen. De distributie van zowel printers als computers, die in theorie naar dezelfde klanten gaan, heeft volgens IDC geen grote logistieke voordelen voor HP opgeleverd. Beide bedrijven hebben verschillende klanten voor hun pc’s.
De reeds aangekondigde migratie van Compaqs OpenVMS, Tru64 en Non Stop Kernel besturingssystemen naar de derde generatie IA64 chip, en de overstap van HP’s besturingssystemen naar datzelfde chipplatform, gaat sowieso nog jaren duren. Het is de vraag hoeveel tijd er nog meer nodig is voor een allesondersteundende, dus kostenefficiënte architectuur.
Dan is er nog het mogelijke waardeverlies van het merk Compaq, een naam die slechts zal worden behouden voor een deel van de pc-producten. Na twee jaar intensieve reclamecampagnes schat Interbrand de waarde van de merknaam Compaq op ruim 12 miljard dollar, nummer 25 op de lijst van meest waardevolle namen ter wereld. HP staat, dankzij de dominantie in printers, net iets hoger: zeventiende.
Alleen als HP en Compaq precies weten wat ze willen en razendsnel integreren, kunnen ze de schade beperken, en heeft Fiorina kans om levend tevoorschijn te komen uit het puin van de aardschok die ze veroorzaakt.
"Succesvol zijn vooral acquisities waarbij zeer duidelijk is waar de voordelen zijn te behalen," zei fusiespecialist Steven Kaplan, professor aan de Universiteit van Chicago, tegen de Wall Street Journal.
Met andere woorden, de fouten uit het verleden mogen niet worden herhaald. Fiorina speelde in op deze vrees door te benadrukken dat de overname juist kans van slagen heeft dankzij de mislukkingen uit het verleden.
"Een van de redenen waarom we denken dat deze (overname) anders zal gaan (dan de voorgaande), is omdat we ze allemaal hebben bestudeerd", zei ze op de dag van de bekendmaking.
Somber
Op een paar punten zijn Fiorina en haar aandeelhouders het in ieder geval wel eens. De kartelwaakhonden zullen waarschijnlijk niet aanslaan op deze overeenkomst – daarvoor zijn de gecombineerde marktaandelen te gering. Ook zijn de onderzoeksafdelingen van HP en Compaq volstrekt verschillend georiënteerd wat mogelijkheden biedt om geheel nieuwe diensten en producten te ontwikkelen die verse omzet kunnen genereren.
Die voordelen wegen voor de buitenwereld echter niet op tegen de mogelijke nadelen. Buitenstaanders oordelen dat Fiorina en Capellas elkaar hebben gevonden uit zwakte, niet uit kracht.
"Het is bijzonder moeilijk om deze deal een staande ovatie te geven," zei J.P. Morgan analist Daniel Kunstler tegen nieuwsagentschap Reuters.
Een ander vergeleek Fiorina en Capellas met twee dronkaards die zich aan elkaar vastklampen om overeind te blijven staan.
Craig Chodash, senior vice president en beleggingsmanager bij J.W. Seligman & Co in New York zegt hierover tegen Reuters: "Je hebt twee enorme ondernemingen die beneden de maat presteren, en nu ga je dit nog ingewikkelder maken door ze bijeen te vegen."
Maar Gartner-analist Martin Reynolds legde de vinger op misschien wel de gevoeligste plek. De overname is voor Fiorina tevens een persoonlijke vlucht naar voren. Op eigen kracht kan het nog jaren duren voordat ze HP weer op stoom heeft. Met Compaq koopt ze jaren geduld van de aandeelhouders, met als bonus een kans op een plaats in de geschiedenisboekjes als de succesvolste zakenvrouw in de VS.
Maar ze neemt een enorme gok.
"De problemen die ze in het verleden niet heeft aangepakt, maakt ze twee keer zo groot," zei Reynolds, eraan toevoegend dat HP’s hoge kostenpatroon en groeiproblemen onverminderd blijven bestaan.
"Ze heeft besloten om een bedrijf te creëren met nieuwe problemen. Volgens mij heeft ze een onmogelijke opdracht geschapen voor zichzelf, die gedoemd is te mislukken."
Lucas Van Grinsven Freelance Medewerker
