Elke dotcom stekt zijn eigen arbeidsvoorwaarden vast. Een cao is er niet, de basissalarissen liggen er lager dan in de rest IT. Het pioniersgevoel moet veel vergoeden. "De basissalarissen liggen bij de dotcoms lager dan in de algemene IT-sector." Rob Smit, partner bij Workx, een werving- en selectiebureau voor de nieuwe economie, windt er geen doekjes om.
Natuurlijk krijgen medewerkers van dotcoms vaak een prestatiebonus als de zaken goed gaan – maar óf die zaken goed gaan is van tevoren natuurlijk nog maar de vraag. "Bij een dotcom heb je nu eenmaal minder zekerheid dan bij een verzekeringsmaatschappij."
Miljonair worden met opties is inmiddels ook een stuk moeilijker dan pakweg een jaar geleden. Want ook aandeelhouders van dotcom-bedrijven willen tegenwoordig graag iets horen over platvloerse zaken als winstverwachting. Aandelen en opties zijn bij de dotcoms dan ook geen middel meer om snel rijk te worden, zegt Smit. "Ze zijn een vorm van commitment, waarmee je als medewerker aangeeft in je bedrijf te geloven. Bij de dotcoms werken ook, afgezien van een enkele goudzoeker, steeds meer professionele mensen die bezig zijn met zaken als marktpositie, winst maken en het leveren van producten en diensten waar behoefte aan is."
"Opties leveren tegenwoordig veel minder op dan in de gouden tijd in Amerika", zegt ook Ruud Smeets, commercieel directeur van Newconomy – de onderneming die investeert in een dertigtal dotcombedrijven. "Door de groei van de sector blijven optiepakketten natuurlijk altijd interessant, maar de aanschaf van zo’n pakket draait niet zozeer om het geld. Het is een manier om te laten merken dat je als medewerker echt onderdeel van het bedrijf bent."
Geen instant miljonairschap meer en onzekerheid over de toekomst: het werken bij een dotcom is niets voor zekerheidzoekers. En dan liggen de basissalarissen ook nog eens lager dan in de rest van de IT. Hoeveel lager precies is echter niet te zeggen, want in de nieuwe economie gelden geen algemeen geldende regels voor salarissen en arbeidsvoorwaarden.
De dotcoms waar Newconomy in investeert stellen allemaal hun eigen arbeidsvoorwaarden vast. Waarbij het enige uitgangspunt is dat deze voorwaarden niet onnodig op de winst moeten drukken. "Ons doel is dat de dotcombedrijven waarin wij investeren snel winstgevend worden", zegt Smeets. "Dus vinden we het goed als medewerkers een lease-auto krijgen wanneer ze die echt voor hun werk nodig hebben – maar anders liever niet."
Wildgroei
De dotcomsector is er voor vrije jongens, vrije meisjes en vrije werkgevers. Van een cao of de vakbonden hebben ze nog nooit gehoord. Er bestaat wel een ‘hardware-cao’ voor wat, oneerbiedig, de onderkant van de IT-markt genoemd wordt. Het marktsegment van bijvoorbeeld de copierbedrijven Ricoh, Canon en Xerox. In die cao is niet zoveel centraal geregeld: er is grote vrijheid gelaten voor de deelnemende bedrijven en hun ondernemingsraden. Er zijn centraal profielen opgesteld van functies die veel voorkomen in de branche, waaraan vervolgens minimum- en maximumsalarissen zijn gekoppeld. Maar de snelheid waarmee een medewerker door die schalen gaat, kan variabel zijn: binnen een bedrijf kan worden gekozen voor vaste periodieke stijgingen of bijvoorbeeld voor prestatiebeloning.
Voor de bovenkant van de IT-markt, de softwarebedrijven, is nog minder centraal geregeld. Enkele grote bedrijven, zoals Origin en PinkRoccade, hebben een eigen cao. "Maar diverse andere bedrijven, zoals CMG, zijn cao-loos", aldus Gerard van Hees, bestuurder van FNV Bondgenoten. "Bij de kleinere bedrijven vindt er vaak een wildgroei aan arbeidsvoorwaarden plaats, waarbij sommige zaken bovenmatig goed zijn geregeld en andere zaken erg slecht."
