The Knowledge Management Toolkit is een uitgave van Prentice Hall, en draagt als ondertitel ‘Practical Techniques for building a Knowledge Management System’. Het 610 pagina’s tellende boek werd geschreven door Amrit Tiwana, een Amerikaanse hoogleraar aan de Georgia State University in Atlanta. Het is het meest complete en praktische boek over kennisbeheer dat ik ooit tegenkwam. Het heeft maar één nadeel: het is niet geschreven in het Nederlands en vertalingen zijn niet in voorbereiding.
Laat ik voor de verandering eens beginnen met de laatste bladzijde in het boek. Daar vindt u een cd-rom met een hele hoop informatie en een aantal toepassingen waarmee u meteen aan de slag kunt. Toegegeven, het gaat hier om ’trial versions’, oftewel probeersoftware, maar het laat u toe om even kennis te maken met programma’s die in de sfeer van het kennisbeheer schering en inslag zijn. De cd-rom geeft al aan hoe praktisch dit boek is opgezet. Hoewel dat voor Europeanen soms net wat te schools overkomt: aan het einde van elk hoofdstuk staat een ‘wat heb ik geleerd’ overzicht.
Het boek begint met een theoretisch overzicht van de concepten en modellen die ‘knowledge management’ definiëren. Tiwana gaat vanaf de eerste bladzijde frontaal in de aanval. Hij geeft niet enkel de theoretische onderbouw, maar doorspekt die meteen met kritiek. Zo leest u wat kennisbeheer eigenlijk is, en waarom sommige definities onbruikbaar zijn. Tiwana maakt het de lezer hier erg makkelijk. Hij definieert KM als het beheren van kennis, en verlegt het probleem van wat het nu eigenlijk is naar de kern van de zaak, namelijk naar de vraag wat kennis is.
Het antwoord op die vraag krijgt u ook, in een filosofisch onderbouwd betoog dat kennis plaatst in een bedrijfscontext. U krijgt dus nooit het gevoel dat de auteur zich in hogere sferen bevindt, hoewel hij wel degelijk zijn wetenschap haalt bij de grote kennistheorieën. Meteen na het zware werk – dat overigens even vlot leest als de rest van het boek – vat Tiwana de koe bij de horens, en stippelt hij een methode uit om KM in een bedrijf te integreren. Let wel: Tiwana is niet voor één gat te vangen, en stelt uitdrukkelijk dat hij geen methodiek aanleert. De reden daarvoor is dat hij (terecht) vindt dat het opdringen van een methodiek niet werkt bij ondernemingen die toevallig niet over hetzelfde referentiekader beschikken als de auteur.
Tiwana noemt zijn methode dan ook een ‘roadmap’ – een wegenkaart die aangeeft hoe u van informatieverwerking kunt geraken tot bij het nirwana van het kennisbeheer. De auteur maakt ook onmiddellijk duidelijk dat u daarbij technologie en zeker IT niet mag verwarren met kennismanagement. Nog belangrijker is zijn waarschuwing om maar beter zo weinig mogelijk consultants binnen te halen, omdat die na enkele dagen of weken rondlopen in uw onderneming, toch niet weten hoe de bedrijfscultuur precies in elkaar steekt. Ook hier geeft hij aan dat zijn mening niet het evangelie is: wilt u consultants inschakelen, doe dat dan, maar lees eerst even zijn boek, zodat u het kaf van het koren kunt scheiden. Dit is zowat de enige reclame die Tiwana zich toestaat voor zijn boek.
Tweederde van het werk gaat over het daadwerkelijke ontplooien van kennisbeheer in een bedrijf. Daarbij valt op dat Tiwana vrijwel nooit één technologie bevoordeelt boven andere. Eerder ziet hij kennisbeheer geholpen worden door een hele reeks technologieën, waarbij documentbeheer en databases een vooraanstaande plek innemen. Ook groupware kan op enthousiasme rekenen, maar nooit in overvloedige mate. Daarbij legt de auteur geregeld met een wat sarcastische ondertoon de flauwe claims van de leveranciers bloot – claims die hij vervolgens meestal goed beargumenteerd met verve onderuit haalt.
Door het hele boek heen stoffeert Tiwana zijn beweringen met bibliografische verwijzingen. Dat bewijst dat de auteur zijn wijsheid niet bijeen heeft geschraapt in de koffiebar of het café. Hij gaat in zijn argumentatie grondig te werk, zo grondig dat een mij bevriende bedrijfsleider opmerkte dat de voetnoten storend werkten. Persoonlijk heb ik niet zo heel veel last van kleine nummertjes die verwijzen naar noten achter in het boek.
Wat mij wel wat heeft gestoord aan dit boek is de typische ‘kookboek’-benadering die Amerikaanse schrijvers blijkbaar graag hanteren. U krijgt een tien-stappenplan voorgeschoteld waarbij Tiwana toch even uit het oog verliest dat sommige bedrijven misschien wel meer nodig hebben dan tien stappen om tot een werkend kennisbeheersysteem te komen. Anderzijds wordt het tien-stappenplan ook weer niet geduid als de weg, de waarheid en het leven, en zorgt hij ervoor dat er ruimte blijft om het anders te doen.
Kortom, dit boek is een dikke aanrader voor iedereen die serieus over kennisbeheer nadenkt, en daarbij graag zelf het heft in handen neemt. Bij KM-projecten is dat trouwens noodzakelijk, en de kookboek-benadering van Tiwana kan misschien net zijn wat u nodig hebt.
Amrit Tiwana, ‘The Knowledge Management Toolkit, Practical Techniques for Building a Knowledge Management System’, New Jersey, 2000, Prentice Hall,
ISBN 0-13-012853-8, Prijs: 44,99 USDollar
