Byelex wist het vege lijf ternauwernood te redden

Automatiseerder Total-e sleepte in zijn val bijna Byelex mee. Een deel van dit Rotterdamse softwarebedrijf wist echter na een management buy-out te overleven. Zijn ict-oplossingen zijn voor een deel geschraagd op Wit-Russische kennis.

Total-e beschouwde de overname van het Rotterdamse softwarebedrijf Byelex in februari 2000 als een belangrijk instrument om de overgang te maken van AS/400-specialist naar leverancier van e-handelsoplossingen. De automatiseerder bleek de overname uiteindelijk niet te kunnen betalen en ging zelfs eind 2000 failliet door mismanagement, een graaiende grootaandeelhouder en gebrek aan nieuw kapitaal. Dat leek ook de doodsteek voor Byelex te zijn. Maar omdat 50 procent van de holding uiteindelijk niet in het bezit was gekomen van Total-e, kon mede-oprichter Herman Vissia na een management buyout een doorstart maken met de werkmaatschappij Byelex Multimedia. Hij klinkt optimistisch: “Het gaat weer goed. In september willen we serieus zoeken naar participanten.”
Byelex, waar nu zo’n 15 mensen werken, beschikt over drie producten: de kennissystemen Explorer (voor publicaties op cd-rom) en Advisor (een toepassing op basis van kunstmatige intelligentie) en het kwaliteitssysteem EQS. Deze laatste oplossing nam Vissia over van de in liquidatie verkerende werkmaatschappij Byelex Workgroup Technologies.

Wit-Rus

De naam Byelex is afgeleid van het Russische woord voor Wit-Rusland (Byelorussia) en staat voor Byelorussian Experts. Vissia bracht deze Wit-Russische connectie tot stand. Hij werkte als kwaliteitsmanager in de petrochemische industrie. In 1992 puzzelde hij op een wiskundig probleem tijdens de ontwikkeling van een onderhoudskennissysteem voor booreilanden. Een kennis, wiens nicht damles kreeg van Anatoli Gantwarg, gaf hem het telefoonnummer van deze bekende Wit-Russische dammer. Hij kende een aantal wiskundige experts van de universiteit van Minsk, die Vissia konden helpen met het oplossen van het softwareprobleem.
De Wit-Russische connectie kwam hem goed van pas toen hij samen met de Brit Peter Lundi, eveneens een kwaliteitsconsultant in de petrochemie, in 1994 Byelex oprichtte, voor het leveren van kwaliteits- en expertsystemen. Vissia liet in Minsk, waar veel onderzoek naar kunstmatige intelligentie wordt gedaan, de Advisor en Explorer-producten ontwikkelen, maar ook maatwerkoplossingen, zoals een relationeel databasesysteem voor de sociale werkplaats in Spijkenisse. Behalve Vissia en Lundi trad ook Edwin Quarles van Ufford, die werkzaam was bij de softwarefirma Europe Transport Automation, toe tot de directie. Hij ontwikkelde het kwaliteitssysteem EQS om het functioneren van Lotus Notes te beoordelen.

Stalin

In 1998 werd een Byelex Holding opgezet met drie werkmaatschappijen: Multimedia (Advisor, Explorer), Workgroup Technologies (EQS) en UK Limited, de Engelse vestiging die Lundi ging bestieren. In Nederland werd een commercieel directeur, Aldo Wink, aangesteld. Waar Vissia zich meer wilde richten op de voormalige Sovjet-Unie, zochten Quarles van Ufford en Wink hun heil in de ict-sector om EQS – goed voor zo’n 80 procent van de omzet – verder te promoten. Zij kwamen via hun Lotus-partner in contact met Total-e, dat rond april 1999 aangaf Byelex te willen overnemen.
De aandacht ging vooral uit naar Workgroup Technologies. Voor Byelex Multimedia toonde Total-e geen belangstelling. “Wij waren toch een vreemde eend in de bijt”, vertelt Vissia. “Ik werkte veel met Wit-Russen in een land dat nog steeds stalinistische trekjes vertoonde. Afspraken waren moeilijk te formaliseren. Om iets te bereiken moest ik me soms in vreemde bochten wringen. Total-e zag dit niet zitten en heeft Multimedia links laten liggen.”

Gouden bergen

In augustus 1999 was alles rond op een handtekening na van Harold van Arnem, de Amerikaanse grootaandeelhouder van Total-e. Die bleek uiteindelijk een meester in het uitstellen van de deal en hield de directie van Byelex steeds aan het lijntje. “Iedereen werd gouden bergen beloofd en liet zich gek maken. Ons belang zou volgens Total-e na de beursgang 15 miljoen gulden waard zijn. ‘Mag ik dan alvast vijf miljoen hebben?’, vroeg ik dan. Maar dat kon dan weer niet.”
Pas in februari 2000 werden er zaken gedaan: er kwamen 50 procent nieuwe aandelen van de Byelex-holding, die Total-e zou overnemen voor 1,4 miljoen gulden. Op termijn zou het bedrijf ook de andere helft kopen. Total-e betaalde uiteindelijk met veel moeite een deel van de overnamesom. Van de mooie plannen en de beloofde investeringen kwam daarna niets terecht. De verkoop van EQS klapte zelfs in elkaar omdat, stelt Vissia, “de verkopers van Total-e alleen bedreven waren in het verkopen van AS/400-machines.” In november werd duidelijk dat het een aflopende zaak was. “Van Arnem bleek uiteindelijk een ordinaire opkoper die Total-e leegstripte en grote bedragen naar zijn rekeningen liet overboeken. Ieder voor zich en God voor ons allen, gold toen als devies.”
Vissia nam in de tussentijd zelf het Wit-Russische bedrijfje Human System over om verzekerd te blijven zijn van de beschikbare kennis en technologie op het terrein van expertsystemen. “Total-e wilde hier niet aan beginnen, terwijl het een overnamebedrag van niets was: honderdduizend dollar. Het ironische is dat wij nu met deze Wit-Russische kennis websites aan het bouwen zijn, iets dat Total-e altijd wilde, maar nooit is gelukt.”

Opkomst & ondergang Total-e
In een serie artikelen belicht Computable de achtergronden en gevolgen van het faillissement van Total-e: