Bij ICT is schaalbaarheid vaak cruciaal. Technologieën en bedrijfsmodellen moeten schaalbaar zijn: ze moeten de opeenvolgende groeistadia snel en efficiënt kunnen doorlopen.
Zo wordt momenteel naarstig gezocht naar een nieuwe technologie waarmee de ‘karakteristieke afmeting’ van een chip niet alleen van de huidige 0,18 micron naar 0,13 ìm teruggebracht kan worden, maar daarna ook naar 0,1 en 0,07 ìm. De ontwikkelingskosten worden zo over meerdere generaties uitgesmeerd.
| Afwisselend vanaf de westkust en de oostkust van de Verenigde Staten besteden onze correspondenten Charles Groenhuijsen (vanuit zijn standplaats Washington DC) en Caroline Beijer (uit Silicon Valley) aandacht aan nieuwe trends in de ICT. East Coast – West Coast, uw ogen en oren in het land van de Onbegrensde Mogelijkheden. |
Een implementatie op het gebied van elektronisch zaken doen, waarbij je voor elke nieuwe toeleverancier of klant het systeem moet uitbouwen, schaalt niet en moet dus vermeden worden. Moderne service-organisaties proberen zoveel mogelijk dienstverleningsaspecten te automatiseren, opdat een verdubbeling in werk niet samengaat met een verdubbeling in werknemers. In Silicon Valley heeft men dus de mond vol van ‘schaalbaarheid’, maar hoe zit het met de regio zelf?
Silicon Valley is het onbetwiste epicentrum van het heelal, althans voor zover het ICT betreft, dankzij een uniek, samenhangend geheel van kritische succesfactoren dat over een lange periode tot stand is gekomen (zie de rubriek van 18 augustus). De vallei heeft zo z’n ups en downs gehad, maar de groei van de laatste jaren slaat alles. Sommige trotse bewoners doen alsof de vallei recht heeft op hightech succes, maar de vraag "Hoe kan Silicon Valley nog doorgroeien?" wordt vaker en vaker gesteld.
De Valley ligt ingeklemd tussen de baai van San Francisco en een steile heuvelrug. De steden zijn inmiddels volledig aan elkaar vastgegroeid. De bebouwing is opvallend ‘dun’: de meeste huizen staan los en veel bedrijven zitten in laagbouw. Deze bouwstijl geeft een groen, ‘dorps’ aanzicht, maar heeft ook tot een enorm tekort aan woningen en kantoorpanden geleid. Palo Alto is nu de stad met de hoogste huurprijs voor kantoorruimte in heel Amerika. De gemiddelde huizenprijs in de gemeente Santa Clara, het hart van Silicon Valley, is met 550.000 dollar viermaal (!) zo hoog als die van Amerika. De gemeente is daarmee Manhattan voorbijgestreefd en staat nu bovenaan. De salarissen die overheden en bedrijven moeten uitbetalen, liggen weliswaar boven het landelijk gemiddelde, maar onvoldoende om de hoge kosten van levensonderhoud te compenseren.
Vraag en aanbod van huizen en appartementen zijn op een dramatische wijze in onbalans. Er zijn de afgelopen jaren vijfmaal meer netto banen gecreëerd dan huizen gebouwd. Het aanbod van koop- of huurwoningen is minimaal. Het logische gevolg is dat huizen ruim boven de toch al exorbitante vraagprijs worden verkocht. Mensen zonder te verzilveren aandelenopties hebben het nakijken. Hightech werknemers voor wie Palo Alto onbetaalbaar is geworden, wijken uit naar voorheen minder aantrekkelijke stadjes en drijven daar de prijzen op. Jan Modaal kan daar niet meer terecht en schuift door naar voormalige probleembuurten, waar verpauperde wooncomplexen vervangen zijn door bedrijfspanden en moderne flats. De oorspronkelijke bewoners zijn te arm om de nieuwe marktprijzen te betalen en onvoldoende geschoold voor de vele, nieuwe hightech vacatures. Ze worden gedwongen te verhuizen, naar ..? Gentrification – de dislocatie van lagere inkomensgroepen of sociale opwaardering – is dan ook een hot topic.
