Het aantal vakbondsleden onder automatiseerders groeit verontrustend traag. Dit stellen de onderhandelaars van FNV, CNV en De Unie. Wel is de ict-branche een van de weinige sectoren waar de organisatiegraad toeneemt.
De groei die de vakbonden melden is in officiële cijfers niet terug te vinden. Van de werknemers bij computerservice en it-bureaus waren in 1999 zo’n 6 procent aangesloten bij vakbonden, meldt minister Willem Vermeend van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Hij stuurde de cijfers begin deze maand naar de Tweede Kamer. Uit zijn cijfers blijkt dat de organisatiegraad in de sector aan het dalen is: in 1995 was nog 11 procent van de werknemers in deze branche lid van een vakbond.
De categorie ict staat helemaal onderaan in het lijstje van de minister, onder de groothandel (13 procent) en de detailhandel (12 procent). Bovenaan staat de categorie vervoer (over water en door de lucht), waar de organisatiegraad in 1999 56 procent bedroeg. Bij bedrijven die computers en of elektronische producten vervaardigen is 28 procent van de werknemers bij een vakbond aangesloten.
Prullenbak
De drie vakbonden verwijzen deze daling ogenblikkelijk naar de prullenbak. Alle drie de bonden melden dat bij bedrijven die een eigen cao afsluiten, zoals Getronics, EDS, Pink Roccade, Océ en Origin, veel vakbondsleden te vinden zijn. Bij kleine automatiseringsbedrijven zijn daarentegen de ledentallen wél zeer laag.
Volgens FNV-onderhandelaar Gerard van Hees is het ledental de laatste jaren juist met 10 procent gegroeid. "De groei is opvallend. De bonden hebben in de rest van het land te lijden onder dalende ledentallen." De afgelopen twee jaar heeft de bond zich extra ingezet om leden te winnen bij de automatiseringsbedrijven. Er is onder meer een campagne gestart om repetitive strain injuries (rsi) tegen te gaan. Verder kwam het FNV met een privacy-protocol en zette de bond zich in om telewerken geaccepteerd te krijgen. Daarmee is volgens Van Hees ook de bekendheid van automatiseerders met vakbonden veel groter geworden.
De invloed van de vakbonden is vooral te merken bij de softwarebedrijven, zegt Van Hees. "De helft van de grootste 25 bedrijven maakt afspraken met de bonden. Binnen die bedrijfsgroep zijn we een succes." De ict-onderhandelaar relativeert de tegenvallende cijfers. "Ogenschijnlijk is er geen belangstelling. Maar de minister meldt ook dat 53 procent van de werknemers een groot vertrouwen heeft in de vakbonden."
Definitie
Ledengroei meldt ook Sjerp Holterman van De Unie. Dat dit niet blijkt uit de cijfers van Vermeend verbaast hem. "We vertegenwoordigen inderdaad niet alle werknemers. Deze sector is er echter juist een waar we groeien." Hij claimt dat er bij alle bedrijven waar de bonden onderhandelen over collectieve arbeidsovereenkomsten vakbondsleden onder de automatiseerders zijn.
Volgens Wim Burggraaf, onderhandelaar voor het CNV, hangen de lage cijfers samen met de definitie van ict’er. "Tellen de vele automatiseerders werkzaam bij banken mee? En die in dienst van de overheid?" Voordeel van de lage organisatiegraad is volgens hem wel dat de concurrentie tussen de bonden onderling niet groot is. "De stammenstrijd tussen de bonden speelt niet erg in de ict-sector."
Cao ‘alleen voor leden’
De vakbonden spelen soms met de gedachte de cao-onderhandelingen sterker in verband te brengen met het vakbondslidmaatschap. Zo denkt Wim Burggraaf er wel eens over om het ‘algemeen bindend verklaren’ van cao’s in de ict-sector af te schaffen. Niet-leden moeten dan ieder jaar zelf met hun werkgever onderhandelen over zaken als loonstijging en inflatiecorrectie, meer ruimte voor kinderopvang en deeltijdwerk. Hij voorspelt dat er dan snel meer werknemers zich bij de vakbonden aansluiten.
Zijn collega Sjerp Holterman van De Unie kent dit proefballonnetje. "Het zou best een goed idee zijn. Maar dan moet hij er wel een andere economische tijd voor uitzoeken." De tekorten aan automatiseerders zijn nu zo groot dat volgens hem werkgevers veel van de wensen van werknemers graag voldoen. Hij ergert zich eraan dat werknemers die goed weten te onderhandelen met alle extra’s naar huis gaan terwijl automatiseerders die hun werk goed doen niet meer krijgen dan is afgesproken. Daarom is voor Holterman wél bespreekbaar dat de bonden voor alle werknemers een minimum cao afspreken en voor de leden extra’s regelen.
Online
Gaat het met een bedrijf niet goed, dan stijgt het ledenaantal, zegt Sjerp Holterman, onderhandelaar voor vakbond De Unie. Bij de beursgang van Worldonline waren er nauwelijks vakbondsleden onder het personeel, terwijl de bond nu een respectabel aantal leden heeft. "Bij reorganisaties en overnames kijken werknemers altijd naar wie er wat voor ze kan doen."
Organisatiegraad
In 1998 is 27 procent van de werknemers aangesloten bij een vakbond, één procent minder dan de twee voorgaande jaren. Van deze georganiseerde werknemers is in 1999 64 procent aangesloten bij de FNV, 19 procent bij de CNV en 11 procent bij De Unie. (Bron: CBS, statistisch jaarboek 2000).
