Een cursusje e-commerce zet weinig zoden aan de dijk. Een groeiend aantal serieuze opleidingen opent de poorten. ‘Deze studenten moeten vorm geven aan Nederland.’ Twaalf pennen klikken als Niek Vrielink van Macropolis het woord neemt. Anderhalf uur lang geeft de oprichter van de ‘winkelportal’ de twaalf studenten van de Newcademy een kijkje in de keuken van Macropolis. Wat doet de site precies, hoe en vooral: waarom op die manier. De cijfers vliegen door de zaal. Unieke bezoekers, inkomsten en plannen voor de toekomst. Stuk voor stuk gegevens die normaal gesproken streng geheim blijven.
E-commerce opleidingen als die van de Newcademy zijn zeldzaam. Dat was ook de reden voor de initiatiefnemer, het investeringsbedrijf Newconomy, om de opleiding op te zetten. Op dit moment telt het reguliere onderwijs slechts drie e-commerce opleidingen die door hun opvang het niveau van een korte cursus ontstijgen. Op de opleiding in Den Haag na, zijn deze allemaal dit jaar van start gegaan. Daarnaast biedt de Universiteit Twente dit jaar voor het eerst binnen de opleiding Bedrijfsinformatietechnologie, een kruising tussen informatica en bedrijfskunde, een major e-commerce van anderhalf jaar aan. Ook de studie economie van de Erasmusuniversiteit Rotterdam heeft een major e-business. Hier duurt de specialisatie één jaar.
De Newcademy-studenten zitten in een zaaltje in het pand van Newconomy in Amsterdam Zuidoost. Een binnenhuisarchitect heeft zijn uiterste best het pand zo dynamisch mogelijk te maken. Aan de muur hangt kunstgras, in de kantine staat een pooltafel, banken zijn bekleed met koeienhuiden en er is een bar met tap, al is de tap afgesloten, getuige het kratje bier dat onder de bar staat. De zaal waar het college wordt gegeven is ingericht in de stijl van een vliegtuig. Achter gestileerde vliegtuigraampjes is een afbeelding van een bewolkte lucht geplakt en tegen de achterwand staat een rij vliegtuigstoelen. De zitzakken zijn enige tijd geleden vervangen door ouderwetse stoelen. Je zakte zo diep weg in de zak, dat dit vooral bij vrouwen in rok tot gênante situaties kon leiden.
Al vrij snel na het begin van de presentatie laten de studenten zich ontspannen achterovervallen in hun zwarte bureaustoelen en luisteren naar het verhaal van Vrielink van Macropolis. De studenten zijn tussen de 25 en 35 jaar oud, pakken zijn taboe. De vier vrouwelijk cursisten zijn nog het meest formeel gekleed. De Newcademy leidt managers uit traditionele bedrijven op tot manager van een internetbedrijf. Het is de bedoeling dat de studenten na de opleiding van vier maanden gaan werken bij een van de 29 internetbedrijven, bijvoorbeeld Macropolis, Ilse of Wish, waarvan Newconomy aandelen bezit. De Newcadamy is inmiddels bezig zijn tweede groep studenten op te leiden. Uit de eerste groep zijn er tien doorgestroomd naar het netwerk, twee studenten hebben elders een baan gevonden.
Vrielink houdt niet zomaar een bedrijfspresentatie. Hij moet zijn bedrijf verkopen aan potentiële werknemers. En zoals dat hoort in de huidige arbeidsmarkt, laten de studenten zich niet afschepen met vage plannen en nietszeggende cijfers. "Wordt er ook winst gemaakt?" vraagt een student uitdagend. Vrielink kan slechts glimlachen: "Natuurlijk niet. We hopen in januari 2001 break even te draaien."
Sfeer snuiven
Na de presentatie snelt student Karin Kreber naar voren. Ze heeft ervaring met loyalty programs en aan die kennis is bij Macropolis behoefte, heeft ze zojuist gehoord. Ze wisselt een visitekaartje uit met Vrielink. De stage die de laatste tien weken van de opleiding innemen wil ze graag bij Macropolis doorbrengen.
Kreber gaf een baan op bij het Engelse The Continuity Company. Haar medestudenten komen vooral van grote Nederlandse bedrijven als ING, KLM en Philips. Maar de reden om een goede baan op te zeggen en zich bij de Newcademy aan te melden, is voor de meesten hetzelfde. Kreber werkte bij The Continuity Company aan een loyalty program op internet. "Die site is nu nog steeds under construction. Er zit in dat bedrijf weinig kennis van internet, daardoor wisten ze niet hoe ze het moesten aanpakken." De traditionele bedrijven hebben daarom voor Kreber definitief afgedaan. "Die zijn veel te stug. Internetbedrijven gaan heel snel. We hebben zojuist een presentatie van het bedrijf Pharmaplaza gehad. Binnen een jaar willen zij in heel Europa vestigingen hebben. Zo snel gaat het nooit in de oude economie."
Medestudenten Marc van Wijk (ex-KLM) en Robbert Jansen (ex-ING) sluiten zich hierbij aan. Binnen KLM en ING waren de mogelijkheden om zich met internet bezig te houden klein. "Er zitten naar verhouding weinig nieuwe dingen in de KLM", verklaart Van Wijk zijn beslissing. "Een luchtvaartmaatschappij kan nooit een volledig internetbedrijf worden." Het tweetal is van plan om samen met twee andere studenten een eigen bedrijf te beginnen. Het moet iets worden met e-commerce opleidingen, het liefst in combinatie met een bedrijf dat het bestuur van traditionele bedrijven laat zien wat de mogelijkheden van het internet zijn.
Een essentieel onderdeel van de Newcademy is een reis naar Silicon Valley, het walhalla van de computer en internetindustrie ten zuiden van San Francisco. In de eerste week van de opleiding gaat elke groep studenten in deze vallei de sfeer opsnuiven. Daar worden de studenten pas echt aangestoken door het internetvirus. "In Silicon Valley ervaar je waar het om gaat", verklaart Karin Kreber. "Je kunt wel een boek lezen over Silicon Valley, maar pas als je er bent ervaar je de uitstraling, het enthousiasme en de energie van de mensen en het internet. Dat kan je niet uit papier halen."
Boekenkast omgooien
Een reis naar Silicon Valley staat bij de overige opleidingen niet in het programma. Sfeer snuiven bij ambitieuze ondernemers is hier dan ook veel minder belangrijk. Moeten de Newcademy studenten zelf een nieuw bedrijf gaan leiden, de cursisten van de overige opleidingen hebben de kennis juist nodig voor hun huidige werkgever. Daarbij richt elke opleiding zich op een andere doelgroep. De Hogeschool Den Haag stemt zijn Post HTO e-commerce af op technici, de Erasmus Universiteit richt zich met de Global E-commerce masters op het hoger management terwijl de HBO E-business van de Hogeschool Hanzesteden bedoeld is voor consultants en het (midden)management.
Ondanks de verschillende doelgroepen hebben de opleidingen veel gemeen. De nadruk ligt op het samenwerken met andere afdelingen. Een bedrijf dat internet gaat gebruiken om zaken te doen, legt de verantwoordelijkheid hiervoor weliswaar vaak neer bij één afdeling, de beslissingen zijn van invloed op de gehele bedrijfsvoering. Traditioneel wordt internet dikwijls vanuit de automatisering opgezet. De Post HTO opleiding in Den Haag, die zich specifiek richt op deze technici, leert de studenten vooral dingen over marketing, logistiek en algemeen management. Want, zo leert de ervaring, als de technici de vrije hand krijgen komt de nadruk te liggen op de techniek. Op het einde draait er een schitterend computerprogramma, maar bijvoorbeeld de boekhouding en logistieke afdeling kunnen er niet mee overweg. De automatiseerders gooien als het ware een boekenkast om, waarna de andere afdeling de troep mogen opruimen. "Wij leren de technici die boekenkast gestructureerd om te gooien", vat Ko Oldekamp van de Haagse Hogeschool de opleiding samen.
De opleiding wordt dit jaar voor de tweede keer gegeven. De inkorting van de cursusduur vormt de belangrijkste verandering. Duurde de opleiding eerst nog een heel jaar, nu is de student nog maar drie maanden bezig. Op zoek van de markt, verklaart Oldekamp de inkorting. "Internet gaat zo snel, je hebt niet een jaar de tijd om erbij stil te staan. De studenten moeten de kennis meteen toepassen."
Erkend diploma
Op de Erasmus Universiteit in Rotterdam hebben ze nog een ander belangrijk aspect van internet aan de opleiding toegevoegd: internationalisering. De cursus wordt tegelijkertijd gegeven aan zes universiteiten in de Verenigde Staten, Griekenland, Duitsland, Noorwegen, Denemarken en Nederland. Daarmee is deze Globals E-commerce Masters (GEM) de eerste opleiding die op een dergelijke internationale manier is opgezet. Elke student maakt samen vijf studenten uit de andere landen opdrachten. Die samenwerking is erg belangrijk voor de opleiding, vindt cursist Tanja Bergen van ABN Amro. "Je komt allerlei verschillen tegen in cultuur, maar ook in de wetgeving en gewoontes van het land en cursisten." De manager distributiekanalen is nu al voor de bank bezig met een internetproject, en kan de kennis van de opleiding meteen in het werk toepassen.
Het tijdsverschil is voor de groepjes echter een groot probleem. De technische mogelijkheden van het internet ten spijt, heeft de groep van Monique van den Bulck gekozen voor de telefonische conferentie. "Het alternatief van de chatbox op internet werkt niet", vertelt het hoofd systeemontwikkeling. "Iedereen ging door elkaar praten. En dat kan ook, want de tekst loopt wel door. Bij de telefoon hoor je elkaar gewoon niet meer. Het probleem lost zich dan vanzelf op."
Evert Jan Deelstra, bestuursvoorzitter van de Hanzehogeschool, zou zijn HBO e-business graag een zelfde internationale opzet geven als in Rotterdam. "Maar dat is vanwege de kosten op dit moment niet mogelijk. Internationale universiteiten vragen voor een accreditatie veel geld, en dan valt de kwaliteit bovendien vaak tegen." De HBO e-business is dit jaar voor het eerst van start gegaan. De opleiding leidt dit jaar de toekomstige docenten op. Alleen door deze noodgreep kan de hogeschool onderwijzers vinden die een dergelijke cursus kunnen geven.
Harry van de Haar van het bedrijf Profict in Apeldoorn is een van de beoogd docenten die nu de opleiding volgt. Hij kijkt er vooral naar uit om de studenten van de reguliere HBO-opleiding te gaan onderwijzen. "Ik vind het leuk om kennis te delen. De achttien tot vijfentwintig jarigen moeten de echte veranderingen gaan doorvoeren. Die hebben geen drempelvrees meer. Dat zie ik al in mijn eigen familie. Mijn neefjes en nichtjes geven hun geld vooral uit aan pre-paid telefoonkaarten. Wij gingen vroeger nog weleens stappen."
Van de Haar wil leren om ‘woorden om te zetten in daden’. "We hebben natuurlijk de Piepers, maar er is ook behoefte aan doeners die de concepten invullen. De studenten moet vorm geven aan Nederland. Wij zijn traditioneel goed in handel en dienstverlening. Dat moet worden uitgebouwd. Nieuwe technieken als internet moeten nog veel meer geïntegreerd worden in het traditionele onderwijs."
