Het negatieve resultaat over het eerste halfjaar was een teken aan de wand. Twee jaar na de vorige reorganisatie, die had moeten leiden tot een Nieuw KPN, is de huidige ceo Paul Smits gedwongen opnieuw fors, en zelfs meer dan de vorige keer, in zijn organisatie te snijden. Het bedrijf zit gevangen in zijn ambitie uit te groeien tot een Europese telecom-aanbieder, terwijl de financiële middelen ontoereikend zijn voor de overspannen toestand op de telecom-markt.
Gedwongen door een voortijdig uitgelekt bericht, moest KPN Telecom vorige week erkennen dat bij het bedrijf 8000 "taken" gaan verdwijnen, door "sterk te managen op het verloop van eigen medewerkers". Het personeel van KPN moest dit bericht vernemen uit de media. Maandag zijn de ruim 38.000 medewerkers van KPN door de directie ingelicht over de achtergrond van de reorganisatie.
Schrapen
De ambitie van KPN Telecom om, zoals Paul Smits het onlangs in Computable uitdrukte, mee te spelen in de Champions League van Europa laat het bedrijf geen andere keuze. De aankoop van een meederheidsbelang in de Duitse telecomaanbieder E-plus kostte 20 miljard gulden, en voor het verwerven van een Umts-licentie in Duitsland moet KPN 14,3 miljard gulden betalen. De gebrekkige Nederlandse Umts-veiling zorgde ervoor dat de schade in eigen land beperkt bleef tot 1,5 miljard gulden. Om de licenties te exploiteren zijn nog vele miljarden extra nodig, vooral om de benodigde infrastructuur te bouwen.
KPN moet nu alle zeilen bijzetten om aan deze financiële verplichtingen te voldoen. De huidige reorganisatie, die 700 miljoen euro moet opleveren, is in het licht van alle openstaande rekeningen niet meer dan een bescheiden bijdrage. Projecten buiten West-Europa laat KPN één voor één vallen. Het Aziatische hoofdkwartier in Singapore gaat dicht, deelnemingen in India en China zijn beëindigd, en de activiteiten in Indonesië staan op de tocht. Het Ierse aandeel van KPN wordt verkocht, en ook de Oosteuropese markt lijkt niet langer aantrekkelijk.
Bij de presentatie van de cijfers over het eerste halfjaar moest KPN voor het eerst in zijn geschiedenis een negatief resultaat laten zien. Chief financial officer Maarten Henderson deed grote moeite aan te tonen dat het operationeel resultaat wel meeviel. Hij presenteerde zelfs een aparte tabel, om het negatieve "E-plus-effect" op de cijfers aan te tonen. Zijn geruststellende woorden doen echter niets af aan het gegeven dat KPN gewoon voor E-plus moet betalen. Ook een financiële injectie van strategische partner NTT Docomo versterkt de indruk dat KPN op eigen kracht niet meer slagvaardig kan opereren. Uitsluitend door deze bijdrage hoopt KPN in het tweede halfjaar weer winst te maken. Het operationele jaarresultaat (EBITDA) zal echter zelfs met deze bijdrage lager uitvallen dan verwacht.
Kaartenhuis
KPN Telecom is niet het enige telecombedrijf dat problemen heeft. Wereldwijd dreigt overinvestering door telecomaanbieders. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld is AT&T, aanbieder van lange afstands-telefonie, in moeilijkheden gekomen door achterblijvende inkomsten. AT&T is daarom gedwongen zich te splitsen in vier divisies (zie pagina 3).
De financiële basis van de telecommunicatiemarkt begint hiermee steeds meer te lijken op een kaartenhuis. De Europese aanbieders hebben naar schatting zeshonderd miljard gulden nodig om hun investeringen te financieren. Ongeveer een derde daarvan verwachten zij op de effectenbeurs op te halen, voor de rest doen zij een beroep op banken.
Maar zowel bij beleggers als bij de banken is de aanvankelijk positieve stemming over de telecom-markt omgeslagen. De telecomfondsen hebben de afgelopen maanden ruim veertig procent van hun waarde verloren, wat weinig goeds voorspelt voor nieuwe emissies. En ook de banken beginnen het benauwd te krijgen door de hoge bedragen en het onzekere rendement op telecominvesteringen. Goldman Sachs gaf dit jaar op Wall Street een duidelijk signaal door zowel Vodafone als Deutsche Telekom een lening te weigeren.
KPN is in de gevarenzone gekomen doordat het toonaangevende Standard & Poor’s zijn oordeel over de kredietwaardigheid van KPN verlaagd heeft van AA naar A-. Hierdoor wordt lenen voor KPN duurder. De rente die het bedrijf moet betalen op onlangs uitgegeven obligaties is al hoger uitgevallen. Wel heeft KPN bij de Deutsche Bank en de Banc of America ruim tien miljard gulden geleend. En ondanks het slechte beursklimaat voor telecombedrijven zet KPN een nieuwe emissie in november door. Het is tekenend dat KPN zich hierbij speciaal richt op de particuliere belegger. De meer kapitaalkrachtige institutionele beleggers zijn wantrouwig geworden. Tekenend was de reactie van beleggers na het bekend worden van de reorganisatie. Normaal worden kostenbesparingen en ontslagen door beleggers met gejuich begroet, maar de waarde van KPN ging onverminderd naar beneden. Het resultaat is straks een afgeslankt én goedkoop KPN, dat wellicht een aantrekkelijke overnamekandidaat is voor een grotere telecomaanbieder.