Het lokale wegennet is blijkbaar ook niet schaalbaar. Slechts hier en daar is een rijstrook bijgelegd. Openbaar vervoer is beroerd; fietsers en voetgangers in San Francisco worden omver gereden. Je ‘moet’ dus wel met de auto. Zowel het aantal auto’s op de weg als de afstanden die afgelegd worden zijn enorm toegenomen. Hightech bedrijven zitten inmiddels ook aan de oostkant van de baai, tussen San Francisco en Palo Alto en ten zuiden van San José. Steeds meer werknemers zoeken een betaalbaar huis ver buiten Silicon Valley, soms op wel twee uur afstand. Almaar meer wegen zijn gedurende de spits volkomen verstopt en de spits duurt bijna twee keer zo lang.
Het is dus niet alles silicium wat er blinkt. Vacatures in het onderwijs, de verpleging en bij de politie zijn bijna niet te vervullen. Non-profit organisaties en allerlei hulpverlenende instanties waarvan het huurcontract afloopt, worden met gigantische huurverhogingen geconfronteerd, in sommige gevallen meer dan 400 procent. Zij trekken zich terug in garages of sluiten de tent. In San Francisco, één van de weinige steden in de buurt die niet volledig door hightech gedomineerd worden, raken kunstenaars en artiesten hun studio’s kwijt. De lokale krant schermt graag met het hoge gehalte aan ‘etnische diversiteit’ van de vallei. Getalsmatig is er inderdaad geen etnische groep meer in de meerderheid, maar toch heerst hier een monocultuur: je bent direct of indirect bij de hightech-business betrokken of je bent niet. Dat laatste begint nu dus ook letterlijke vormen aan te nemen.
Maar ook ICT-bedrijven zijn niet immuun. De afgelopen jaren hebben diverse bedrijven hun hoofdkantoor verplaatst. Zij laten wel een paar mensen achter om voeling te houden met het epicentrum, maar kunnen de meerkosten niet meer opbrengen. Succesvolle bedrijven die moeten expanderen, doen dat nu bij voorkeur buiten de regio.
Het staat buiten kijf dat Silicon Valley nog steeds de plek is waar je moet zijn, wil je ICT-ontwikkelingen volgen, deals sluiten, movers en shakers ontmoeten en intensief samenwerken met partners. Zolang er geen andere regio is die Silicon Valley qua toptalent, gespecialiseerde bedrijven, dynamische startups, ‘gazellen’, durfkapitaal en snelle doe-cultuur ook maar benadert, zullen ICT-bedrijven, technisch experts en managers vanuit de hele wereld – alles afwegend – nog steeds naar de Valley komen. Maar wat als de ‘quality of life’ nog verder onder druk komt?
Het huidige schaalbaarheidsprobleem vraagt om innovatieve oplossingen, een geïntegreerde aanpak en intensieve samenwerking van velerlei instanties: overheden (steden, gemeenten en de staat), bedrijven, schoolbesturen, non-profit organisaties, industrieassociaties, universiteiten. Het zou niet de eerste keer zijn dat deze regio een probleem weet te overwinnen en velen wijzen hoopvol op de ongelooflijke concentratie creatief talent. Er zijn inmiddels enkele veranderingen te signaleren. Zo wordt sinds kort nadrukkelijk gelet op het aantal wooneenheden per hectare en wordt er meer in de hoogte gebouwd. Openbaar vervoer wordt uitgebreid. Gemeenten wenden noodpotjes aan om non-profits goedkoop leningen te verstrekken. Schoolbesturen proberen vacatures op te vullen door onderwijzers woonruimte aan te bieden. Het zijn beginnetjes. Hoelang en hoe Silicon Valley nog door kan groeien, blijft dus voorlopig een vraag.