De Hogeschool Hanzesteden is de enige opleiding die een erkend diploma geeft. De Erasmus Universiteit geeft weliswaar een masterstitel e-business, maar deze is niet beschermd. Het consortium van gerenommeerde internationale universiteiten geeft hier waarde aan de opleiding. De Haagse opleiding geeft helemaal niets, behalve dan een getuigschrift dat de studenten de opleiding heeft gevolgd. De Newcademy heeft er bewust voor gekozen geen gecertificeerde opleiding aan te bieden. Dan moeten er te veel regels gevolgd worden.
Academische e-commerce
Afstuderen bij internetgoeroe Roel Pieper? Het kan aan de Universiteit Twente, waar Pieper hoogleraar e-commerce is. Sinds 1993 bestaat hier de opleiding Bedrijfsinformatietechnologie. Deze is een combinatie van informatica en bedrijfskunde. Na een driejarige bachelor-opleiding kan de student aansluitend kiezen voor een master van twee jaar. Deze master is opgedeeld in een major van anderhalf jaar (63 studiepunten) en een minor van een half jaar. Een van de mogelijke majors is de major e-commerce. Deze major zal pas in 2002 voor het eerst worden aangeboden, wanneer de huidige eerstejaars aan hun major beginnen. Voor de huidige studenten is er een overgangsregeling. Zij kunnen een e-commerce aantekening krijgen of een aanvullend jaar e-commerce doen.
In Rotterdam kent de studie economie sinds dit jaar ook een major e-commerce. Hier omvat de major 39 studiepunten, iets minder dan een volledig studiejaar (dat 42 studiepunten bevat). De vakken vormen ook hier een combinatie van techniek en economie. Hopelijk wordt hier de studenten overigens geleerd ERP staat voor Enterprise Resource Planning, en niet zoals de website van de Erasmus Universiteit beweert Electronic Resource Planning.
De opleidingen
Global E-commerce Masters
Instituut: Erasmus Universiteit Rotterdam
Aantal plaatsen: 35
Duur: 1,5 jaar (één dag per week plus 3 bijeenkomsten van één week)
Website: http://www.eed.nl/gem
Kosten: 70.000 gulden
Doelgroep: hoger management met een afgerond HBO en managementervaring
HBO e-business
Instituut: Hogeschool Hanzesteden Deventer
Aantal plaatsen: 20
Duur: 1 jaar
Website: http://www.hanzesteden.com/ecommerce.htm
Kosten: 14.500 gulden
Doelgroep: consultants en (midden)management met een afgerond HBO
Opmerking: officiële HBO-opleiding
Newcademy
Instituut: Newconomy
Aantal plaatsen: 12
Duur: 4 maanden (voltijd)
Website: http://www.newcademy.nl
Kosten: 30.000 gulden (Kosten vervallen als cursist anderhalf jaar in het Newconomy netwerk heeft gewerkt)
Doelgroep: 25-35 jaar, 5 jaar werkervaring waarvan 2 leidinggevend
Opmerking: de student krijgt een salaris van bruto 6.000 gulden per maand, een auto en een computer.
Post HTO E-commerce
Instituut: Haagse Hogeschool
Aantal plaatsen: 20
Duur: 3 maanden (één avond per week)
Website: http://www.st.hhs.nl/phto
Kosten: 3.250 gulden
Doelgroep: technici met vijf jaar werkervaring
Major e-commerce
Instituut: Universiteit Twente
Duur: 1,5 jaar (voltijd)
Website: http://wwwbit.cs.utwente.nl
Kosten: collegegeld (ong. 3.000-4.000 gulden per jaar)
Opmerking: major maakt onderdeel uit van de vijfjarige studie Bedrijfsinformatietechnologie.
Major e-business
Instituut: Erasmus Universiteit Rotterdam
Duur: 1 jaar (voltijd)
Website: http://www.few.eur.nl/few/edu/gids/opl/econ/d23/profiel/ebus
Kosten: collegegeld (ong. 3.000-4.000 gulden per jaar)
Opmerking: major maakt onderdeel uit van de vierjarige studie Economie.
