Het aantal vacatures voor automatiseerders is volgens Intermediair (3 mei 2001) dit jaar gedaald met bijna twintig procent, naar het niveau van 1997. Ook andere beroepscategorieën lijden onder de recessie, maar automatiseerders hebben relatief meer te lijden onder de zogenaamde ‘dotcomcrisis’.
De krapte op de mark voor automatiseringspersoneel neemt al sinds een maand of zes merkbaar af: veel mislukte starters zoeken weer een vaste baan, behoorlijk wat puntnl- en dotcom-bedrijven slanken af of zijn omgevallen, en ook volwassen technologiebedrijven als KPN, Philips, UPC, PSI-Net (surseance), Lucent (8 miljard gulden verlies in het eerste kwartaal van dit jaar) en Ericsson ontslaan personeel.
Hoewel de recessie in de VS voorlopig breder en scherper lijkt te zijn dan die in Europa, woekert in Europa vooral de Umts-crisis als een soort gekke-koeienziekte voort in de telecomsector. Met name in Duitsland, Engeland en Nederland zijn door ‘gekke’ telecombedrijven als BT, Deutsche Telekom, KPN en hun concurrenten veel te hoge bedragen voor Umts-licenties betaald. Veel (deel)activiteiten zijn in deze tijd dan ook rijp voor de slacht. De miljarden die betaald zijn voor Umts – Universal Mobile Telecommunications System, de multimediale opvolger van GSM – hebben de telecomsector overladen met torenhoge schulden. De hierop volgende winstwaarschuwingen en omlaag bijgestelde waarderingen van telecombedrijven maken een sanering in de sector onvermijdelijk om het vertrouwen van de kapitaal- en beleggersmarkt weer te herstellen.
Het rijke Nokia probeert in te spelen op de acute financiële nood van haar telecomklanten door voor bank te spelen, en de klantcontracten voor het opzetten van mobiele netwerken tijdelijk voor te financieren. Dat zou wel eens een hele slimme marketingactie kunnen zijn, in een tijd dat niet technologie maar cashflow van doorslaggevend belang is. Maar de schuldenlast van diverse telecombedrijven is te groot om zonder meerjarige personele gevolgen te blijven.
De Nederlandse overheid – als aandeelhouder van KPN onaangenaam getroffen door de effecten van het eigen inhalige Umts-beleid – beloofde KPN fiscaal wat tegemoet te komen in de Umts-ellende. Maar omdat KPN veel meer moet doen, besloot het de interne activiteiten weer eens tegen het licht te houden. Het interne systeemhuis verkopen zou wel weer eens enkele honderden miljoenen kunnen opbrengen. Overigens niet meer dan een kleine lastenverlichting. Ik kan me niet anders voorstellen dan dat vervolgens het interne systeemhuis gerationaliseerd wordt, wat opnieuw ict-banen gaat kosten.
Voor sommige omringende landen, met name Duitsland waar de werkloosheid over het algemeen nog steeds op een hoog niveau ligt en de economie net een recessie te boven was, is de dotcom-recessie slecht nieuws. Het vertraagt de transformatie van de oude economie naar een e-business-omgeving. Voor Europese bedrijven is het so wie so al moeilijker om zich aan te passen aan economische schokken, omdat men door starre arbeidswetgeving veel minder makkelijk personeel kan ontslaan dan in de Verenigde Staten. Dit betekent ook dat in tijden van snelle groei, bedrijven veel terughoudender zullen zijn bij het aannemen van personeel, want een te uitbundig aannamebeleid wordt tijdens een recessie genadeloos afgestraft met verliescijfers en torenhoge ‘reorganisatiekosten’. In Nederland is dit probleem enigszins ondervangen door relatief veel gebruik te maken van detacherings- en uitzendorganisaties. Het zijn in ons land dan ook deze bedrijven die als eerste de economische schokken opvangen.
Er zitten ook grote voordelen aan de dotcom-crisis en afkoeling van de arbeidsmarkt. Eindelijk zijn er weer programmeurs en andere ict’ers beschikbaar voor succesvolle bedrijfjes die de afgelopen jaren ernstig in hun groei belemmerd werden door het tekort aan gekwalificeerde automatiseerders. Ook in bijvoorbeeld India en Oost-Europa, bijvoorbeeld Minsk en Moskou, worden momenteel in hoog tempo programming offices van softwarebedrijven uit de VS gesloten, waardoor ook hier weer meer bekwaam personeel beschikbaar komt voor projecten met bedrijven uit de Europese Unie. Ook voor ict-opleidingen is het goed nieuws, want nu de druk op de arbeidsmarkt minder hoog is, maken ict-studenten weer gewoon hun studie af, en is er weer tijd en aandacht om de carrièreperspectieven te vergroten door om- en bijscholing.
Al met al lijkt de dotcom-recessie Nederland te behoeden voor de dreigende oververhitting van de economie en te hoge ict-uitgaven, en mogelijk heeft zij een temperend effect op de opgelopen inflatie. De Nederlandse ict-markt was de afgelopen twee jaar volslagen krankjorum: er moesten opties, gratis auto’s, en overtrokken salarissen aan te pas komen om ict’ers over de streep te trekken. Het is goed dat we weer eens met de beide benen op de grond komen, en dan nog gaat het niet echt slecht. Al met al is de dotcom-crisis voor Nederland geen jobstijding.
Martijn Hoogeveen is hoogleraar multimedia aan de Open Universiteit en directeur van TakeitNow.com. Reageer via: martijn@takeitnow.nl.
