Op mijn open brief over afschaffing van BTW op online diensten aan Minister Zalm van Financiën (Computable, 13 juli) kwam reeds op 17 juli een persoonlijke reactie namens de staatssecretaris van Financiën van J.C. De Waard, plaatsvervangend Directeur Generaal Fiscale Zaken (zie Discussiepagina dit nummer). Mijn verzoek om online diensten, net als in de VS, vrij te stellen van BTW wordt – ik vreesde het al – door het ministerie terzijde geschoven. Waarom? Omdat de Europese Commissie een Zesde BTW-richtlijn uitvaardigt die juist regelt dat ook voor online diensten BTW-heffing van toepassing is. Niet-Europeanen die online aan EU-ingezetenen leveren, worden ook BTW-plichtig in de EU. Het zat er al langer aan te komen dat Nederland en de EU deze kant zouden opgaan. De voorstellen van eurocommissaris Bolkestein gingen – ondanks de protesten van internetondernemers – eerder ook al in deze richting. En Nederland, zo blijkt helaas uit de brief van De Waal, is één van de landen die zich sterk maken voor volledige invoering van BTW op online diensten. Het kabinet-Kok blijkt opnieuw een ‘status quo’-kabinet te zijn, dat alle risico’s uit de weg gaat. Blijkbaar wil Kok geen uitglijders maken op zijn weg om EU-voorzitter te gaan worden zodra de minstens zo kleurloze Prodi afzwaait.
Toevallig maakte de VS ondertussen bekend te streven naar volledige afschaffing van de BTW op online diensten. Dit als vervolg op het BTW-moratorium dat Clinton instelde voor online diensten. De EU dreigt dus een historische vergissing te gaan maken, die het Oude Continent voor lange tijd op achterstand gaat zetten ten opzichte van de VS. Die onderkennen het strategische belang van internet als wereldwijde vrijmarkt. Niet alleen voor de VS, maar voor de hele zich ontwikkelende wereld. Gelukkig – in dit opzicht – is de VS in veel onderhandelingen een zelfbewuste en koppige tegenhanger van de EU. Dat betekent dat de kans ook zeer groot is dat de EU grote problemen gaat ondervinden met de invoering van BTW-heffing en dat het niet ondenkbaar is dat de invoering van (de gewijzigde) Zesde BTW-richtlijn zelfs achterhaald wordt. Feitelijk is deze richtlijn één van de vele maatregelen die de EU aan het nemen is om een dichtgespijkerd Fort Europa te vormen. Het leidt ertoe dat de EU voor personen van buiten de EU minder toegankelijk wordt en dat online service providers van binnen de EU internationaal minder competitief zijn.
Omdat via internet geen goede grenscontrole mogelijk is, is het relatief eenvoudig voor bedrijven buiten de EU om de Europese BTW-heffing te ontduiken. Het wordt er dus allemaal niet makkelijker op. Een lichtpuntje, overigens, in de gewijzigde Zesde richtlijn is dat de elektronische factuur formeel een plaats krijgt en dat de verplichting om in sommige lidstaten een vertegenwoordiger aan te stellen voor lokale BTW-afhandeling afgeschaft wordt.
Mijn meest fundamentele weerzin sluit aan op wat zo langzamerhand de meerderheid van de burgers in veel EU-lidstaten ervaren: de EU is er voor de politici en niet voor de burgers. In ministeriële onderonsjes (lees: de Europese Commissie) worden richtlijnen uitgevaardigd en verdragen gesloten die een geheel continent raken, en die vervolgens slechts ‘geratificeerd’ kunnen gaan worden. Het hoogst haalbare is dat landen een opt-out creëren, zoals het Verenigd Koninkrijk voor de euro, en dat hen wordt toegestaan op een detailpunt af te wijken van een richtlijn. De EU-kernpolitici functioneren als een conservatief machtsbolwerk dat de huidige status quo zoveel mogelijk probeert te handhaven. Het probleem is dat we in een veel grotere wereld leven, en dat dit een ongunstig klimaat voor innovatie en internet schept binnen de EU. De hoge werkloosheid, de kwetsbaarheid van de economie, en de relatief geringe technologische innovatie zijn een logische weerspiegeling van het EU-conservatisme op politiek niveau. De heftige demonstraties in Zweden op de EU-conferentie over uitbreiding van de EU en de G8-top in Genua zijn de keerzijde van een economische supermacht in (ver)wording die blind is voor zijn burgers en de noden van zijn armlastige buren. Het wordt tijd dat de EU veel meer van haar energie gaat richten op het stimuleren van welvaart en vrede in Afrika, het Midden-Oosten en de staten van de voormalige Sovjet-Unie. Het openstellen van haar interne markt, en het nastreven van een internationale vrijmarkt via internet in samenwerking met de VS, zijn hierbij bijzonder krachtige gereedschappen. Die kunnen bewerkstelligen wat decennia van ontwikkelingssamenwerking en noodhulp niet voor elkaar hebben gekregen: meer welvaart en (economische) stabiliteit in ontwikkelingslanden.
Martijn Hoogeveen is hoogleraar multimedia aan de Open Universiteit en directeur van TakeitNow.com. Reageer via: martijn@takeitnow.nl.
