Over de koersdalingen van de Nasdaq en de vermeende ondergang van de al even vermeende ‘nieuwe economie’ is zo’n beetje alles al gemeld. Geen columnist of commentator of hij heeft er wel een stukje over geschreven. Opvallend aan die stukjes is niet alleen de felheid waarmee de internet-profeten worden aangepakt, maar ook het dédain waarmee de schrijvers afgeven op het gedrag van beleggers.
Er wordt geschamperd over hebzucht, angst en kuddegedrag van de mensheid alsof de schrijver zelf geen deel uitmaakt van deze soort. Een enkele zonderling ziet zelfs een complot waarbij de nieuwe economie niet meer is dan een bedenksel van politieke adviseurs en vertegenwoordigers van het militair-industrieel complex, wat dat ook moge zijn, en schrijft daar nog een boek over ook.
Critici kun je onderverdelen in twee categorieën. Je hebt de sceptici van het eerste uur, die het allemaal wel gezegd hebben maar naar wie niemand wilde luisteren. En je hebt degenen die zich hebben laten meeslepen en nu doorslaan naar de andere kant. De rest haalt zijn schouders op. Dat is opmerkelijk. Van professional tot amateur, van jong tot oud, van profeet tot columnist: er zijn erg veel mensen die het afgelopen jaar voor grote bedragen het schip in gegaan zijn. Met spaargeld, geleend geld, een hypotheek op de overwaarde van het huis of met de koerswinsten van de jaren daarvoor, dat maakt niet uit. Geld is geld, en veel mensen zijn het kwijt. Je zou verwachten dat dat pijn doet, maar beleggers blijven er verbazingwekkend vrolijk onder.
Vorige week zat ik rustig mijn e-mail weg te gooien. Het leek een typische kantoordag te worden. In de ochtend wat besprekingen, daarna een lunch, nog een handvol rapporten afmaken, daar niet aan toe komen en tegen het eind van de middag een sollicitant. Om elf uur komt de glazenwasser binnen. Op mijn bureau liggen drie jongleerballetjes met het logo van de Nasdaq. Die balletjes kun je wel in de prullenbak gooien, zegt de glazenwasser. Ik kijk hem aan. Intelligent uiterlijk, vriendelijke uitstraling. Vast een belegger in de nieuwe economie. Doe je soms iets op de Nasdaq? vraag ik hem. Helaas wel, zegt hij. Hoeveel ben je kwijtgeraakt het afgelopen jaar? informeer ik. Eenentwintigduizend gulden, lacht hij. Ik reken uit: dat is ongeveer de helft van zijn jaarinkomen. Geleend geld, vraag ik? Nee hoor, nee, overwaarde huis, en het valt nog mee zegt hij. Hoezo, vraag ik. De professionele beleggers hebben het afgelopen jaar 73 miljard verloren, glimlacht hij veelbetekenend. Ik kijk op. Hij heeft er verstand van. Iets ernstiger vervolgt hij: "Maar die kleine beleggers hè, die blijven maar doorgaan. Er zijn proeven gedaan met ratten. Als je ze bij bepaald gedrag steeds een beloning geeft, blijven ze dat gedrag ook vertonen als ze die beloning niet meer krijgen. Ik zeg niet dat mensen ratten zijn, maar het mechanisme is denk ik hetzelfde. Begrijp je?" Ik begrijp het. Volgt een boeiend gesprek met een glazenwasser die meer te melden heeft dan menig consultant. "Volgens mij is het wel ergens goed voor," zegt hij nog voor hij weggaat. "Volgens mij heeft het een doel. Het liep gewoon uit de hand."
Intussen schept het plaatsen van een bestelling via Internet nog niet het vertrouwen dat voor een breed herstel van de koersen nodig is. In augustus bestel ik een Yoyodyne-shirt voor Wol, die in september jarig is. In maart wordt het thuisbezorgd. Op de achterkant staat ‘laugh while you can, monkey boy’, wat het gevoel bij deze e-handeltransactie redelijk weergeeft. In november bestel ik de eerder genoemde jongleerballetjes via http://www.nasdaq.com. Ze worden sneller geleverd dan het T-shirt. Helaas zijn de bezorgkosten vele malen hoger dan de aanschafprijs en is de kwaliteit erbarmelijk. Bij een derde transactie moet een bedrag worden overgemaakt naar een bankrekeningnummer in Amerika. Dankzij de inspanningen van de afdeling Buitenland van een niet nader te noemen bank en heel veel bellen wordt deze klus binnen zeven weken geklaard, waarna tot levering kan worden overgegaan. Hulde.
Veel mensen reageren de laatste tijd een beetje cynisch als het woord e-business valt. Dat is wel begrijpelijk. Toch is overmatig cynisme net zo misplaatst als het overdreven enthousiasme van twee jaar geleden. Zakendoen via internet zal de wereld blijvend veranderen. Niet van vandaag op morgen, maar op lange termijn en waarschijnlijk zonder dat wij het merken. Intussen blijft het pad van de e-handel vol doornen. Voor beleggers als de sympathieke glazenwasser is de Nasdaq zijn glans een beetje kwijt. En misschien is dat maar goed ook.
Edo Roos Lindgreen, partner bij KPMG Information Risk Management, en docent IT & Auditing aan de Universiteit van Amsterdam.