Zo worden er volgens Van Hees soms veel te hoge lonen geboden om IT’ers binnen te halen, waarna er geen geld meer over blijkt te zijn om hen fatsoenlijk bij te scholen. "De mensen worden een paar jaar uitgemolken totdat hun kennis verouderd is. En in sommige andere gevallen zijn de pensioenen niet goed geregeld, of de loondoorbetaling bij ziekte. Wij zouden graag wat algemene normen zien waaraan alle bedrijven in de IT zich moeten houden."
Het ontbreken van cao’s geeft de IT-bedrijven wel de mogelijkheid om fors te concurreren op arbeidsvoorwaarden. In de praktijk gebeurt dat echter weinig, zegt directeur Mark van der Snel van het IT-bedrijf Knowledge Base. "IT-bedrijven houden elkaar goed in de gaten. Je kunt nooit winnen op arbeidsvoorwaarden, want er is altijd een ander bedrijf dat weer iets meer biedt."
Toch zijn de arbeidsvoorwaarden van Knowledge Base, aldus Van der Snel, net even wat beter dan die van de concurrentie. Zijn bedrijf heeft sinds drie maanden dan ook een uitgebreide ‘salariswijzer’ op de website staan, waarmee belangstellenden kunnen berekenen hoeveel ze bij Knowledge Base zouden verdienen. Het uiteindelijke bedrag is echter wel afhankelijk van zaken als opleiding, leeftijd en ervaring, en het resultaat van het sommetje op internet is geen vast eindbedrag maar twee uitersten waartussen het definitieve salaris zou moeten liggen.
Het komt echter nauwelijks voor dat IT’ers aan een overstap naar Knowledge Base een spectaculair hoger salaris overhouden. "We krijgen hier zelden mensen op bezoek die bij hun vorige werkgever onderbetaald werden", zegt Van der Snel. De salariswijzer is volgens hem dan ook vooral bedoeld als middel om mensen naar zijn bedrijfssite te krijgen. "Wij zoeken ook helemaal geen golddiggers: wij willen een langdurige relatie met onze mensen aanknopen."
En bovendien: de echte incentive voor een IT’er is toch niet het salaris. "Het gaat om uitdaging in het werk", zegt Van der Snel. "Dat klinkt afgezaagd maar het is echt zo. Aan het begin van dit jaar waren er in de IT-sector bijvoorbeeld weinig projecten uit te voeren omdat alle klanten net de gigantische investeringen in millenniumprobleem achter de rug hadden. En als IT’ers geen interessante projecten krijgen gaan ze om zich heen kijken: je zag de mobiliteit in de branche meteen toenemen."
Snel en wild
Interessante projecten vormen ook de grote aantrekkingskracht van de dotcom-sector. "De nieuwe economie heeft iets mystieks", zegt Smit van het bedrijf Workx. "Mensen vinden het een eer om erin te mogen werken – gewoon, omdat ze erbij willen horen. Ze willen best wat zekerheid inleveren, want ze krijgen er een spannende omgeving voor terug." Het pioniersgevoel vergoedt dus veel.
Uiteindelijk zullen de arbeidsvoorwaarden normaliseren en zal de invloed van de vakbond zal bij de dotcoms vanzelf wel toenemen, verwacht Van Hees van FNV Bondgenoten. "Die dotcomsector is zo snel en wild dat ze nog helemaal geen behoefte hebben aan vakbonden en cao’s. Maar als die sector zich stabiliseert ontstaat er vanzelf wel een vraag naar duidelijkheid over de arbeidsvoorwaarden. Dat leert ook de geschiedenis van andere opkomende bedrijfstakken."
Smeets van Newconomy denkt niet dat het bij de dotcoms zo ver zal komen – omdat die bedrijven over vijf jaar simpelweg niet meer bestaan. "Het hele woord ‘dotcom’ zal rond die tijd zijn verdwenen. Dotcoms vormen geen sector op zichzelf, ze zijn een tijdelijk verschijnsel. Over vijf jaar doen alle bedrijven iets met internet: van de retail tot de uitgeverij. En dan vallen de internetafdelingen van die bedrijven onder de cao’s van de betreffende bedrijfstak."
